1 marca br. na Wydziale Nauk o Ziemi UŚ radośnie obchodzono Dzień Polarny inaugurujący IV Międzynarodowy Rok Polarny. Na oficjalnym otwarciu w Paryżu Polskę reprezentował członek Narodowego Komitetu ds. IV Międzynarodowego Roku Polarnego prof. dr hab. Jacek Jania.

Idea połączenia wysiłków wielu krajów w badaniach polarnych oraz tworzenia międzynarodowych organizacji pojawiła się ok. 125 lat temu. W badaniach I Międzynarodowego Roku Polarnego (IPY) w latach 1882-1883 uczestniczyło 12 państw. W okresie tym założono 15 stacji polarnych (w tym 13 w Arktyce i 2 w Antarktyce). W II Międzynarodowym Roku Polarnym w latach 1932-1933 założono 40 stacji badawczych. Trzech Polaków: Czesław Centkiewicz, Jan Łysakowski i Stanisław Siedlecki prowadziło obserwacje i pomiary na Wyspie Niedźwiedziej w Arktyce. W ramach programu rejestrowano zjawiska z dziedziny meteorologii i magnetyzmu, badano atmosferę oraz zjawiska jonosferyczne. Kolejny, III Międzynarodowy Rok Polarny nazwany Międzynarodowym Rokiem Geofizycznym, odbył się w latach 1957-1958, a w prowadzonych badaniach zjednoczył 67 krajów. Polska aktywnie włączyła się w nie, budując Stację Polarną w Zatoce Białego Niedźwiedzia w fiordzie Hornsund na Spitsbergenie i zakładając stację geofizyczną w Wietnamie. Polska aktywnie włączyła się w program badań Międzynarodowego Roku Geofizycznego, zakładając pracującą cały rok stację polarną w Arktyce i stację geofizyczną w Wietnamie. Do najważniejszych osiągnięć naukowych Międzynarodowego Roku Geofizycznego należały: odkrycie pasów radiacji Van Allena, pierwsze oszacowanie masy lodu na Antarktydzie i potwierdzenie teorii dryftu kontynentów. W trudnych i skomplikowanych pod względem politycznym latach 50. udało się jednak ważne przedsięwzięcie - utworzenie i ratyfikacja Układu Antarktycznego, co stało się dowodem, że naukowcy z całego świata mogą wspólnie pracować dla dobra ludzkości, pomimo różnic systemów państwowych, jakie reprezentują.

Dr Kazimierz Sendobry i dr Wiesława Ewa Krawczyk

Obecny - IV Międzynarodowy Rok Polarny 2007/2008 zorganizowano w 50. rocznicę Międzynarodowego Roku Geofizycznego. Głównymi obszarami zainteresowania naukowców z ponad 60 krajów realizujących ponad 200 projektów badawczych mają być przede wszystkim: stan środowiska obszarów polarnych, zrozumienie dotychczasowych zmian środowiska polarnego i prognozowanie przyszłych zmian, powiązanie procesów polarnych z globalnymi, obserwacje Ziemi i przestrzeni wokółziemskiej z biegunów, zrównoważony rozwój ludów polarnych. Przewidziane są badania w Arktyce i Antarktyce przy wykorzystaniu istniejących stacji polarnych oraz licznych statków, w tym lodołamaczy nowej generacji. Planuje się, pod patronatem Unii Europejskiej, budowę superlodołamacza "Aurora Borealis" oraz wykonanie głębokich wierceń w lodowcach Arktyki i Antarktydy.

Podczas obchodów Dnia Polarnego na Wydziale Nauk o Ziemi UŚ zaprezentowano wiele filmów oraz zdjęć archiwalnych z licznych wypraw polarnych (w tym wypraw uniwersyteckich). Doszło również do połączenia "na żywo" ze stacją polarną w Hornsundzie Panowie Piotr Modzel i Tomasz Petelski, uczestnicy XIX Wyprawy Instytutu Geofizyki PAN na Spitsbergen, zgromadzonym w auli WNoZ opowiadali o prowadzonych tam badaniach. Swoje słowa uznania dla wciąż heroicznej i niezwykle ważnej pracy polarników wyraził JM Rektor UŚ prof. zw. dr hab. Janusz Janeczek. W miłej atmosferze, pod troskliwym okiem dr Wiesławy Krawczyk, odbyła się impreza towarzysząca - spotkanie polarników. W nieoficjalnych rozmowach i wspomnieniach można było usłyszeń wiele zabawnych a także "mrożących krew w żyłach" historii z życia wypraw polarnych. Była to również okazja do spotkania się "starej gwardii" z młodymi polarnikami i polarniczkami, bo przecież nasi pracownicy podczas 30 lat swoich badań uczestniczyli w 29 wyprawach polarnych!

AGNIESZKA SIKORA