Rok Stanisława Lema obfitował w wiele wydarzeń zainspirowanych twórczością pisarza, był swego rodzaju świętem kultury, technologii i nauki. Także Uniwersytet Śląski włączył się w jego obchody. 9 grudnia odbyło się wydarzenie „Fizyka Lema: wczoraj Fiction, dzisiaj Science”, zorganizowane przez Instytut Fizyki im. Augusta Chełkowskiego oraz Polskie Towarzystwo Fizyczne oddział w Katowicach. Jego motywem przewodnim były tematy, którymi w swojej twórczości interesował się Lem: odkrywanie złożoności Wszechświata, opracowywanie nowych technologii na potrzeby społeczeństwa czy odnalezienie swojego miejsca w świecie. Dlatego nad tymi zagadnieniach pochylali się specjaliści z dziedziny literaturoznawstwa, pisarze oraz fizycy.

W programie wydarzenia znalazły się wykłady dotyczące twórczości Stanisława Lema, najnowszych badań naukowych z fizyki i nauk pokrewnych, a ponadto wystawa plakatów oraz wywiad. Spotkanie zakończyła dyskusja panelowa.

Wykład otwierający spotkanie „Pomiędzy science fiction, futurologią i dystopią. Przypadek Stanisława Lema” wygłoszony przez dr. Piotra Gorlińskiego-Kucika, literaturoznawcę z Wydziału Humanistycznego, przybliżył słuchaczom twórczość pisarza w kontekście uwarunkowań historycznych i społecznych towarzyszących powstawaniu poszczególnych dzieł pisarza. Wyjątkowe zainteresowanie Lema naukami ścisłymi i naukami o życiu bezpośrednio przełożyło się na twórczość autora i to właśnie literatura science fiction stała się polem, na którym mógł w pełni się realizować. Jako pierwszy polski pisarz science fiction Stanisław Lem poruszał tematy, takie jak cybernetyka, transhumanizm, futurologia, społeczeństwa utopijne. Jego dzieła to również krytyka rzeczywistości, w której przyszło mu żyć. Dr Piotr Gorliński- Kucik podkreślał, że tym, co wyróżniało Stanisława Lema na tle twórców fantastyki naukowej, była wyjątkowa łatwość łączenia nauki, humanistyki i sztuki.

Utwory Lema wyróżniają się bliskim związkiem z nauką. Autor śledząc aktualne problemy naukowe, w swoich utworach potrafił wiarygodnie opisać neutrino (Głos Pana) czy ruch w okolicy czarnej dziury (Fiasko). Ciekawe jest również porównanie jego przewidywań futurologicznych (Summa Technologiae) z naszą dzisiejszą rzeczywistością. Dążenie do zrozumienia świata i przekraczanie kolejnych granic poznania to codzienność pracy naukowców na całym świecie. To właśnie odkrywanie złożoności Wszechświata od najmniejszej do największej skali i opracowywanie nowych technologii są podstawą rozwoju naszej cywilizacji. Aktualny stan nauki w tematyce szeroko poruszanej przez Stanisława Lema omówiony został przez fizyków Instytutu Fizyki UŚ i Narodowego Centrum Badań Jądrowych w ramach kolejnych wykładów.

Prof. Marek Biesiada oraz dr Aleksandra Piórkowska-Kurpas przybliżyli słuchaczom granice poznania świata z punktu widzenia badań naukowych z zakresu kosmologii. Z kolei dr hab. Anna Mrozek-Wilczkiewicz uwagę słuchaczy skierowała w stronę człowieka, omawiając obecny stan badań i perspektywy leczenia chorób nowotworowych. Prof. Jerzy Dajka w swoim wykładzie o kryptografii kwantowej poruszył kwestie bezpiecznej egzystencji w towarzystwie maszyn, a o rozwoju uczenia maszynowego i jego praktycznych zastosowaniach opowiedziała dr Katarzyna Schmidt, prof. UŚ.

Istoty Pozaziemskie: Następna rewolucja kopernikańska. Jeśli odważymy się spojrzeć przez nowe teleskopy, może je znajdziemy – to tytuł wywiadu z prof. Abrahamem Loebem, astronomem i fizykiem teoretycznym z Uniwersytetu Harvarda, poszukiwaczem obcych cywilizacji. Wywiad przeprowadził prof. dr hab. Janusz Gluza, teoretyk fizyki cząstek elementarnych z Instytutu Fizyki UŚ. Pierwsze ślady życia rozumnego poza Ziemią, narzędzia i metody poszukiwań życia pozaziemskiego, możliwość spotkania z pozaziemskimi cywilizacjami omówione zostały przez profesora Loeba w kontekście realizowanych przez niego projektów Galileo i Starshot.

Wydarzenie uświetniła wystawa plakatów dr. hab. Tomasza Kipki, prof. UŚ zaprojektowanych na potrzeby interdyscyplinarnych seminariów „Problemy granic w filozofii i nauce” organizowanych w latach 2009–2020 przez Instytut Fizyki i Instytut Filozofii Uniwersytetu Śląskiego. Autor zadedykował wystawę pamięci zmarłego przed rokiem śp. prof. Andrzeja Norasa. Wystawa plakatów zlokalizowana jest na terenie chorzowskiego kampusu Uniwersytetu Śląskiego w budynku Śląskiego Międzyuczelnianego Centrum Edukacji i Badań Interdyscyplinarnych.

Ostatnim punktem programu była dyskusja panelowa „Fizyka Lema: wczoraj fiction, dzisiaj science”, w trakcie której zaproszeni goście odnieśli się do związków literatury science fiction z nauką, ale pochylili się również nad bardziej ogólnymi tematami. Jak będzie wyglądał świat w najbliższej i dalszej przyszłości? Jakie są najważniejsze osiągnięcia ludzkości? Jakie są obawy i oczekiwania związane z rozwojem nauki? Na te i wiele innych pytań odpowiadali prof. Stanisław Kistryn i prof. Hubert Harańczyk z Wydziału Fizyki, Astronomii i Informatyki Stosowanej Uniwersytetu Jagiellońskiego, dr Piotr Gorliński- Kucik, prof. Krystian Roleder, dr hab. Elżbieta Stephan, prof. UŚ, dr hab. Jakub Spiechowicz, prof. UŚ z Wydziału Nauk Ścisłych i Technicznych UŚ.