– Praca w tym ujęciu ma charakter personalistyczny, ma przyczyniać się do doskonalenia człowieka, ale jest z nią też powiązany wyzysk i powstawanie dużych nierówności społecznych, które są oczywiście w tym świetle piętnowane. Nic dziwnego zatem, że filozofowie i socjolodzy, a nie tylko ekonomiści, są od początku powstania tych nauk istotnie zainteresowani kwestiami pracy. Współcześnie wyzwania stojące przed socjologami można podzielić na te związane z badaniami prowadzonymi przez socjologów akademickich i przez socjologów praktyków w przedsiębiorstwach – wyjaśnia dr hab. S. Kamińska-Berezowska.

Dr hab. Sławomira Kamińska-Berezowska z Zakładu Socjologii Organizacji, Gospodarki i Metodologii Badań Społecznych

Jeśli chodzi o socjologów akademickich, to wśród naukowców z Uniwersytetu Śląskiego jednym z pierwszych, który mocno koncentrował się na tej problematyce, był prof. Władysław Jacher, a następnie jego uczniowie, jak chociażby prof. dr hab. Urszula Swadźba czy dr hab. prof. UŚ Adam Bartoszek.

Jak wskazuje dr hab. S. Kamińska- -Berezowska, problematyka ta poruszana jest na wielu konferencjach. Tak było na Międzynarodowej Konferencji Naukowej pt. „Społeczne granice pracy. Metodologiczne i praktyczne problemy badań pracy oraz zatrudnienia we współczesnych społeczeństwach” (Social Boundaries of Work. Methodological and Practical Problems of Research on Work and Employment in Modern Societies), która odbyła się w październiku 2017 roku w Centrum Informacji Naukowej i Bibliotece Akademickiej w Katowicach.

– Konferencja ta była jedną z pierwszych na naszym uniwersytecie, która skupiła tak wielu socjologów z kilkunastu różnych krajów Unii Europejskiej zainteresowanych socjologicznymi aspektami badań pracy. Prof. Very Trappmann (Leeds University) analizowała kwestie badań oferujących swoje usługi na platformach internetowych (tzw. gig workers), a prof. Paul Steward (University of Strathclyde) zapoznał zebranych z przemyśleniami na temat wyzwań stojących przed socjologią pracy ze względu na globalne przemiany gospodarki kapitalistycznej. Bardzo interesujące były też wystąpienia polsko- niemieckiego zespołu badawczego preWORK, który realizuje projekt badań młodych pracowników z obu krajów, którzy doświadczają niepewnego zatrudnienia – wspomina socjolożka.

Szczególne zainteresowanie wzbudziła debata pt. „Praca i dialog społeczny w Polsce”, którą wraz z dr Bartoszem Miką z Uniwersytetu Gdańskiego prowadziła dr hab. Sławomira Kamińska-Berezowska.

– Wzięli w niej udział liderzy wszystkich trzech reprezentatywnych central związkowych. Gościliśmy więc w ramach tej debaty Jana Guza, przewodniczącego Ogólnopolskiego Porozumienia Związków Zawodowych, Kazimierza Sicińskiego jako przedstawiciela NSZZ „Solidarność” oraz Sławomira Wittkowicza reprezentującego Forum Związków Zawodowych, a ponieważ spotkanie odbywało się na naszej uczelni, to obecna była też Aneta Trojanowska, prezes Rady Uczelnianej Związku Nauczycielstwa Polskiego przy Uniwersytecie Śląskim w Katowicach – wymienia badaczka z Wydziału Nauk Społecznych.

Podkreśla, że było to ważne wydarzenie, bo – jak zaznaczał uczestniczący w konferencji prof. Krzysztof Jasiecki – dialog trójstronny można uznać za jeden z fundamentów demokracji w naszym kraju, a przedstawiciele świata związkowego są jego ważnymi podmiotami.

– Otwartość dyskusji uniwersyteckiej sprzyjała też zanegowaniu pojawiającego się w niektórych środowiskach negatywnego stereotypu związkowca jako „hamulcowego” rozwoju społecznego. W tym kontekście mocno wybrzmiały refleksje Anety Trojanowskiej, która przedstawiając rolę Związku Nauczycielstwa Polskiego, zwróciła uwagę na jego piękną, ponad stuletnią kartę dziejową nie tylko w zakresie walki o godne prawa pracy i płacy nauczycieli, lecz także w obszarze aktywności patriotycznej, w tym prowadzenia nauczania języka polskiego, gdy prawa te były przez zaborców negowane – mówiła socjolog pracy.

Zdaniem prof. Kamińskiej-Berezowskiej warto przypominać piękną kartę NSZZ „Solidarność”, która powstała na Uniwersytecie Śląskim w 1980 roku i mocno wpisała się w powstanie demokratycznej III RP, a ówczesny rektor prof. August Chełkowski, prorektor prof. Irena Bajerowa oraz inni pracownicy naukowi Uniwersytetu Śląskiego wspierający ten ruch związkowy, w tym dr Edward Sołtys (socjolog i jeden z współzałożycieli pierwszego Koła NSZZ „Solidarność” na WNS UŚ) ponieśli tego istotne osobiste konsekwencje.

Mówiąc o współczesnych wyzwaniach dla socjologów pracy, prof. Kamińska-Berezowska polecała szczególnie ostatni numer „Górnośląskich Studiów Socjologicznych. Seria Nowa” (T. 9, z. 1/2018). Można tam znaleźć opinie na temat funkcjonowania i karier absolwentów tego kierunku. W załączniku numeru są też przedstawione postery studentów ukazujące rolę socjologa na współczesnym rynku pracy, a zatem są to swego rodzaju wizualizacje sytuacji pożądanej i obrazy tego, jak jest faktycznie.