Święto Uniwersytetu to chwila uroczysta i radosna, która skłania do refleksji. Raz w roku dobrze jest zastanowić się nad tym, gdzie byliśmy, gdzie jesteśmy i gdzie będziemy.

Czterdziesty trzeci rok istnienia nie jest szczególnie solennym jubileuszem, jeśli się pamięta, że najstarszy uniwersytet europejski w Bolonii nie tak dawno obchodził swoje dziewięćsetlecie. Rocznica ta nie wydaje się też tak znacząca, jeśli się pamięta, że najstarszy polski uniwersytet niebawem będzie świętował sześćset pięćdziesiątą rocznicę swoich urodzin. Czterdziestotrzylecie uświadamia nam jednocześnie, że wśród osiemnastu tego typu uczelni w Polsce nie należymy już do placówek najmłodszych. Uniwersytet Śląski jest wprawdzie młodą wszechnicą, ale intensywnie pracującą nad prestiżem i dobrą marką, z wielkimi dokonaniami oraz wypracowaną tradycją akademicką.

JM Rektor UŚ prof. zw. dr hab. Wiesław Banyś

Cyceron powiedział, że „historia to świadek czasu, światło prawdy, życie pamięci, nauczycielka życia, zwiastunka przyszłości”. Każdy jubileusz, szczególnie instytucji wpisanych w wielowiekową tradycję uniwersytetów europejskich, skłania do refleksji nad początkami i przebytymi drogami. Jest także zwyczajem jubilatów wspominanie zdarzeń, instytucji i wspaniałych ludzi. Gdy w 1968 r. Uniwersytet Śląski, powstały przez mariaż Filii Uniwersytetu Jagiellońskiego w Katowicach z katowicką Wyższą Szkołą Pedagogiczną, inaugurował pierwszy rok akademicki, tworzyły go cztery wydziały (Wydział Matematyki, Fizyki i Chemii, Wydział Prawa i Administracji, Wydział Humanistyczny i Wydział Wychowania Technicznego, z następującymi kierunkami kształcenia: filologia polska, pedagogika, psychologia, historia, prawo, administracja, matematyka, fizyka, chemia, wychowanie techniczne, elektrotechnika, mechanika). Kształcił wówczas 5473, zatrudniając jednocześnie ponad 247 nauczycieli akademickich, z czego 13 miało tytuł profesora. Obecnie w Uniwersytecie Śląskim pracuje ponad 2057 pracowników naukowo-dydaktycznych, z czego 218 jest profesorami, a kształci się blisko 40 tysięcy studentów, doktorantów, słuchaczy studiów podyplomowych.

Bazę uczelni u progu działalności stanowiły budynki przy ulicach Bankowej, Szkolnej oraz Wita Stwosza, które w większości do dziś służą społeczności akademickiej. Obecnie na Uniwersytecie Śląskim funkcjonuje 12 wydziałów i ogólnouczelniane jednostki dydaktyczne, które – poza Katowicami – zlokalizowane są w trzech miastach południowej Polski: Cieszynie, Chorzowie i Sosnowcu. Piątym miastem uniwersyteckim jest Rybnik, w którym od października 2001 r. nasza uczelnia współtworzy Zespół Szkół Wyższych.

Na działalność Uniwersytetu Śląskiego wywarły wpływ przemiany zachodzące w życiu społecznym i politycznym kraju, przemiany w filozofii kształcenia i w szkolnictwie wyższym. Nie sposób ich dzisiaj wszystkich wymienić i opisać. Ważnym jest natomiast, że JM Rektor UŚ prof. zw. dr hab. Wiesław Banyś Wystąpienie JM Rektora UŚ prof. zw. dr. hab. Wiesława Banysia podczas XV Koncertu Akademickiego z okazji święta Uniwersytetu Śląskiego ta Uczelnia zmieniła na zawsze Region węgla i stali w Region wiedzy, którego bogactwem są dobrze wykształcone umysły. Profesor Irena Bajerowa, nasza doktor honoris causa, laureatka nagrody ufundowanej przez Jego Ekscelencję Arcybiskupa Damiana Zimonia Lux ex Silesia, wybitna badaczka dziejów języka polskiego, współtwórczyni śląskiej polonistyki, powiedziała, że Uniwersytet: „rozciąga się między techniką i beletrystyką”. W tym „i”, oczywiście, kryła się cała tajemnica. To przesłanie natomiast, o którym mówiła Pani Profesor swego czasu jest bardzo interesujące. Dlatego właśnie trzeba umieć połączyć techniką z beletrystyką, a w to „i” włożyć jak najwydarzenia więcej ciekwaych treści. Przybliżę Państwu, jakie treści będziemy wkładać w najbliższym roku akademickim i kolejnych latach.

Uniwersytet Śląski jest predysponowany do roli lidera Regionu. Uczymy, inspirujemy i prowadzimy badania zarówno w zakresie nauk ścisłych, przyrodniczych, jak i humanistycznych. Jego siłą zawsze byli ludzie – mamy znakomitych studentów i doktorantów oraz absolwentów, którzy „piszą” historię naszego kraju w niemal wszystkich dziedzinach życia – od gospodarki po politykę. Mamy też kadrę naukową, której osiągnięciami możemy się szczycić. Od zawsze społeczność akademicka Uniwersytetu Śląskiego stawiała na jakość.

Istnieją różne sposoby oceniania uczelni. Jednym z nich są rankingi. Czuwamy nad tym, aby metodologia najważniejszego rankingu realizowanego w Polsce przez Fundację Edukacyjną „Perspektywy” i „Rzeczpospolitą” była poprawna. Ranking dotyczy około 100 uczelni akademickich w kraju. Każdą ocenia się w 6 obszarach działalności, przy pomocy 32 parametrów. Nasz Uniwersytet znalazł się w tym roku na pozycji 16, awansując z 19. w 2010 r. Dzięki strategii, którą aktualnie opracowujemy, a także przedsięwzięciom, które zaczynamy realizować, ta pozycja będzie jeszcze lepsza. Znajduje się w grupie 4 uniwersytetów o zbliżonej punktacji. Warto podkreślić, że w grupie uniwersytetów utrzymujemy bardzo dobrą 7. pozycję. Pod względem jakości prowadzonych kierunków humanistycznych – Uniwersytet Śląski jest na 5. pozycji wśród uniwersytetów. W kwestii innowacyjności jesteśmy na miejscu 3. – to wspaniałe osiągnięcie. Ten sukces ogromnie nas cieszy, bo jak mawiał Theodore Levitt, amerykański ekonomista: „Kreatywność to wymyślanie nowych rzeczy. Innowacyjność to tworzenie nowych rzeczy”. Bądźmy zatem kreatywni i innowacyjni we wszystkim, co robimy!

W ocenie ministerialnej działalności w tym roku z dwunastu wydziałów naszego uniwersytetu siedem otrzymało pierwszą najwyższą kategorię. Nigdy dotychczas nie udało nam się osiągnąć takiego rezultatu. Warto także zaznaczyć, że wśród tych siedmiu wydziałów – Wydział Prawa i Administracji nie tylko ma pierwszą kategorię, ale jest także pierwszym i najlepszym w całym kraju. Jest to olbrzymie osiągnięcie naszych kolegów. Cieszymy się razem z nimi. Pozostałymi najwyżej ocenianymi są: Wydział Informatyki i Nauki o Materiałach, Wydział Pedagogiki i Psychologii, Wydział Teologiczny, Wydział Artystyczny (pierwszy na uczelni nieartystycznej), Wydział Filologiczny, Wydział Matematyki, Fizyki i Chemii. Są to ogromne powody do dumy.

W ramach kształcenia ustawicznego lifelong learning oraz Otwartego Uniwersytetu (Open University), dostarczenia najwyższej jakości usług edukacyjnych przeznaczonych dla wszystkich, w murach Uniwersytetu Śląskiego od dwóch lat działa Uniwersytet Śląski Dzieci, w ubiegłym roku obchodziliśmy jubileusz 10- lecia funkcjonowania Uniwersytetu Trzeciego Wieku. Wszechnica Śląska UŚ realizuje szereg projektów edukacyjnych w szkołach gimnazjalnych i ponadgminazjalnych w ramach projektu „Aktywny w szkole, aktywny w życiu” oraz „Partnerzy w nauce”, prowadząc warsztaty dla nauczycieli, koła naukowe młodych, festiwale nauki, zajęcie wyrównawcze i inne działania.

Koncert Akademicki cieszył się ogromnym zainteresowaniem pracowników i studentów uczelni

Należy jednak pamiętać, że bez nowoczesnej infrastruktury nie można, bądź jest bardzo trudno, nie tylko uczyć, ale też prowadzić badania. Plany rozwoju Uniwersytetu Śląskiego zyskują akceptację władz samorządowych, wojewódzkich i ministerialnych. Bez ich wsparcia dynamiczny rozwój uczelni nie byłby możliwy. Uniwersytet prowadzi inwestycje różnego typu. Wiele z nich zostało zapoczątkowanych przez Rektora Janusza Janeczka w poprzedniej kadencji. Do największych należy wybudowanie, a już w niedługim czasie uruchomienie, Centrum Informacji Naukowej i Biblioteki Akademickiej. Nowoczesny gmach został zaprojektowany według światowych norm i standardów, na miarę XXI wieku. Jest to jedyna w Regionie biblioteka „hybrydowa”, która udostępniać będzie równolegle materiały drukowane i elektroniczne, na miejscu oraz w trybie zdalnym – przez internet. Bazy wiedzy, zbiory tradycyjne i elektroniczne, wygodne i funkcjonalne przestrzenie dla 1000 osób oraz blisko 60 km półek z setkami tysięcy woluminów na wyciagnięcie ręki, całodobowe zwroty książek i wydłużony czas pracy biblioteki – to tylko niektóre z udogodnień przygotowywanych w Centrum. Chcemy, aby wszyscy nasi studenci, pracownicy i mieszkańcy naszego Regionu mieli łatwy dostęp do wszystkich nośników elektronicznych wiedzy i zdigitalizowanych zbiorów bibliotecznych. Projekt CINiBA realizujemy wspólnie z Uniwersytetem Ekonomicznym w Katowicach, dzięki czemu jest to przedsięwzięcie unikatowe w skali Kraju. To pozwala nam wszystkim mieć nadzieję, że współpraca wszystkich uczelni w Regionie będzie jeszcze bardziej intensywna niż dotychczas, zaś w sytuacji, kiedy liczba studentów i kandydatów na studia maleje, potrafimy znaleźć sposób na współdziałanie w sytuacji globalnej konkurencji. Mamy świadomość, że poszczególne uczelnie są za małe, aby konkurować na arenie międzynarodowej. Stąd też pojawia się w naszych głowach pomysł Academia Silesiana – konsorcjum uczelni naszego Regionu, które wspólnie mogłyby konkurować z najlepszymi uczelniami na świecie. Przykładem takiego zespołowego działania jest powstający w Chorzowie obiekt – Śląskie Międzyuczelniane Centrum Edukacji i Badań Interdyscyplinarnych. To niezwykle nowatorskie przedsięwzięcie, wpisujące się w sieciowe współdziałanie śląskich uczelni (Politechniki Śląskiej, Śląskiego Uniwersytetu Medycznego) i instytutów (GIG, Centrum Onkologii – Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie Oddział w Gliwicach; Instytut Medycyny Pracy i Zdrowia Publicznego w Sosnowcu). To także interdyscyplinarna współpraca między wydziałami naszego Uniwersytetu (Wydział Biologii i Ochrony Środowiska; Wydział Matematyki, Fizyki i Chemii; Wydział Nauk o Ziemi; Wydział Informatyki i Nauki o Materiałach). Oba przedsięwzięcia zostaną zrealizowane w przyszłym roku akademickim.

Nie zapominamy także o rzeczy dla Uczelni bardzo ważnej – o jej misji. Chcemy, aby Uniwersytet ożywiał centra miast i wpisywał się w życie kulturalne Regionu. Temu ma służyć między innymi usytuowanie nowej siedziby Wydziału Radia i Telewizji im. Krzysztofa Kieślowskiego w Katowicach w kwartale Pawła- Wodna-Górnicza.

Działając wciąż w tym samym duchu, chcąc spowodować, by nasze środowisko było silniej zintegrowane, a jednocześnie efektywniej współgrało z otoczeniem, planujemy – w ścisłym porozumieniu z Urzędem Miasta Katowice, któremu dziękujemy za przychylność w tej kwestii, i z innymi uczelniami – zbudować w kwartale Dąbrówki-Opolska-Gliwicka nowy kampus dla studentów uczelni Regionu. Prace koncepcyjne są już rozpoczęte, czekamy na dopięcie formalności administracyjnych, szukamy także odpowiednich środków finansowych na budowę.

Żyjemy w czasach ważnych przemian zachodzących w szkolnictwie wyższym. Powodują one, że trzeba przeorganizować nasze kształcenie, dydaktykę i w konsekwencji dostosować je przede wszystkim do potrzeb przyszłych kandydatów na studia. Musimy w sposób zdecydowany, nie zapominając o wartościach humanistycznych i tradycjach uniwersyteckich, komponować propozycję edukacyjną, która będzie zbieżna z potrzebami rynku pracy, a także gospodarki i współpracy z biznesem. Przygotowaliśmy nowe kierunki i specjalności. Są to m.in.: unikatowe w skali kraju studia w zakresie produkcji rozrywki interaktywnej. W założeniu projekt ma być oparty na współpracy między trzema wydziałami naszej uczelni, gdzie byłyby uruchomione nowe kierunki i specjalności: grafika gier komputerowych (Wydział Artystyczny), specjalność programista gier komputerowych (Wydział Informatyki i Nauki o Materiałach), natomiast na kierunku filologia, w ramach specjalności filologia angielska – program projektowanie rozrywki interaktywnej oraz lokalizacja gier i oprogramowania (Wydział Filologiczny). Czwartym ogniwem będzie marketing realizowany w Uniwersytecie Ekonomicznym. Mamy też inne – już działające – specjalności, o których warto wspomnieć, np. bioinformatyka na kierunku informatyka specjalność: w języku angielskim Modelling and Visualisation in Bioinformatics (modelowanie i wizualizacja w bioinformatyce), zaś na Wydziale Prawa i Administracji – administracja bezpieczeństwa. Ponadto warto wspomnieć o nowym programie tłumaczeniowym z językiem japońskim w ramach kierunku anglistyka. Wzbogaci on ofertę zawierającą angielski z językiem chińskim i arabskim.

Jednym z głównych priorytetów powinno być dla nas większe umiędzynarodowienie Uniwersytetu. Stało się ono w Europie jednym z najbardziej znaczących przemian uniwersytetów idących w ślady uczelni amerykańskich. Mamy świadomość, jak wielką szansą jest dla nas otwarcie na świat. Dotyczy to nie tylko wyjątkowo szerokiej i aktywnej współpracy zagranicznej naszych naukowców i jednostek uczelni, czy zwiększającej się liczby studentów uczestniczących w programie Erasmus – zarówno wyjeżdżających na uczelnie europejskie, ale i goszczących co roku na naszym Uniwersytecie.

Powołane zostało także konsorcjum na rzecz współpracy z zagranicą i tworzenia wspólnych kierunków dla studentów zagranicznych, liczymy także, że nasze miasta – Katowice w szczególności – po wszystkich przebudowach, które są planowane, będą bardziej atrakcyjne dla gości. Natomiast bez wątpienia to, co nas wyróżnia to nowoczesność i innowacyjność. Jesteśmy nowoczesnym ośrodkiem akademickim. Nie jesteśmy najstarszym uniwersytetem, ani największym, ale w pewnych dyscyplinach jesteśmy najlepszym. Możemy też być najnowocześniejsi we wszystkich – co jest naszym celem. Na osiągnięcie tego celu składa się wiele czynników. Wprowadzamy skutecznie metody e-learningowe, blended learning – połączenie nauczania na odległość z nauczaniem tradycyjnym. Z naszej perspektywy student, czyli nasz partner, jest w sposób oczywisty najważniejszym elementem spotkania uczeń-mistrz. Wszędzie tam, gdzie jest to możliwe, chcemy, aby wykłady, zajęcia różnego typu były ogólnodostępne – nie tylko na papierze, ale także na portalach edukacyjnych. Staramy się także, aby obok tego, co już świetnie u nas funkcjonuje, jak Radio Egida, „Gazeta Uniwersytecka UŚ”, powstała telewizja akademicka. Chcemy być widoczni na świecie coraz bardziej. Mamy czym się pochwalić. Chcemy kształtować przyszłość.

Z okazji 43. rocznicy powstania uczelni chciałbym, wszystkim, którzy do sukcesu i powodzenia naszego Uniwersytetu się przyczynili, bardzo serdecznie podziękować. Chciałbym, żebyśmy mieli przekonanie, że wtedy, kiedy będziemy razem działać, dojdziemy do wspaniałych rezultatów. Wszystkim Państwu bardzo dziękuję za pracę, jaką włożyliście, aby nasz Uniwersytet dobrze się rozwijał.

W tym szczególnym dla nas dniu – święta naszej Almae Matris i roku wielkich, wyjątkowych i odważnych uczonych: Jana Heweliusza oraz Marii Skłodowskiej-Curie, kobiety, która zmieniła dzieje nauki, życzę całej naszej społeczności akademickiej: sukcesów równie wielkich i optymizmu równie niezachwianego w zmaganiu się z trudną materią codzienności, wiele satysfakcji z pracy naukowej, dydaktycznej i organizacyjnej, a także zdrowia i osobistej pomyślności.