28 kwietnia 2022 roku profesor Román Tauler Ferré, wybitny hiszpański chemik, twórca metody MCR (Multivariate Curve Resolution, dekonwolucji wielowymiarowych profili), otrzymał tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu Śląskiego. Naukowiec jest laureatem wielu prestiżowych nagród, m.in.: Award for Achievements in Chemometrics i Kowalski Prize. Uroczystość odbyła się w auli Wydziału Nauk Ścisłych i Technicznych UŚ w Chorzowie.

Profesor Román Tauler Ferré

„Światowej sławy badacz, autorytet z zakresu nauk chemometrycznych, umożliwiających eksplorację i modelowanie złożonych układów chemicznych. Autor metod chemometrycznych szeroko stosowanych w naukach chemicznych, środowiskowych oraz w badaniach toksykologicznych. Niestrudzony, wielokrotnie nagradzany naukowiec, charyzmatyczny mentor, redaktor i edytor wiodących czasopism naukowych. […] Chemia profesora Romána Taulera Ferré łączy się przede wszystkim z pokojowym wymiarem nauki, nauki pozostającej w służbie przyrody i człowieka” – tymi słowami powitał kandydata do tytułu doktora honoris causa przewodzący ceremonii rektor Uniwersytetu Śląskiego prof. dr hab. Ryszard Koziołek.

Román Tauler Ferré urodził się 20 lipca 1955 roku. W 1977 roku ukończył studia chemiczne, a w 1984 roku obronił doktorat z chemii analitycznej na Uniwersytecie Barcelońskim, z którym związany był – najpierw jako adiunkt, później profesor – do 1987 roku. Swoje pierwsze stypendium po doktoracie odbył na Uniwersytecie w Innsbrucku (Austria) w 1985 roku. W latach 1991–1992 przebywał jako profesor wizytujący na Uniwersytecie w Seattle, obecnie jest zatrudniony w barcelońskim Instytucie Oceny Stanu Środowiska oraz Badań nad Wodą (IDAEA) wchodzącym w skład Hiszpańskiej Narodowej Rady Naukowej (CSIC).

Jednym z największych osiągnięć badacza jest opracowanie modelu chemometrycznego zwanego „wielowymiarową dekonwolucją krzywych”, znanego przede wszystkim pod swoim akronimem MCR i stosowanego powszechnie w wielu różnych dziedzinach chemii. Metody chemometryczne profesor Román Tauler Ferré wykorzystuje do rozwiązywania problemów środowiskowych związanych ze zmianami globalnymi; korzysta z monitoringu środowiska, modelowania i podziału źródeł zanieczyszczeń w wodach powierzchniowych i powietrzu. Swoją wiedzę wykorzystuje w międzynarodowych zespołach badawczych, kierował już kilkudziesięcioma narodowymi i międzynarodowymi projektami (w tym siedmioma finansowanymi przez Unię Europejską). Uczestniczył także w kilkudziesięciu projektach badawczych finansowanych przez rządy Hiszpanii i Katalonii, dotyczyły one rozwoju i stosowania metod analizy danych środowiskowych, biologicznych oraz badania narażenia na czynniki szkodliwe i jego efektów.

W uroczystości uczestniczyli przedstawiciele władz rektorskich Uniwersytetu Śląskiego oraz innych uczelni

Profesor Román Tauler Ferré opublikował ponad 400 artykułów naukowych, które były cytowane ponad 26 tysięcy razy, jest autorem 60 rozdziałów w monografiach naukowych. W rankingu World’s Top 2% Scientists Uniwersytetu Stanforda (2021) zajmuje 43. miejsce na liście 102 767 naukowców aktywnych w dziedzinie chemii analitycznej.

Uczony od wielu lat jest redaktorem naczelnym „Journal of Chemometrics and Intelligent Laboratory Systems” (Elsevier). Był również redaktorem ważnego dzieła źródłowego: Comprehensive Chemometrics, Chemical and Biochemical Data Analysis (Elsevier) oraz współredaktorem Data Analysis for Omic Sciences: Methods and Applications (Wilson & Wilson, Elsevier, tom 82, 2018, „Comprehensive Analytical Chemistry”). Profesor Tauler Ferré redaguje także prestiżowe czasopismo „Environmental Toxicology and Chemistry” wydawane przez Society of Environmental Toxicology and Chemistry (SETAC).

Badacz jest laureatem licznych nagród. Wśród najważniejszych są m.in.: Award for Achievements in Chemometrics (przyznana przez Eastern Analytical Symposium, EAS–2009), Kowalski Prize (przyznana przez „Journal of Chemometrics” w 2009 roku), nagroda przewodniczącego Catalan Chemistry Society (2008–2013), Advanced Grant Award na lata 2013–2018 (przyznana przez European Research Council, ERC) oraz Professorship Visiting Award na lata 2020–2022 (stanowisko profesora wizytującego w ramach Radboud Excellence Initiative Uniwersytetu Radboud w Nijmegen, w Holandii).

Uroczystość nadania godności doktora honoris causa Uniwersytetu Śląskiego prof. Románowi Taulerowi Ferré odbyła się w auli Wydziału Nauk Ścisłych i Technicznych UŚ w Chorzowie

– Nadanie profesorowi tytułu doktora honorowego jest wyrazem uznania jego znacznego wkładu w rozwój chemometrii, a także zauważeniem roli chemometrii, jaką odegrała ona nie tylko w rozwoju chemii analitycznej, lecz także innych dyscyplin, również w procesie transformacji cywilizacyjnej i technologicznej – podkreślił w laudacji prof. dr hab. Michał Daszykowski z Instytut Chemii Wydziału Nauk Ścisłych i Technicznych, prorektor ds. nauki i finansów UŚ.

Swoją ogromną wiedzą, doświadczeniem i naukową intuicją profesor Román Tauler Ferré dzieli się z członkami zespołów, których zdolność tworzenia należy do wyjątkowych umiejętności. Nowych wyzwań szuka nawet w ekstremalnych rejonach Morza Arktycznego.

– Różne, a zarazem bliskie spotkania z ludźmi nauki, często wyjątkowymi, tworzą silne naukowe więzi i utrwalają jego pozycję. Katalizują kolejne pomysły i dają szansę na realizację wspólnych zamierzeń czy projektów – stwierdził laudator.

Profesor Tauler Ferré jest również wyjątkowym dydaktykiem, który może poszczycić się wieloma sukcesami. Jako adiunkt i profesor uczelni na Wydziale Chemii Analitycznej Uniwersytetu Barcelońskiego prowadził zajęcia na studiach licencjackich, magisterskich i doktoranckich z chemii ogólnej, chemii analitycznej, analizy instrumentalnej, zaawansowanej chemii analitycznej i chemometrii. Wypromował już 26 doktorów, a grono to wkrótce powiększy się o trzech kolejnych. Jak przypomniała prof. dr hab. Beata Walczak z Instytutu Chemii Wydziału Nauk Ścisłych i Technicznych UŚ, recenzentka w przewodzie doktoratu honoris causa, społeczność akademicka Uniwersytetu Śląskiego miała okazję w 2010 roku skorzystać z wiedzy profesora Ferré, uczestnicząc w sześćdziesięciogodzinnym cyklu jego wykładów Selected Topics of Chemometrics and Its Application.

Akt nadania prof. Románowi Taulerowi Ferré tytułu doktora honoris causa Uniwersytetu Śląskiego

Na charyzmatyczną osobowość prof. Romána Taulera Ferré i jego umiejętność dobitnego przekazywania swoich idei zwrócił uwagę w swojej recenzji dr Alejandro C. Olivieri, profesor Narodowego Uniwersytetu w Rosario, członek Narodowej Rady Badań Naukowych. Zdaniem recenzenta należy również podkreślić jeszcze jedną ważną cechę profesora:

– Jego wspaniałomyślność, którą okazuje za każdym razem, gdy potrzebna jest porada naukowa. Ta wielka gotowość do dzielenia się wiedzą skutkuje również aktywnym uczestnictwem w wielu międzynarodowych kursach, podczas których profesor nauczał chemików wysoce użytecznych narzędzi matematycznych.

Po ceremonii nadania tytułu doktora honoris causa Uniwersytetu Śląskiego zgodnie z tradycją śląskiej Alma Mater nowy członek społeczności akademickiej otrzymał pamiątkową statuetkę. Symbolikę wykonanej ze szkła rzeźby wyjaśniła autorka dzieła mgr Aneta Głowacka z Wydziału Sztuki i Nauk o Edukacji UŚ.

Na ręce doktora honorowego spłynęło wiele listów gratulacyjnych, słowa uznania przesłali m.in.: prezes Rady Ministrów Mateusz Morawiecki, minister edukacji i nauki Przemysław Czarnek oraz prezydent Katowic Marcin Krupa. Ostatnią częścią uroczystości było wystąpienie prof. Romána Taulera Ferré, który po podziękowaniach za przyznanie mu najwyższej godności akademickiej przedstawił drogę swoich naukowych dociekań.

Laudację wygłosił prof. dr hab. Michał Daszykowski

– Moja ewolucja jako badacza przede wszystkim koncentruje się na wysiłkach skierowanych na rozwój i wdrażanie nowych metod chemometrycznych, które znajdują zastosowanie w chemii analitycznej, chemii roztworów, chemii środowiskowej i ostatnio również w środowiskowych naukach biologicznych. Przez ponad trzydzieści lat pracowałem nad zintegrowaniem tych dyscyplin naukowych, starałem się zbudować między nimi mosty – powiedział chemik, dodając z uśmiechem: – W maju 2010 roku prowadziłem w Katowicach kurs chemometrii i, podobnie jak dzisiaj, w Państwa towarzystwie czułem się tutaj świetnie.

W uroczystości uczestniczyli przedstawiciele władz samorządowych, korpusu dyplomatycznego, rektorzy śląskich uczelni, członkowie Rady Rektorów Seniorów UŚ, rodzina doktora honorowego oraz społeczność akademicka Uniwersytetu Śląskiego. Ceremonię uświetniły muzycznie: chór dydaktyczny pod dyrekcją dr hab. Aleksandry Zeman oraz „Niemy Chór” pod batutą mgr Anny Wojtas-Rduch.

Uroczystość poprzedziły wydarzenia towarzyszące. 27 kwietnia w auli Wydziału Nauk Ścisłych i Technicznych w Chorzowie naukowcy i studenci wysłuchali wykładów: prof. Romána Taulera Ferré pt. Multivariate Curve Resolution – a powerful chemometrics tool (Wielowymiarowa dekonwolucja krzywych – użyteczne narzędzie chemometrii) oraz prof. Alejandro C. Olivieriego pt. Multi-way calibration and its analytical advantages (Kalibracja wielowymiarowa i jej analityczne zalety).