26 października w auli Wydziału Nauk o Ziemi Uniwersytetu Śląskiego w Sosnowcu odbyła się uroczystość nadania tytułu doktora honoris causa Uniwersytetu Śląskiego. To najwyższe akademickie wyróżnienie otrzymał wybitny uczony, światowej sławy językoznawca, znakomity nauczyciel akademicki profesor John Malcolm Swales z Uniwersytetu Michigan w Ann Arbor.

Profesor John Malcolm Swales

W uroczystości uczestniczyli m.in. posłowie i senatorowie RP, przedstawiciele korpusu dyplomatycznego, konsul honorowy Bangladeszu Omar Faruque, przedstawiciele władz samorządowych Sosnowca i miast uniwersyteckich oraz reprezentanci szkół wyższych regionu, instytucji gospodarczych i naukowych, a także młodzież z II Liceum Ogólnokształcącego im. Emilii Plater w Sosnowcu.

– Uniwersytet, honorując wybitne osobistości, autorytety w dziedzinach badań naukowych, twórczości artystycznej czy obszarach działalności publicznej, ukazuje je jako wzorce godne naśladowania – powiedział JM Rektor Uniwersytetu Śląskiego prof. zw. dr hab. Wiesław Banyś, otwierając uroczystość.

Profesor John M. Swales jest wybitnym humanistą, znakomitym uczonym, twórcą naukowych podstaw nowoczesnej analizy gatunków dyskursów wspólnoty akademickiej, jednym z najznamienitszych przedstawicieli tej wspólnoty, wychowawcą i mentorem kilku pokoleń naukowców, jest także inicjatorem badań nad specjalistycznymi odmianami języka angielskiego, twórcą naukowych podstaw analizy gatunków akademickich, autorem pojęcia społeczność dyskursu, a także redaktorem wielu międzynarodowych czasopism naukowych.

– Wielki autorytet, jakim cieszy się pan profesor John Malcolm Swales w środowisku uczonych na całym świecie, ogromny dorobek naukowy i wspaniałe cechy charakteru – uczciwość, skromność, zaangażowanie oraz pomoc okazywana innym badaczom i studentom, a także niezaprzeczalny wpływ na profil badań prowadzonych przez liczne grono językoznawców naszej uczelni, czynią osobę pana profesora godną nadania tytułu doktora honoris causa Uniwersytetu Śląskiego – podkreślił JM Rektor.

Profesor John Malcolm Swales urodził się w Anglii w 1938 roku, studia na Uniwersytecie w Cambridge ukończył w 1964 roku, a dwa lata później studia podyplomowe w dziedzinie lingwistyki i nauczania języka angielskiego jako języka obcego na Uniwersytecie w Leeds. W 1985 roku został profesorem Uniwersytetu w Michigan w Instytucie Języka Angielskiego. Droga kariery zawodowej wiodła uczonego przez wiele krajów, uczelni i różne stanowiska w jednostkach dydaktycznych. Jeszcze przed uzyskaniem dyplomu w Cambridge, gdzie studiował psychologię, przyszły autor monografii Genre Analysis. English for Academic and Research Purposes spędził dwa lata we włoskim Bari, pełniąc funkcję asystenta w Liceo Commerciale oraz lektora najpierw na Wydziale Anglistyki tamtejszego uniwersytetu, a następnie w British Centre w Borlange i Falun w Szwecji. Kolejny etap podróży okazał się niezwykle ważny, doświadczenie zdobyte na Libijskim Uniwersytecie w Bengazi zapoczątkowało bowiem zainteresowanie pracą badawczą i zdecydowało o dalszej karierze naukowej J.M. Swalesa. Po dwuletniej przerwie (studia podyplomowe w Anglii) językoznawca podjął się kierowania sekcją angielską na Wydziale Inżynierskim uniwersytetu w Tripolisie, gdzie – jak stwierdził w laudacji prof. zw. dr hab. Andrzej Łyda, dyrektor Instytutu Języka Angielskiego UŚ – John Swales rozpoczął pionierską pracę nad coraz to nowocześniejszymi materiałami do nauczania specjalistycznych odmian języka angielskiego, przede wszystkim do nauczania pisania. Wówczas też opublikował swój pierwszy artykuł z zakresu językoznawstwa stosowanego i rozpoczął pracę nad książką Sztuka pisania angielskich tekstów naukowych (opublikowaną w 1971 roku).

– Zaproponowana metodologia – stwierdził laudator – była nowatorska, gdyż zawierała elementy funkcjonalne i wprowadzenie w skomplikowaną materię spójności tekstowej. W książce tej – kontynuował prof. Łyda – uwidoczniło się też absolutnie nowatorskie podejście prof. Swalesa do performancji językowej – zainteresowanie problematyką „ciszy dyskursywnej”, tj. elementami, które w tekście nie znalazły swego miejsca, nie zostały bowiem wybrane, zapisane lub wypowiedziane.

JM Rektor Uniwersytetu Śląskiego prof. zw. dr hab. Wiesław Banyś i prof. John M. Swales

Profesor J.M. Swales w wygłoszonym podczas uroczystości wykładzie tak wspominał ten okres:

– Przełomowym dla mnie wydarzeniem okazało się właśnie podjęcie pracy na stanowisku wykładowcy języka angielskiego dla inżynierów. Rodzaje dyskursów, z którymi studenci inżynierii się stykali i które starali się tworzyć w środowisku praktycznie zdominowanym przez angielski, można byłoby z łatwością analizować przy użyciu metod, jakie poznałem jeszcze w czasach szkoły średniej. Jednak, jak sam to wówczas stwierdziłem, zanurzyłem się już w nurcie dydaktyki języka angielskiego na potrzeby akademickie.

Wprawdzie autor Academic Writing for Graduate Students: Essential Tasks and Skills wątpi w korzyści dominacji anglofońskiej, dostrzega jednak rozrastające się zapotrzebowanie na akademickie odmiany języka angielskiego wśród stale rosnącej grupy studentów i naukowców na całym globie.

Pobyt prof. Swalesa w Libii przerwała rewolucja (1969) i językoznawca powrócił do Anglii. Na uniwersytecie w Leeds objął stanowisko wykładowcy, kontynuując opracowywanie materiałów do dydaktyki angielszczyzny akademickiej. Po trzech latach powrócił do Afryki, tym razem do Chartumu, gdzie na tamtejszym uniwersytecie przez pięć lat pełnił funkcje dyrektora Zakładu Języka Angielskiego, aby następnie przenieść się do Uniwersytetu Aston w Birmingham, gdzie prowadził kursy z zakresu specjalistycznych odmian angielskiego. W tym okresie profesor Swales publikuje kilkanaście artykułów i cztery bardzo ważne książki.

Prof. Andrzej Łada wielokrotnie podkreślał w laudacji niezwykłą umiejętność dostojnego doktoranta dzielenia się swoją wiedzą z innymi. Świadczą o tym nie tylko liczne referaty, udział w konferencjach we wszystkich zakątkach świata, konsultacje, publikacje, ale także jedyny w historii szkolnictwa wyższego w Anglii dożywotni tytuł Reader in English for Specific Purposes (profesor nadzwyczajny w dziedzinie angielszczyzny dla celów specjalistycznych) przyznany mu przez uniwersytet w Aston. Tę niezwykłą umiejętność przekazywania wiedzy profesor tłumaczył w opublikowanych w 2009 roku wspomnieniach: „[…] doszedłem do wniosku, że jedynym sposobem, aby być szczęśliwym jako człowiek uniwersytetu, było szczodre dzielenie się z kolegami wszystkim, co się ma”.

Bezprecedensowa umiejętność wykorzystywania sprzężenia zwrotnego między badaniami i praktyką, a być może nawet umiejętność wywoływania takiego sprzężenia, stanowi w przekonaniu prof. Andrzeja Łydy o wielkości profesora Swalesa jako badacza i nauczyciela. Dzięki umiejętności dostrzegania znaczenia rzeczy pozornie nieistotnych wniósł on niezaprzeczalny wkład w badania nad dyskursem i gatunkiem oraz nad metodami efektywnego ich wykorzystania w procesie nauczania języka angielskiego, zwłaszcza jego odmiany akademickiej, na całym świecie – podsumował w laudacji dyrektor Instytutu Języka Angielskiego UŚ.

Profesor językoznawstwa angielskiego z Uniwersytetu w Saragossie Carmen Pérez-Llantada, prezentując imponujący dorobek naukowy dostojnego doktoranta, także podkreślała w swojej recenzji jego ogromny wpływ na młode pokolenie badaczy.

– Profesor Swales całe swoje życie zawodowe poświęcił sprawie kultury piśmienności akademickiej młodych naukowców zarówno w Stanach Zjednoczonych, jak i na całym świecie. Mamy wobec niego – zapewniała autorka recenzji – dług wdzięczności za długą listę podręczników wydanych w University of Michigan Press, a napisanych wspólnie z Christine B. Feak. Podręczników tych używają wykładowcy EAP we wszystkich zakątkach świata, przygotowując studentów studiów licencjackich i magisterskich do komunikowania sie we współczesnym interkulturowym świecie akademii. Profesor Carmen Pérez-Llantada w imieniu wszystkich naukowców korzystających z wiedzy autora Navigating Academia, a także własnym, złożyła wyrazy najwyższego szacunku i podziwu dla „mądrego Uczonego, skromnego i wspaniałomyślnego Człowieka”.

Po ceremonii nadania tytułu doktora honoris causa prorektor ds. nauki i współpracy z gospodarką prof. dr hab. Andrzej Kowalczyk wręczył prof. Johnowi M. Swalesowi pamiątkowe dzieło zatytułowane Lekkość autorstwa dr hab. Katarzyny Pyki z Instytutu Sztuki UŚ. Dwa skrzydła rzeźby wykonanej ze szkła szlachetnego opatrzone zostały sentencją Debasish Mridha w języku polskim i angielskim: The secret of success in life is the persistent practice of making choices, Sekret sukcesu w życiu kryje się w niestrudzonym dokonywaniu wyborów. Statuetka jest czternastą rzeźbą Biblioteki Honoris, której istnienie zapoczątkowano w 2010 roku.

Prof. J.M. Swales dziękując, powiedział:

– Pragnę wyrazić głęboką wdzięczność za nadanie mi godności doktora honoris causa. Przyznanie mi tego tytułu przez Uniwersytet Śląski w Katowicach stanowi dla mnie wielkie wyróżnienie, które przyjmuję przepełniony swoistą mieszanką uczuć: pokory i dumy.

Wykład dostojnego doktora honorowego poświęcony granicom gatunku na przykładzie wystąpienia na konferencji nowy członek akademickiej społeczności Uniwersytetu Śląskiego zakończył słowami:

– To nie tylko honor dla mnie osobiście, ale również dla całego obszaru badań, któremu się poświęciłem: językowi angielskiemu na potrzeby akademickie, i dla moich kolegów, którzy niezmordowanie pracowali, pracują i długie lata pracować będą w tej samej winnicy.

Oprawę artystyczną uroczystości zapewnił Chór Akademicki „Harmonia” pod dyr. dr hab. Izabelli Zieleckiej-Panek.