Cykl wykładów prof. Andrzeja Lasi

Impedancja w nauce o materiałach

Obecnie, w ramach współpracy Instytutu Nauki o Materiałach z Universite de Sherbrooke, prowadzone są badania elektrochemiczne nad platyną i innymi metalami szlachetnymi - rutenem, rodem, irydem, palladem - pod kątem zastosowań w ogniwach paliwowych. Nanotechnologie pozwalają zmniejszyć ilość metalu szlachetnego z kilku do kilku setnych miligramów. To wielka oszczędność materiału.

Od 26 maja do 6 czerwca w Instytucie Nauki o Materiałach UŚ gościnne wykłady poprowadził prof. Andrzej Lasia, pracownik naukowy Universite de Sherbrooke (Quebec, Kanada), elektrochemik, absolwent Wydziału Chemii Uniwersytetu Warszawskiego, ceniony w świecie specjalista i wykładowca w zakresie zastosowania elektrochemicznej spektroskopii impedancji w badaniach materiałów metalicznych, ceramicznych oraz polimerowych. Spotkanie rozpoczął wykład pt.: "Electrochemical Impedance Spectroscopy and Its Applications", który zainicjował cykl poświęcony technice EIS oraz warsztaty aparaturowo-komputerowe. W wykładach uczestniczyli pracownicy naukowi, doktoranci i studenci Wydziału Informatyki i Nauki o Materiałach oraz Wydziału Matematyki, Fizyki i Chemii UŚ, jak również goście z Politechniki Śląskiej i Uniwersytetu Łódzkiego. Pośród omawianych zagadnień znalazły się następujące tematy:

  • odpowiedź zmiennoprądowa obwodów elektrycznych,
  • impedancja obwodów elektrycznych,
  • pomiary impedancji,
  • impedancja reakcji faradajowskich w obecności dyfuzji,
  • impedancja reakcji faradajowskiej w obecności zaadsorbowanych substancji reagujących,
  • impedancja stałych i porowatych elektrod, element stało-fazowy,
  • warunki dla "dobrych" pomiarów impedancji, transformaty Kramersa-Kroniga, stabilność,
  • modelowanie wyników doświadczalnych,
  • ograniczenia aparaturowe,
  • wybrane zastosowania.

Prof. Andrzej Lasia jest autorem ponad 140 publikacji naukowych oraz specjalistycznej książki pt.: Modern Aspects of Electrochemistry, która doczekała się kilku wydań. Od 2001 roku pełni rolę członka, przedstawiciela na Kanadę i wykładowcy w European Internet Centre for Impedance Spectroscopy (EICIS), powołanego do istnienia w ramach współpracy UNESCO i naukowców europejskich. EICIS ma na celu globalny rozwój metody impedancji w formie e-science (http://accessimpedance.iusi.bas.bg) i działa w ramach międzynarodowego projektu integrującego instytuty badawcze, uniwersytety, laboratoria, organizacje, firmy przemysłowe i wszystkie osoby zajmujące się nauką o impedancji. Prof. Andrzej Lasia pełni także liczne funkcje naukowe w Universite de Sherbrooke, jest m.in.: dyrektorem Centre de recherche en electrochimie et electrocatalyse (CREE), wicedyrektorem Groupe de recherche appliquee sur les pliles a electrolyte solide (GRAPES), członkiem Centre de recherche en energie, plasma et electrochimie (CREPE), członkiem Reseau quebecois sur les piles a combustible et l'hydrogane (PACH2), a także aktywnym członkiem the Electrochemical Society (ECS).

Współpraca naukowa pana profesora z Uniwersytetem Śląskim w Katowicach rozpoczęła się w 2001 roku z grupą badawczą prof. zw. dr. hab. Antoniego Budnioka, kierownika Zakładu Elektrochemii Materiałów w Instytucie Nauki o Materiałach. Początkowo dotyczyła ona wspólnych badań w zakresie technologii wodorowych, m.in. poszukiwania nowych, efektywnych materiałów kompozytowych do elektrolitycznego wydzielania wodoru. Obecnie zainteresowanie zespołów naukowo-badawczych Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach techniką elektrochemicznej spektroskopii impedancji wynika z prowadzonych już licznych projektów naukowych i realizowanych prac doktorskich oraz habilitacyjnych z zastosowaniem pomiarów impedancji. Technika ta jest od kilku lat stosowana w Instytucie Nauki o Materiałach do określania mechanizmu i kinetyki adsorpcji, absorpcji oraz wydzielania wodoru, do badań mechanizmu korozji elektrochemicznej i odporności materiałów na korozję, a także badań związanych z procesami niszczenia materiałów ceramicznych i polimerowych.

Wynikiem dotychczasowej współpracy naukowej Instytutu z prof. Lasią są wspólne, liczne prace naukowe, opublikowane w specjalistycznych czasopismach o wysokim impact factor w dziedzinie elektrochemii i nauki o materiałach. Ponadto współpraca zaowocowała wspólnymi publikacjami w materiałach międzynarodowych i krajowych konferencji oraz wymianą doświadczeń w zakresie oprogramowania komputerowego do symulacji procesów elektrolitycznego wydzielania wodoru i elektrosorpcji wodoru. Prof. Andrzej Lasia w roku 2001 i 2005 wygłosił w Instytucie Nauki o Materiałach dwa wykłady oraz przeprowadził warsztaty komputerowe, dotyczące techniki elektrochemicznej spektroskopii impedancji. W latach 2005-2007 zaprosił pierwszą stażystkę z Instytutu Nauki o Materiałach do odbycia stażu habilitacyjnego w Universite de Sherbrooke. Wyniki jej pracy zostały opublikowane w prestiżowych czasopismach naukowych oraz wygłoszone na konferencjach międzynarodowych i seminariach w Universite de Sherbrooke. Efektem wzajemnych kontaktów są kolejne zaproszenia dla pracowników i doktorantów Instytutu Nauki o Materiałach do odbywania staży naukowych w Universite de Sherbrooke.

W rezultacie wieloletniej współpracy obu grup naukowo-badawczych, w 2007 roku podpisana została umowa bilateralna pomiędzy Uniwersytetem Śląskim a Universite de Sherbrooke w dziedzinie elektrochemii nowych materiałów dla potrzeb elektrolizy wody oraz badań mechanizmu i kinetyki adsorpcji, absorpcji oraz wydzielania wodoru. Za tak silnym zaangażowaniem obydwu Uniwersytetów w ten dział nauki przemawia fakt, że dziedzina ta odgrywa bardzo ważną rolę w rozwoju gospodarki. Technologie wodorowe i ogniw paliwowych rozwijane są w wielu ośrodkach naukowo-badawczych na świecie w zauważalnym tempie na każdym etapie, począwszy od produkcji wodoru, przez jego magazynowanie i transport, budowę ogniw paliwowych, po konkretne aplikacje wodoru i ogniw paliwowych. Rozwój każdego z tych etapów pociąga za sobą rozwój nowych technologii w zakresie inżynierii materiałowej, elektrochemii, katalizy, ze szczególnym uwzględnieniem nanotechnologii. Technologie wodorowe i ogniw paliwowych są też coraz częstszym przedmiotem zainteresowania ze strony mediów. Powszechnie dostępne bywają informacje, opisujące działanie ogniw paliwowych czy ich możliwe zastosowania, jednak mają one często charakter wyłącznie ciekawostek z zakresu osiągnięć techniki.

Obecnie, w ramach współpracy Instytutu Nauki o Materiałach z Universite de Sherbrooke, prowadzone są badania elektrochemiczne nad platyną i innymi metalami szlachetnymi - rutenem, rodem, irydem, palladem - pod kątem zastosowań w ogniwach paliwowych. Stosowane nanotechnologie pozwalają zmniejszyć ilość metalu szlachetnego z kilku do kilku setnych miligramów. To wielka oszczędność materiału. Nie bez znaczenia pozostaje też wyższa sprawność energetyczna ogniw, która sprawia, że ilość emitowanego CO2 w przeliczeniu na ilość wyprodukowanej energii jest dużo mniejsza w porównaniu z tradycyjnymi technologiami pozyskiwania energii. W najbliższym czasie planowane są kolejne wspólne badania w tym zakresie. Cieszy też fakt, że od roku akademickiego 2008/2009 studenci Uniwersytetu Śląskiego na kierunku inżynieria materiałowa będą mieli możliwość zapoznania się w toku studiów z nowoczesnymi technologiami wodorowymi i ogniw paliwowych.