"Praska Wiosna" i inwazja z sierpnia' 68 roku - mimo ówczesnej cenzury i prób zakłamań historii najnowszej - pozostawiła trwałe ślady w faktografii i świadomości kilku pokoleń

JM Rektor Uniwersytetu Śląskiego w Opawie prof. PhDr. Zdenek Jirasek i prof. Jacek Baluch

W cieszyńskim Wydziale Etnologii i Nauk o Edukacji Uniwersytetu Śląskiego odbyło się dwudniowe (16-17 maja) zgromadzenie członków Polsko-Czeskiego Towarzystwa Naukowego. Wzięli w nim udział przedstawiciele polskich i czeskich ośrodków naukowych.

Spotkanie składało się z dwóch części. Pierwszą stanowiła - otwarta dla zaproszonych gości i mieszkańców polskiej i czeskiej strony Olzy - dyskusja panelowa "Sierpień 1968", zorganizowana przez JM Rektora Uniwersytetu Śląskiego prof. zw. dr. hab. Janusza Janeczeka oraz Zarząd Polsko-Czeskiego Towarzystwa Naukowego. Wśród gości przybyłych na spotkanie był ambasador RP w Pradze Jan Pastwa, radca ambasady Marzena Krajewska, byli ambasadorowie RP w Pradze prof. dr hab. Jacek Baluch, dr Andrzej Krawczyk, konsul generalny RP w Ostrawie Jerzy Kronhold, konsul honorowy RP w Brnie Petr Mrkevka oraz prezes ZG PZKO Zygmunt Stopa. Drugiego dnia odbyło się Walne Zgromadzenie członków Polsko-Czeskiego Towarzystwa Naukowego, do którego należą również pracownicy naszego Uniwersytetu.

Temat panelu historycznego został podyktowany zbliżającą się 40. rocznicą wydarzeń w Czechosłowacji w 1968 roku, które hasłowo określamy "Sierpień '68", i była to okazja do podjęcia rozważań na temat historycznych okoliczności tego dramatu, jego reperkusji dla rozwoju Czechosłowacji/Czech i stosunków polsko-czeskich, a także miejsca tamtego tragicznego wydarzenia w "pamięci społecznej" narodów.

Spotkanie otworzył JM Rektor UŚ, który powiedział: spotykamy się, aby mówić o trudnych, dawno minionych czasach i miejmy nadzieję, że bezpowrotnie minionych. Spotykamy się w miejscu, które niegdyś dzieliła granica przyjaźni, z naciskiem na "dzieliła". A dzisiaj nie ma tej granicy. Cieszyn i Czeski Cieszyn są równie dostępne wszystkim obywatelom, jest to miejsce spotkań ludzi z obu stron Olzy i miejsce, które pozwala, żeby o tych trudnych, minionych czasach mówić bez zbędnych emocji. JM Rektor zauważył, że mówimy o rzeczach minionych, które wpisują się w karty historii, ale które w żaden sposób nie rzutują, nie powinny rzutować na obecne relacje.

Obrady prowadził prof. Jacek Baluch, pracownik Uniwersytetu Jagiellońskiego, prezes PCzTN. Wprowadzenia do otwartej dyskusji dokonali znakomici polscy i czescy historycy: Poc. PhDr. Ondfiej Felcman, CSc. z Uniwersytetu Hradec Kralovej, Prof. PhDr. Zdenuk Jirasek, CSc. z Uniwersytetu Śląskiego w Opawie, dr Andrzej Krawczyk z Uniwersytetu Warszawskiego, PhDr. Jan Mervart z Uniwersytetu Hradec Kralovej.

Prelegenci i dyskutanci wymienili dziesiątki nazwisk ówczesnych pozytywnych i negatywnych bohaterów wydarzeń. Doszukiwano się relacji i punktów wspólnych z interwencją ZSRR na Węgrzech (1956), jak i sytuacją w Polsce po 1956 roku. Wpływ na przebieg wydarzeń 1968 roku w CSSR miały nie tylko elity komunistyczne ZSRR i innych krajów, ale także znaczne rzesze liderów życia gospodarczego, społecznego i kulturalnego Czechosłowacji. Prelegenci i dyskutanci wskazali też na poważne znaczenie wydarzeń dla świadomości politycznej i historycznej ówczesnej młodzieży, dziś pokolenia 55-65-latków.

Doszukano się wielu interesujących zbieżności, na przykład w datach interwencji 1968 roku i ogłoszenia stanu wojennego w Polsce w 1981 roku. Daty te zostały przemyślnie zaplanowane, bo uwzględniały wiele aspektów politycznych (np. zbliżające się wybory zjazdów partyjnych w CSSR) czy specyfikę pór roku (żniwa, zima, kończąca się służba dla roczników poborowych). Dla przebiegu wydarzeń nie bez znaczenia była mentalność obu narodów.

Historycy, prelegenci i dyskutanci z pogranicza polsko-czeskiego wskazywali na dziesiątki faktów, znanych od niedawna z archiwów.

Z ponad 60. uczestników konferencji wszyscy - dyplomaci, pracownicy naukowi, nauczyciele akademiccy, działacze polonijni, liderzy życia na pograniczu polsko-czeskim i aktywiści różnych stowarzyszeń - byli zgodni, co do wspólnych losów, przeżyć i skutków wydarzeń tamtego okresu.

"Praska Wiosna" i inwazja z sierpnia '68 roku - mimo ówczesnej cenzury i prób zakłamań historii najnowszej - pozostawiła trwałe ślady w faktografii i świadomości kilku pokoleń. Patronat nad konferencją - obok JM Rektora UŚ prof. dr. hab. Janusza Janeczeka - objęli: marszałek województwa śląskiego Bogusław Śmigielski i hetman Morawsko-Śląskiego Kraju Evzen Tosenovsky'. Patronat medialny nad tym wydarzeniem sprawowała "Gazeta Wyborcza" w Katowicach.