Duże oczekiwania studenci kierunków niepedagogicznych wnoszą pod adresem tematów "samoświadomościowych", związanych z pogłębianiem ich wiedzy o człowieku, o sobie i swych przyszłych powinnościach. Istota i właściwości osobowości młodzieży oraz etapy wychowania uzyskały IV rangę. V rangę zdobyła tematyka - Utrata i kryzys tożsamości a zadania pedagogiki, przesłanki i warunki kształtowania indywidualnej tożsamości uczniów/wychowanków, zaś VII rangę : Problemy społecznej służby nauczyciela. Etos nauczyciela, jego osobowość i funkcje w procesie dydaktyczno- wychowawczym. Formy doskonalenia i samodoskonalenia.

Zaledwie 30% badanych dostrzegło potrzebę realizacji zagadnień aksjologicznych i teleologicznych zawartych w tematyce - Uniwersalne wartości humanistyczne, cele, zasady i zadania wychowania a także sens poruszenia problemów związanych z Metodologią pedagogiki, charakterystyką badań pedagogicznych i pedagogicznych metod badawczych.

Zagadnieniami zbędnymi dla większości studentów były ponadto - Kultura organizacyjno- pedagogiczna w oświacie i wyznaczniki jej wzbogacania, oraz Rada pedagogiczna jako kluczowy organ kolegialny szkoły, warunki jej sprawności organizacyjnej oraz wyznaczniki efektywności form publicznego kontaktu nauczycieli /ok. 15 % wskazań - odpowiednio XVII i XVIII ranga/. Sądzić należy, iż wpływ na taki wybór może mieć nieuświadomiona jeszcze przez studentów konieczność współdziałania zespołowego, jako warunku trwałych osiągnięć pedagogicznych.

Szczególnie słabe zainteresowanie wykazali studenci oferowaną problematyką historyczną. Tylko 10% badanych okazało zainteresowanie blokiem tematycznym - Historyczny rozwój pedagogiki, przemiany w instytucji szkolnej, jej funkcjach, strukturze, stosunkach z pozaszkolnym światem od czasów antycznych do XX wieku / XIX, ostatnia ranga wskazań /.

Na marginesie przeprowadzonego sondażu opinii studentów godzi się wskazać, iż projekcja tematyki wykładów stanowi czynnik sprzyjający zaciekawieniu studentów przedmiotem i poczuciu współgospodarza zajęć, pobudza ich aktywność poznawczą, wyrażaną zadawanymi pytaniami.

Zwiększa ponadto ich zaangażowanie w procesie zaliczania przedmiotu. Warta upowszechnienia, aczkolwiek wymagająca specyficznego zaangażowania się wykładowcy, jest bowiem praktyka dobrowolnego podejmowania przez studentów samodzielnych pisemnych prac egzaminacyjnych z pedagogiki, w miejsce szablonowych i z natury rzeczy mało obiektywnych egzaminów ustnych.

Pisemne prace końcowe motywują studentów do aktywnego uczestnictwa w wykładach i ćwiczeniach po to, by "być na bieżąco" z programem zajęć z pedagogiki służących potrzebie merytorycznej poprawności pisanej przez nich prac.

Ta forma "zaliczania wiedzy" stanowi jednocześnie sposobność bezpośredniego, interakcyjnego, kontaktu nauczyciela ze studentami, dodatkowego ich pobudzania intelektualnego i oddziaływania przykładem własnym. Tematy prac, intencjonalnie profilowane na penetrację określonych wycinków rzeczywistości wychowawczej, opiekuńczej i dydaktycznej, na odkrywanie alternatywnych form działalności pedagogicznej, są dla przyszłych adeptów sztuki nauczycielskiej swoistym "poligonem doświadczalnym" stykania się z "żywą pedagogiką".

Dla wielu studentów stanowią próbę zmierzenia się z warsztatem metodologicznym nauk pedagogicznych, na ogół niedocenianym przez nich, jak to wykazał wcześniej prezentowany sondaż.

Warto podkreślić, iż prace realizowane są przez studentów często z prawdziwą pasją. Dają one im okazję samorealizacji, w postaci ujawniania własnych zainteresowań, przemyśleń życiowych i doświadczeń pedagogicznych. Te ostatnie dotyczą studentów studiów wieczorowych i zaocznych.

Niektóre prace stanowią swoiste "perełki", pełne odkrywczych sądów oraz praktycznych przykładów, mogących być znakomitą ilustracją tez prezentowanych podczas wykładów.

Uzyskane doświadczenie wskazuje, iż podejmowane przez studentów prace obejmują rozległą problematykę związaną z diagnozą stanu faktycznego współczesnej szkoły, jej uspołeczniania, humanizowania, wzbogacania form i metod działalności.

Odnoszą się do edukacji "tu i teraz". Wiele z nich prezentuje dorobek konkretnych środowisk wychowawczych i instytucji pedagogicznych w "terenie". Przedstawia alternatywne koncepcje pedagogiczne, dylematy i rozwiązania organizacyjne w szeroko rozumianym środowisku wychowawczym szkoły, w szczególności rodzinnym.

Wachlarz problemów podejmowanych przez studentów ilustruje zestaw wybranych przykładowych tematów prac napisanych w latach 1997 - 1999.

- Szkoła - instytucją dającą poczucie bezpieczeństwa, czy też nie ? / M. Pędziwiatr/

- Diagnoza współczesnej szkoły podstawowej u progu reformy edukacji narodowej/ A. Sapielak, Z. Kapuśniak/

- Reforma edukacji a problem wychowania prorodzinnego - badania wstępne/A. Haręźlak/

- Rola nauczyciela we wdrażaniu założeń reformy edukacji narodowej /A. Smoliński/

- Kompetencje nauczyciela a skuteczność kształcenia uczniów klas początkowych szkół podstawowych/ J. Wira/

- Obiegowa opinia o szkole a własne badania socjometryczne - analiza porównawcza /A. Kaczmarzyk, M. Zorzycki/

- Sposoby wyrażania oceny o nauczycielu przez organ młodzieży szkolnej /M. Radomska/

- Udział młodzieży szkolnej w procesie oceny pracy nauczyciela na przykładzie publicznej Szkoły Podstawowej w Irządzach / E. Masłowska/

- Wpływ stosowanych metod wychowania na prospołeczną aktywność dzieci i młodzieży/ J. Święcka/

- Poziom wielorakiej inteligencji a osiągnięcia szkolne uczniów szczególnie w plastyce/ K. Baron/

- Osamotnienie dziecka w szkole podstawowej/ J. Drohojowska/

- Psychopedagogiczne źródła kłamstwa u adolescentów i młodzieży akademickiej /P. Mańdok/

- Przyczyny i przejawy agresji u uczniów klas szóstych szkół podstawowych/ S. Piechowiak/

- Pozycja społeczna ucznia w klasie a jego sytuacja rodzinna na przykładzie klasy IV a Szkoły Podstawowej Nr 17 w Katowicach/ M. Dutka/

- Formy i sposoby pracy rodziców jako podmiotowego społecznego środowiska wychowawczego na przykładzie Szkoły Podstawowej Nr 33 w Sosnowcu/ J. Franczak/

- Sposoby oddziaływania rodziców na wzrost motywacji dziecka do nauki szkolnej /A. Błońska/

- Zakres i formy czasu dla dziecka w rodzinie miejskiej i wiejskiej na przykładzie szkół podstawowych w Katowicach i w Wierzawicach / B. Domin, Z. Zasońska/

- "Czas dla dziecka w rodzinie" na podstawie badań eksploratacyjnych techniką tzw. "tortu czasu" przeprowadzonych w 1977 roku przez całą grupę studentów kierunku biologia/ A. Fudała, K. Głowniak/

- Rodzice w oczach dziecka w wieku przedszkolnym na przykładzie Przedszkola Miejskiego Nr 2 w Będzinie / A. Klimczyk/

- Praca pedagoga szkolnego w zakresie podnoszenia kultury pedagogicznej rodziców/ J. Sulwiński/

- Doświadczenia pedagoga szkolnego w pracy z dziećmi z rodzin alkoholicznych/ D. Ząbek/

- Uwarunkowania przestępczości nieletnich z tzw. "dobrych domów" /A. Niewęgłowska/

- Droga życiowa i przesłanki zmiany postawy byłego wychowanka domu poprawczego - wywiad/ A. Batko/

- Techniki i narzędzia determinujące zmiany zachowań tzw. młodzieży trudnej na przykładzie pracy pedagoga szkolnego w L O w Sosnowcu /J. Gondek/

- Oświatowe poradnictwo i doradztwo zawodowe Poradni Psychologiczno- Pedagogicznej w Kłobucku w aspekcie zacieśniania więzi z lokalnym środowiskiem /A. Gawin/

- Dorobek Świetlicy Socjoterapeutycznej w Chrzanowie jako rezultat innowacyjnych działań Poradni Psychologiczno- Pedagogicznej w Chrzanowie/ A. Piechota/

- Wpływ środowiska rodzinnego na uzależnienie od narkotyków. Diagnoza Katolickiego Ośrodka Resocjalizacyjno - Wychowawczego dla młodzieży w Bielsku Białej/ E. Dunat/

- Formy pracy Świetlicy Socjoterapeutycznej w Chybiu w procesie intencjonalnego rozwoju zainteresowań dzieci. /E. Kula/

- Wyznaczniki skuteczności pracy z dziećmi zaniedbanymi /rys monograficzny Ochronki Parafialnej w Chorzowie Batorym / K. Malinowski/

- Uwarunkowania procesu integracji dzieci niesłyszących z dziećmi pełnosprawnymi w szkole publicznej/ A. Bożek/

- Wychowawczy wpływ relacji interpersonalnych osób pełno i niepełnosprawnych - kalekich /M. Ciepielska/

- Bariery w integrowaniu się młodzieży niepełnosprawnej i pełnosprawnej na przykładzie działalności klubu KAJ przy Liceum Ogólnokształcącym im. J. Słowackiego w Chorzowie/ M. Głowacka, G. Michalski/

- Nowatorskie sposoby rozwijania zainteresowań dzieci i młodzieży na koloniach letnich/ opisane na podstawie doświadczeń kolonii letniej w Istebnej zorganizowanej przez Stowarzyszenie"SILOE"/ A. Związek/

- Globalna sieć komputerowa internet jako pożądane narzędzie badań w rękach pedagoga /A. Grądkowski, A. Harazim, W. Miłek/

- Komputer jako nowoczesne narzędzie motywacji uczniów do nauki i oceny ich osiągnięć szkolnych/ M. Ferdyn, T. Lisiecki, T. Spyrka/

- Media a geneza zachowań dewiacyjnych mlodzieży / A. Pałasz/

- Program innowacyjny dotyczący edukacji regionalnej realizowany w Szkole Podstawowej Nr 5 w Mysłowicach / A. Szura/

- Alternatywne koncepcje wzbogacania poziomu wychowawczego szkoły na przykładzie Zespołu Szkół Ogólnokształcących Nr 1 w Bytomiu przy ul. Arki Bożka / J. Gruszka/

Walorem akademickiego nauczania powinno być doświadczanie i szukanie racjonalnej argumentacji, wykonywanie, by dowiedzieć się jak czynić.

Dlatego też samodzielnie wykonywane przez studentów kierunków niepedagogicznych prace końcowe mogą stanowić znakomitą okazję do przełamywania trendu w uniwersyteckim kształceniu, wskazywanego w literaturze pedagogicznej, polegającego na przyzwyczajaniu ich do odbioru przyziemnej wiedzy, "gotowników " i słusznych racji, do przechodzenia do praktyki od teorii.

Poruszony temat nie wyczerpuje problemu i wymaga dalszej pogłębionej analizy badawczej. Sądzę jednak, iż przedstawione refleksje i przykłady mogą stanowić przyczynek do szerszej dyskusji nad modelem akademickiego kształcenia w aspekcie samorozwoju studentów, wyzwalania i wzbogacania ich autorefleksji pedagogicznej oraz aktywnego przeżywania przez nich uniwersyteckiej przygody intelektualnej.