Idea budowy ogrodu botanicznego na Śląsku nie jest nowa. Żyje ona w sercach mieszkańców Śląska, a jej przejawem są kolejno podejmowane próby jego utworzenia. Prób tych było już kilka, podobnie jak miejsc lokalizacji potencjalnego ogrodu. Nietrudno je wymienić: Wojewódzki Park Kultury i Wypoczynku w Chorzowie, Las Pszczelnik w Siemianowicach Śl. , Muchowiec w Katowicach, Dolina Pięciu Stawów w Katowicach, Park w Świerklańcu, Lasy Panewnickie i in. Trzy lata temu próbę podjęto z gorącym entuzjazmem ponownie. Tym razem wymarzona oaza zieleni dla Śląska ma szansę zaistnieć w Mikołowie-Mokrem. Niestety, mimo upływającego czasu i niestrudzonej pracy, po dziś dzień- jak ogrodu nie było, tak nie ma. Dlaczego tak się dzieje? Co powstrzymuje realizację budowy ogrodu w Mikołowie-Mokrem? Czyżby próby utworzenia ogrodu botanicznego na Śląsku były syzyfową pracą? Jako gorący orędownicy budowy ogrodu mamy nadzieję, że tym razem idea doczeka się urzeczywistnienia, a Mikołów-Mokre u progu nowego stulecia zasłynie ze swego piękna nie tylko w Polsce.

Odpowiedź jest prosta - jest to teren cenny przyrodniczo, o dużej bioróżnorodności, żyznych glebach, malowniczych krajobrazach czy wspaniałych pamiątkach przeszłości. Czyż nie warto tego zachować, chronić, a zarazem pokazać Polsce i światu, że Śląsk też ma piękną przyrodę, a nie tylko czarne kominy?

Teren jest zlokalizowany pomiędzy Katowicami a Łaziskami, przy drodze na Wisłę. Dojechać tu można łatwo - z dworca w Katowicach bezpośrednio autobusem nr 29 lub do Mikołowa i dalej korzystając z komunikacji lokalnej.

W Mikołowie zachowało się wiele cennych osobliwości przyrody nieożywionej i ożywionej. Rozpatrując florę i faunę chodzi nie tylko o olbrzymie bogactwo gatunkowe, ale fragmenty malowniczych fitocenoz, ostoje zwierzyny łownej, ważne szlaki migracji zwierząt kopytnych. Utrzymująca się tu bioróżnorodość ma w tak zurbanizowanym terenie istotne znaczenie dla regeneracji przyrody.

Flora naczyniowa na terenie projektowanego ogrodu liczy ponad 650 gatunków, w tym ponad 100 rzadkich i 30 prawnie chronionych.

Również fauna jest bardzo bogata- samych tylko kręgowców występuje tu około 152 gatunków, w tym 123 rzadkie w skali kraju i podlegające prawnej ochronie lub przynajmniej prawu łowieckiemu. Wymienimy tu tylko niektórych przedstawicieli poszczególnych gromad. Zainteresowanych odsyłamy do książki wydanej pod redakcją profesora S. Wiki i profesora W. Włocha,, Górnośląski Ogród Botaniczny na tle przyrody Mikołowa", na podstawie której opracowano chronione gatunki flory i fauny.

Szczególne walory ma również przyroda nieożywiona Mikołowa. Można tu odnaleźć unikatowe na Górnym Śląsku formy terenu, zobaczyć kamieniołomy, w których nie brak skamieniałych karbońskich i triasowych okazów, czy też zabytkowe piece służące do wypalania wapienia. Warto też przespacerować się malowniczymi dolinami potoków i kontemplować piękno przyrody. Teren ten zasługuje na szczególną ochronę. Dzięki utworzeniu tam ogrodu będzie to możliwe, a jednocześnie wiele osób będzie mogło podziwiać to piękno nie niszcząc go.

Śląski Ogród Botaniczny to obiekt na miarę i potrzeby XXI wieku. Nie będzie on zlokalizowany w centrum miasta, na niewielkiej powierzchni, która ogranicza rozwój kolekcji. Przeciwnie będzie on duży i wyłoni się jako harmonijny element wielkoprzestrzennego zespołu przyrodniczo-krajobrazowego.

Wielkoprzestrzenny zespół przyrodniczo-krajobrazowy pod nazwą Śląska Strefa Krajobrazowo-Rekreacyjna (docelowo 530 ha):
*ogród botaniczny (133 ha)
*park rozrywki i wystaw ogrodniczych (19 ha)
*krajobrazowy park ekologiczny (182 ha)
*otulina = pas terenów otaczających z zachowaną strukturą użytkowania istniejącego!!! (192 ha)

Wyjątkowość ogrodu nie polega na wielkości obszaru, istnieją bowiem liczne znacznie większe ogrody botaniczne w kraju i na świecie, ale na dogodnej lokalizacji i krajobrazie. Na terenie ogrodu sąsiadują ze sobą lasy, łąki, stawy z roślinnością wodną i bagienną oraz tereny piaszczyste. Różnorodność siedlisk na stosunkowo niewielkim terenie umożliwia tworzenie poszczególnych działów tematycznych w naturalnych warunkach, co zdecydowanie zmniejsza koszty. Tworzenie bowiem sztucznych siedlisk, które miały by sprostać wymaganiom życiowym poszczególnych gatunków jest trudne i kosztowne. Teren ogrodu posiada również liczne stare, dorodne drzewa, które zasługują na miano pomników przyrody. Stanowią one obok zabytkowych wapienników-pieców do wypalania wapienia szczególną atrakcję ogrodu. Oczywisty jest fakt, iż tworzenie ogrodu na hałdach - jak proponowali laicy - jest działaniem bezsensownym.

A oto wizja przyszłego Ogrodu Botanicznego w Mikołowie:
A. Administracja i zaplecze naukowe;
B. Centrum Wystaw Ogrodniczych;
0. Rezerwat,, Fiołkowa Góra";
1. Ogrody skalne i wapienniki ;
2. Rośliny ozdobne ;
3. Arboretum;
4. Zielnik;
5. Tereny doświadczalne;
6. Systematyka roślin;
7. Rośliny wodne i bagienne;
8. Ogrody Świata;
9. Park Nauki;
10. Ogrody Biblijne.

Wiele osób zastanawia się, po co właściwie tworzy się ogrody botaniczne. Można tu podać wiele przykładów opowiadających się za ich zakładaniem: pozwalają zapoznać się z biologią roślin, metodami ich uprawy, pełnią funkcje edukacyjną, rekreacyjną. Ale w dobie powszechnego zagrożenia flory ogrody botaniczne pozwalają utrzymać wiele roślin przy życiu. Śląski Ogród Botaniczny jako jeden z sieci narodowych ogrodów botanicznych zajmowałby się praktyczną ochroną ex situ w skali regionalnej. Kto wie, czy gdyby nie było takich placówek, wszystkie rośliny, które znamy rosłyby dziś? Czy możliwa byłaby produkcja wszystkich lekarstw czy kosmetyków, które bazują na materiale roślinnym? Wydaje się, że nie.

A oto główne cele Śląskiego Ogrodu Botanicznego:

a) wychowanie dla przyrody
- popularyzacja wiedzy przyrodniczej (zajęcia terenowe dla szkół, konkursy, wystawy)
= powołanie Centrum Edukacji Ekologicznej

b) badania naukowe
- wprowadzanie gatunków roślin rzadkich i zagrożonych w regionie i kraju
- aklimatyzacja gatunków obcych (pochodzących z różnych stref klimatycznych)
- selekcja, hodowla i rozmnażanie gatunków roślin, ich odmian i form dla nasadzeń w miastach i obszarach ekologicznie zdegradowanych
=powołanie Centrum Zachowania Bioróżnorodności Górnego Śląska

c) wzrost jakości życia w mieście i regionie
- wypoczynek i rekreacja (spacery, wycieczki rowerowe, pikniki, ścieżki zdrowia)
- rola kulturotwórcza (koncerty i wystawy na wolnym powietrzu)

d) rozwój gospodarczy miasta
- reklama, handel, turystyka
- stworzenie miejsc pracy wobec restrukturyzacji przemysłu
- odbudowa pałacu w Mokrem
- ochrona wód powierzchniowych
- adaptacja wyrobisk wapiennych dla potrzeb ogrodu
- działalność wydawnicza

e) zachowanie i przywracanie walorów przyrodniczych Śląska
- rekultywacja terenów zdegradowanych
- przywracanie równowagi w naturalnym środowisku
- przywracanie małej retencji wód, ich renaturyzacja i rewitalizacja

Prace nad powołaniem do życia Śląskiego Ogrodu Botanicznego trwają od trzech lat. Zwolennicy przedsięwzięcia założyli Towarzystwo na Rzecz Górnośląskiego Ogrodu Botanicznego. W jego szeregi wstąpili przedstawiciele świata nauki, władze i mieszkańcy Mikołowa, młodsi i starsi mieszkańcy Śląska. Nikt nie ma wątpliwości, że Ogród Botaniczny na Śląsku jest niezbędny. Potwierdziła to niejedna ankieta i petycja w sprawie ogrodu skierowana do władz. (Podpisało się na niej blisko 10 tys. mieszkańców Śląska). Działa powołana przez Polską Akademię Nauk Pracownia Zachowania Bioróżnorodności Śląska przy Ogrodzie Botanicznym - Centrum Zachowania Różnorodności Botanicznej PAN w Warszawie-Powsinie oraz powołana przez Uniwersytet Śląski Pracownia Ogrodu Botanicznego przy Wydziale Biologii i Ochrony Środowiska. Miasto Mikołów dokonało zmian w planie zagospodarowania przestrzennego uwzględniając ogród botaniczny. 26 stycznia 1999 roku Rada Miasta podjęła uchwałę o utworzeniu z dniem 1-go lutego br. zespołu przyrodniczo-krajobrazowego pod nazwą Śląska Strefa Krajobrazowo - Rekreacyjna.

W czym więc tkwią trudności? Dlaczego prace nie posuwają się do przodu?

Problem tkwi w przejęciu części gruntów ważnych dla ogrodu. Grunty przeznaczone pod ogród należą do Lasów Państwowych i do AWRSP oddział terenowy w Opolu. Zgodnie z umową dzierżawną UŚl. i PAN mogą przejąć bezpłatnie 10% (tj. 54 ha) dzierżawionych gruntów. Jednak AWRSP powstrzymuje, a wręcz uniemożliwia te działania dążąc do sprzedaży całości (100%) gruntów osobie prywatnej. Jakby tego było mało Wojewoda Śląski wszczął postępowanie o nieważności uchwały w sprawie utworzenia zespołu przyrodniczo-krajobrazowego w Mikołowie i wstrzymał jej wykonanie.

SĄD I WŁADZA -PRAWO I SPRAWIEDLIWOŚĆ

Interes jednostki i wielkotowarowe (prawie przemysłowe) 700 ha gospodarstwo rolne czy wola mieszkańców Śląska, mniejsze o 54 ha gospodarstwo i Ogród Botaniczny?
Hodowla krów w centrum konurbacji czy podziwianie piękna świata roślin?

CZAS PRZYNIESIE ROZSTRZYGNIĘCIE, ALE JAKIE?