Transformacja energetyczna europejskich regionów to złożony i wielowymiarowy proces, który należy rozpatrywać nie tylko w kategoriach zmian technologicznych i gospodarczych, ale również głębokich przemian społecznych, kulturowych i tożsamościowych. W przypadku Górnego Śląska jej początki sięgają przełomu lat 80. i 90. XX wieku. Województwo śląskie cechuje jednak dualny rozwój: oprócz procesów deindustrializacji, powolnej utraty znaczenia przez tradycyjne sektory zachodzą tu równolegle procesy rozwoju nowych specjalizacji – zwłaszcza w branży motoryzacyjnej, logistyce, energetyce rozproszonej czy usługach opartych na wiedzy, a ostatnio również w branży IT i gamingowej.

Transformacja nie dotyczy wyłącznie gospodarki. Na Śląsku zachodzą głębokie przemiany społeczne i kulturowe. Krajobraz miast i miasteczek ulega przekształceniu – wiele obiektów przemysłowych znalazło nowe funkcje. Proces rewitalizacji objął dzielnice robotnicze i osiedla patronackie, które wraz z zabytkami poprzemysłowymi stanowią dziedzictwo kulturowe województwa. Współczesna faza transformacji energetycznej została znacząco przyspieszona przez unijną politykę klimatyczną, w tym Zielony Ład oraz Fundusz Sprawiedliwej Transformacji (FST). Polska zobowiązała się do osiągnięcia neutralności klimatycznej do 2050 roku, a plan zamknięcia wszystkich kopalń węgla kamiennego do 2049 roku stanowi jeden z kluczowych elementów tej strategii.

Jednocześnie Śląsk ma duży potencjał przekształcenia się w centrum zielonej gospodarki – rozwoju energetyki odnawialnej i prosumenckiej, magazynów energii, a także poprawy efektywności energetycznej w budownictwie i przemyśle. Dysponujemy rozbudowaną infrastrukturą techniczną, kompetencjami technicznymi kadry, istniejącą infrastrukturą przesyłową w energetyce, wysokim poziomem urbanizacji oraz bogatym zapleczem edukacyjnym i badawczym – co potencjalnie czyni nasz region liderem przemian transformacji energetycznej w Polsce. Jest to jednak złożony splot działań politycznych, ekonomicznych i społecznych, który redefiniuje przyszłość całego regionu.

Właściwej diagnozie i kreowaniu rozwiązań w tym zakresie służyć ma realizacja międzynarodowego projektu mInimize coSts and mAximize Benefits in the transitionary European regional Labour markets (ISABEL), w którym Polska reprezentowana jest przez badaczy Instytutu Socjologii Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach.

To projekt badawczy Horizon Europe poświęcony zrozumieniu i zarządzaniu trendami w zakresie tworzenia i niszczenia miejsc pracy (job creation & job destruction – JCD) na europejskich rynkach pracy. W miarę jak automatyzacja, sztuczna inteligencja i zmiany w zakresie zrównoważonego rozwoju zmieniają rynek pracy, ISABEL będzie starać się wspierać sprawiedliwe i efektywne zmiany w zatrudnieniu, łącząc badania socjologiczne, modelowanie ekonomiczne, analitykę opartą na sztucznej inteligencji oraz zaangażowanie regionalnych interesariuszy. Opracowane nowatorskie i innowacyjne narzędzia pozwolą decydentom i przedsiębiorstwom przewidywać zmiany na rynku pracy i podejmować proaktywne działania w celu rozwoju regionalnych gospodarek, determinując szeroki rozwój społeczny.

ISABEL przyjmuje wielopoziomowe podejście do badania zmian na rynku pracy, analizując dane na trzech poziomach, którymi są:

• europejski poziom zagregowanych danych – integracja europejskich baz danych zastanych w celu mapowania trendów w regionach UE;
• specyfika krajowa – realizacja wielowymiarowych badań socjologicznych wśród pracowników i pracodawców na poziomie sześciu krajów (Dania, Grecja, Polska, Wielka Brytania, Serbia, Hiszpania) w celu uzyskania wiedzy o procesach zmian na rynku pracy;
• żywe laboratoria – testowanie i wykorzystanie opracowanych narzędzi w różnych kontekstach społeczno- -ekonomicznych oraz usprawniania wdrażania regionalnych polityk rynkowych i społecznych.

Głównym celem ISABEL jest dostarczenie decydentom i badaczom innowacyjnych narzędzi opartych na sztucznej inteligencji, umożliwiających szerokie analizy trendów w zakresie tworzenia i redukcji miejsc pracy (JCD) w różnych regionach i grupach społeczno-ekonomicznych. Pozwolą one również na właściwe identyfikowanie głównych czynników wpływających na odporność rynku pracy i niedobory kompetencyjne w kontekście zielonych i cyfrowych transformacji. Opracowane bazy danych posłużą do generowania praktycznych informacji na temat tego, jak wspierać zrównoważony wzrost zatrudnienia, przekwalifikowywać pracowników do przyszłych stanowisk i tworzyć zrównoważoną politykę rynku pracy. Końcowymi odbiorcami produktów ISABEL będą decydenci i twórcy polityki oraz strategii przekwalifikowania i podnoszenia kwalifikacji pracowników, zapewniających sprawiedliwą i inkluzywną transformację.

Więcej szczegółowych informacji o projekcie: https://isabelproject.eu, https://www.facebook.com/isabelhorizon.