Każdego roku na całym świecie 14 marca obchodzone jest Święto Liczby Pi. Data ta nie jest przypadkowa, gdyż nawiązuje do amerykańskiego zapisu daty 3/14, czyli przybliżenia stałej matematycznej Pi oraz urodzin Alberta Einsteina. Również Uniwersytet Śląski od wielu lat włącza się w obchody tego święta – w tym roku odbyła się XV edycja. Ponieważ 14 marca w tym roku wypadł w niedzielę, święto zostało zorganizowane na uczelni 15 marca.

Dr Jerzy Jarosz, prof. UŚ

Symbolika liczb w tym roku miała wyjątkowo duże znaczenie. Tradycyjnie świętowanie urodzin ludolfiny rozpoczęło się o godzinie 9.42 (3×π). Charakter wydarzenia był wyjątkowy pod wieloma względami. Przede wszystkim odbywał się w pełni online – ze względu na panującą sytuację pandemiczną.

– Do tej pory świętowaliśmy w murach Uniwersytetu Śląskiego – zaznacza dr hab. prof. UŚ Agnieszka Nowak- -Brzezińska, prodziekan ds. promocji i rozwoju. Przez lata starano się dotrzeć z wykładami, panelami czy grami naukowymi nie tylko do studentów czy osób zawodowo zajmujących się naukami ścisłymi, ale również do tych, którzy do tej pory lekcje matematyki czy fizyki traktowali jako przykry obowiązek. Dzięki temu mogli na własne oczy zobaczyć, że matematyka, fizyka, chemia i informatyka są naprawdę ciekawe.

Podczas Święta Liczby Pi odbywały się także cieszące się dużym zainteresowaniem konkursy z atrakcyjnymi nagrodami. Przez wiele lat organizowano konkurs Πlionerzy, którego fabuła była luźno oparta na popularnym teleturnieju „Milionerzy”. Uczestnicy odpowiadali na pytania związane z matematyką. Wyjątkowe wrażenie na uczestnikach imprezy robił konkurs na recytację z pamięci jak najdłuższego rozwinięcia liczby Pi. Nasz rekord to 1111 cyfr po przecinku! Wśród innych konkursów warto wymienić: Tour de Science i Konkurs π-krzyżówka. Były także konkursy na dzieła artystyczne: plakaty, filmiki, fraszki – wszystko, co mogło spopularyzować szlachetną ideę. Jak wspomniała dr hab. prof. UŚ Agnieszka Nowak-Brzezińska, w poprzednich edycjach również brali udział przedszkolacy i uczniowie pierwszych klas szkoły podstawowej. Uniwersytet łączył wtedy wiele pokoleń, mury uczelni rozbrzmiewały gwarem, a wszędzie słychać i czuć było fascynację i radość z odkrywania nauki, dyskusje na korytarzach i niepowtarzalną atmosferę.

Okoliczności pandemii stały się wyzwaniem dla organizatorów. Trudna sytuacja nie przeszkodziła, by festiwal nauk ścisłych i technicznych odbył się w tym roku i miał równie atrakcyjną formę. Świat nauk ścisłych może wydawać się przestrzenią trudną, zamkniętą i zbyt skomplikowaną, by z entuzjazmem i bez obaw w nią wejść. Organizatorzy XV edycji Święta Liczby Pi zadbali, by było inaczej. Liczne wykłady, warsztaty i panele dyskusyjne pozwoliły na swobodne wejście nie tylko w świat nauki, ale i Uniwersytetu Śląskiego – wszystko dzięki pracy i zaangażowaniu prawdziwych pasjonatów swoich dziedzin. Wyzwanie było duże, ponieważ już od rok prowadzone są zajęcia online i zatrzymanie skupienia uczestników, szczególnie przy trudnych zagadnieniach, wymagało nie lada wysiłku i kreatywności. Warto zaznaczyć, że obecność imprezy w przestrzeni wirtualnej pozwoliła na uczestnictwo w niej osobom z każdego zakątka świata.

Prof. dr hab. Maciej Sablik z Instytutu Matematyki

– Statystyki odwiedzin, które mogliśmy ocenić po wydarzeniu, wskazują, że w wykładach i warsztatach uczestniczyli nie tylko pasjonaci nauk ścisłych i technicznych w Polsce, ale i na całym świecie. Z kolei w Polsce nie ograniczyliśmy się do szkół w regionie. Aż 35% zapisanych uczestników pochodziło spoza województwa śląskiego. To nas ogromnie cieszy. W tym roku rozszerzyliśmy formułę dyscyplin o nauki techniczne, w tym inżynierię materiałową i mechatronikę. W sumie w naszej ofercie znalazło się ponad 20 wykładów i warsztatów z matematyki, fizyki, chemii oraz inżynierii materiałowej i mechatroniki. Prócz wykładów odbyły się także warsztaty pozwalające bliżej poznać interesujący nas aspekt danej dziedziny. Pamiętaliśmy także o słynnym konkursie Πlionerzy – powiedziała dr hab. prof. UŚ Agnieszka Nowak-Brzezińska.

Oprócz wyzwania pandemicznego przed organizatorami stało inne. Dotąd skupiano się na naukach ścisłych, jednak po połączeniu wydziałów w ofercie są również nauki techniczne. Od 2020 roku Święto Liczby Pi organizowane jest przez Wydział Nauk Ścisłych i Technicznych, który tworzy 6 instytutów: Matematyki, Fizyki, Chemii, Informatyki, Inżynierii Materiałowej oraz Inżynierii Biomedycznej.

– Chcieliśmy pokazać, że liczba Pi jest wszędzie, nie tylko w naukach ścisłych – podkreśla pani prodziekan. – Misja połączenia sił przez naukowców z wszystkich instytutów Wydziału była motywowana chęcią wspólnej inicjatywy dopiero tworzącego się od niedawna nowego wydziału, łączącego wiele interesujących kierunków badań, a tym samym wielu wybitnych naukowców i ich laboratoria badawcze.

Uczestnicy mieli możliwość wzięcia udziału w wielu wykładach i warsztatach. Były one ułożone wedle czterech dziedzin: chemii, matematyki, fizyki i inżynierii materiałowej. Wykład inauguracyjny pt. Wyrównanie temperatur – przewodnictwo, promieniowanie i konwekcja wygłosił dr Jerzy Jarosz, prof. UŚ. Sam tytuł mógł wzbudzać obawy, jednak świadomość, iż prowadzący jest laureatem konkursu „Popularyzator Nauki 2020”, dawała nadzieję, że temat będzie przedstawiony z pasją i w sposób bardzo przystępny. Podobnie było z wieloma innymi wykładami czy warsztatami. Z matematyki niezwykle ciekawy, jak i praktyczny był wykład dr. Łukasza Dawidowskiego pt. Co jest dłuższe: łokieć czy stopa? skupiający się na jednostkach miary, ich historii i stosowaniu, np. podczas wizyty w Wielkiej Brytanii. Podobnie było z warsztatami Patrycji Tarasek, która zastanawiała się nad stwierdzeniem Karola Darwina, że matematyka jest bezużyteczna w biologii. Już sama zapowiedź była niezwykle frapująca i koniecznie chciało się usłyszeć odpowiedź na pytanie, czy zwierzęta również potrafią liczyć lub jaki jest związek roślin z fraktalami. Warto także wspomnieć o warsztatach mgr. inż. Piotra Salwy i dr. inż. Michała Dworaka wprowadzających w modelowanie i projektowanie obiektów 3D.

– Jako ścisłowiec, informatyk, mogę stwierdzić z pełnym przekonaniem, że wszystkie wykłady były niezwykle ciekawe. Zarówno warsztaty z chemii, matematyki, fizyki czy inżynierii materiałowej, w trakcie których można było przyjrzeć się z bliska wykonywanym przez prowadzących eksperymentom, jak i wykłady mające charakter bardziej teoretyczny, dotykały niezwykle różnych aspektów nauk ścisłych i technicznych – mówi dr hab. prof. UŚ Agnieszka Nowak-Brzezińska. – Jestem pewna, że każdy znalazł coś dla siebie. Przekrój wieku wśród prowadzących, mieliśmy bowiem doświadczonych nauczycieli akademickich, ale i studentów czy doktorantów, pozwolił na różnorodność form przekazu wiedzy od interaktywnych prezentacji multimedialnych przez obrazkowe (z użyciem rysunku odręcznego) spojrzenie na trudne zagadnienia. Z pewnością największą popularnością cieszyły się wykład inauguracyjny oraz warsztaty z chemii czy matematyki.

Takie wydarzenia są ważnym elementem w popularyzacji nauki i pokazywaniu, że może ona stać się życiową pasją. Wielu nauczycieli w ramach lekcji zapisywało klasy na poszczególne wydarzenia. Tym samym udało się organizatorom dotrzeć do wiekowo zróżnicowanych odbiorców i być może przyszłych studentów Uniwersytetu Śląskiego. Doświadczenie organizacji wydarzenia w trakcie pandemii niesie za sobą także chęć wprowadzenia pewnych zmian w kolejnych latach:

– Chcielibyśmy wrócić do dawnej formuły spotkań bezpośrednich i zapełnionych sal wykładowych. Dostrzegamy jednak zalety wydarzeń online – a więc przede wszystkim możliwość dotarcia do wielu zainteresowanych. Bierzemy zatem pod uwagę hybrydową formułę wydarzenia w przyszłości. Wydaje nam się, że pozwoliłaby ona pogodzić z jednej strony potrzebę spotkania się na żywo, przeprowadzenia eksperymentów z udziałem uczestników, a z drugiej – pozwoliłaby zainteresowanym spoza regionu na dostęp do wiedzy. Postęp technologiczny który nam towarzyszy, powinien wspomóc nas w realizacji takiego zamierzenia. Nic przecież nie stoi na przeszkodzie, by całość wydarzenia odbywającego się w budynku uczelni transmitować przy użyciu najnowszych rozwiązań techniki na cały świat – zapowiada dr hab. Agnieszka Nowak-Brzezińska, prof. UŚ.

Wartością dodaną transmitowania XV edycji Święta Liczby Pi jest to, że została ona zarejestrowana i jest wciąż dostępna w sieci. To pozwala na powracanie do ulubionych wykładów, a także odkrywanie ich na nowo.