To wydarzenie organizowane przez Uniwersytet Otwarty w Uniwersytecie Śląskim. Celem prowadzonych w ramach Uniwersyteckiego Miasteczka Naukowego wykładów i pokazów jest umożliwienie dzieciom i młodzieży spotkań z przedstawicielami świata nauki na interaktywnych wykładach połączonych z panelem dyskusyjnym, pozwalających zgłębić tajemnice praw fizyki, biorobotyki oraz zagadnień związanych z nowoczesną humanistyką. Wydarzenie organizowane jest od kilku lat, a wyrasta z wieloletniej tradycji spotkań Uniwersytetu Śląskiego ze szkołami.

Koordynatorzy Uniwersyteckiego Miasteczka Naukowego 2020 (od lewej): dr Jerzy Jarosz, prof. UŚ, mgr Aleksandra Więcek-Gigla, mgr Justyna Pawlak i dr Joanna Foryś

Co roku we wrześniu Uniwersytet Śląski otwierał kampus w Katowicach na potrzeby tego wydarzenia – dla uczniów i nauczycieli szkół podstawowych i ponadpodstawowych. W spotkaniach Uniwersyteckiego Miasteczka Naukowego każdego roku bierze udział ok. 17 tysięcy uczniów. W tym roku, ze względu na pandemię COVID-19, wydarzenie to zadebiutowało w wersji online.

Online – konieczność czy nowe możliwości?

Słowem oddającym charakter tegorocznej edycji Uniwersyteckiego Miasteczka Naukowego jest niewątpliwie wyzwanie. Ze względu na wieloletnią tradycję tego wydarzenia nie wyobrażaliśmy sobie, by miało się ono nie odbyć. Odwiedzająca nas młodzież, dzieci i ich nauczyciele za największą wartość tych spotkań – poza możliwością odwiedzenia uniwersytetu – uznawali bezpośredni kontakt z nauką i wybitnymi naukowcami. Ze względu na panujące obostrzenia oraz w trosce o bezpieczeństwo uczestników zdecydowaliśmy się na przeniesienie naszych działań do przestrzeni wirtualnej. Potrzebowaliśmy także czasu, aby przemyśleć koncepcję tegorocznej oferty. Kiedy odwiedzający nas uczniowie wypoczywali na plażach czy górskich szlakach, powstawała koncepcja wrześniowych spotkań. Nie chcieliśmy rezygnować z możliwości zadawania pytań wykładowcom – dlatego też platforma Zoom posłużyła nam jako przestrzeń do dyskusji. Doświadczenia, prezentacje robotów oraz wykłady – dzięki współpracy z Centrum Medialnym Uniwersytetu Śląskiego oraz zaproszonym do tej edycji naukowcom z całej Polski – zostały nagrane i były udostępniane odbiorcom za pośrednictwem portalu YouTube. Spotkania z przedstawicielami bloku humanistycznego odbywały się natomiast w czasie rzeczywistym, umożliwiającym bezpośredni kontakt z prowadzącym, oczywiście w wersji online. Dzięki nowej formule zwiększyliśmy zasięg naszych działań i mogliśmy zaprosić do udziału szkoły z całej Polski. Z kolei felieton telewizyjny zrealizowany przez Barbarę Jendrzejczyk, a wyemitowany na anglojęzycznym kanale Telewizji Polskiej Poland In oraz w TVP Polonia, zainspirował nas do zaproszenia polskich szkół zlokalizowanych za granicą. Gośćmi tegorocznej edycji byli m.in. uczniowie z Czech czy Ukrainy. Tegoroczną ofertę skierowaliśmy także do uczestników indywidualnych – uczniów edukowanych domowo. Zatem, dosłownie i w przenośni, tegoroczna edycja Uniwersyteckiego Miasteczka Naukowego nie miała granic!

Dr Jerzy Jarosz, prof. UŚ podczas przeprowadzania eksperymentów w ramach „Osobliwości świata fizyki”

Po raz pierwszy także wydarzenie to miało swoją ambasadorkę – Paulinę Worsztynowicz, nauczycielkę matematyki w Szkole Podstawowej nr 33 w Katowicach, która miała już okazję uczestniczyć we wcześniejszych zajęciach oferowanych w ramach Uniwersyteckiego Miasteczka Naukowego. Została wyłoniona spośród grona nauczycieli i edukatorów w przeprowadzonym przez Uniwersytet Otwarty UŚ konkursie na ambasadora tegorocznej edycji wydarzenia.

Co w tym roku mogli zobaczyć uczniowie?

W 2020 roku zaprosiliśmy do współpracy przedstawicieli świata nauki z całego kraju. Spotkania odbywały się w trzech cyklach tematycznych: „Osobliwości świata fizyki”, „Biorobotyka” oraz „Niesamowita historia ludzkości”.

Osobliwości Świata Fizyki to program zajęć związanych zarówno z programem szkolnym z fizyki, jak i życiem codziennym.

– W tym roku zdecydowaliśmy się na mechanikę, czyli królową nauk fizycznych i na pewno bliski nam obszar – mówi dr Jerzy Jarosz, prof. UŚ, koordynator „Osobliwości świata fizyki”.

Ukazane eksperymenty pomogły zrozumieć tajemnice starożytnych budowli czy zasad projektowania układów dzięki równowadze. Na oczach widzów powstawały mosty, po których asystenci naukowców – młodzi studenci Uniwersytetu Śląskiego Dzieci – odważyli się przejść. Uczniowie dowiedzieli się także o wpływie ruchu obrotowego na naszą codzienność i zjawiskach, jakie w związku z nim zachodzą.

„Biorobotyka” była w tym roku prawdziwą ucztą dla miłośników robotów. Na spotkaniach pojawiły się one w różnych odsłonach: humanoidalne, medyczne i rolnicze. Nie lada atrakcją było spotkanie z polarnikiem Markiem Kamińskim. Uczniowie mogli także zapoznać się z tworzeniem druku na drukarce 3D oraz dowiedzieć się, jak szczury przysługują się osobom chorym na cukrzycę.

Spotkanie interaktywne ze szkołą polonijną na Ukrainie

– „Biorobotyka” to inspiracja do działania. Każdy może stworzyć robota. Dlatego warto podpatrywać specjalistów i tych, którzy zrobili już ten krok – mówi dr Joanna Foryś, koordynatorka „Biorobotyki”.

Na spotkania z „Niesamowitą historią ludzkości” koordynatorka, mgr Aleksandra Więcek-Gigla, zaprosiła tak znamienitych gości, jak prof. dr. hab. Ryszard Koziołek czy prof. dr. hab. Sławomir Buryła.

– Co roku staramy się, żeby proponowane wykłady były w jakiś sposób powiązane z rzeczywistością – zauważa koordynatorka „Niesamowitej historii ludzkości”.

W tym roku tematami przewodnimi stały się: hejt, miłość, apokalipsa i wirtualna rzeczywistość. Zaproszeni prelegenci podjęli się analizy współczesnej kultury popularnej, przedstawili rolę nowych mediów w kontekście pandemii i zdalnego nauczania, wyjaśnili, skąd wziął się hejt i dlaczego jest tak bolesny, opowiedzieli także o miłości i zakochaniu z perspektywy biologicznej, filozoficznej i psychologicznej.

Tegoroczna edycja Uniwersyteckiego Miasteczka Naukowego, choć tak odmienna od poprzednich, dla nas samych była źródłem inspiracji, nauki, ale przede wszystkim wyzwaniem, któremu udało się nam sprostać dzięki połączeniu pasji i współpracy ze znakomitymi naukowcami.