4 czerwca 2019 roku w auli akademickiej Uniwersytetu Śląskiego w Cieszynie odbyła się uroczystość nadania tytułu doktora honoris causa prof. Tadeuszowi Lewowickiemu, twórcy szkoły naukowej pedagogiki wielostronnej i pedagogiki międzykulturowej oraz szkoły badań kultury i oświaty pogranicza, mistrzowi i nauczycielowi wielu pokoleń pracowników nauki.

Uroczystość promocji do tytułu doktora honoris causa poprowadził JM Rektor Uniwersytetu Śląskiego prof. dr hab. Andrzej Kowalczyk

– Cieszę się, że to właśnie Uniwersytet Śląski, na prośbę władz i pracowników Wydziału Etnologii i Nauk o Edukacji, wyróżnia wybitnego humanistę i pedagoga, erudytę, „obywatela nauki”. Jest bowiem pan profesor Tadeusz Lewowicki osobą wpisującą się w istotę dostojeństwa Uniwersytetu. Swoją postawą i pracą na rzecz nauki nawiązuje do najlepszych europejskich tradycji uniwersyteckich. Jako człowiek dialogu zachęca do otwartości i szacunku w relacji z innymi kulturami. W swoich publikacjach i wystąpieniach podkreśla, że prawdziwy i głęboki dialog z Innym wymaga słuchania partnerów, przyjęcia postawy gotowości do poznawania i rozumienia innych rzeczywistości, potrzeb i światopoglądów – powiedział, otwierając ceremonię, JM Rektor Uniwersytetu Śląskiego prof. dr hab. Andrzej Kowalczyk.

Tadeusz Lewowicki urodził się 2 lipca 1942 roku w Nagórzance na Podolu. Doświadczenia wyniesione z dzieciństwa, dzielenie losu Polaków wypędzonych z Kresów Wschodnich miało zapewne ogromny wpływ na późniejsze zainteresowania przyszłego naukowca społecznościami pogranicza i edukacją międzykulturową. Po wojnie rodzina przeniosła się do Łodzi, a następnie do Warszawy, gdzie Tadeusz Lewowicki ukończył studia pedagogiczne na Uniwersytecie Warszawskim, z którym związał swe zawodowe losy, rozpoczynając pracę w Katedrze Dydaktyki kierowanej przez prof. Wincentego Okonia (doktora honoris causa Uniwersytetu Śląskiego w 2006 roku) twórcę szkoły polskiej dydaktyki ogólnej. W 1972 roku Tadeusz Lewowicki uzyskał stopień doktora, a pięć lat później – doktora habilitowanego nauk humanistycznych w zakresie pedagogiki. W 1989 roku otrzymał tytuł profesora zwyczajnego.

Uroczystość odbyła się na terenie cieszyńskiego kampusu Uniwersytetu Śląskiego

Kierował lub współkierował wieloma instytucjami naukowymi, pełnił m.in. funkcje dziekańskie w Uniwersytecie Warszawskim (1977–1981), funkcję wicedyrektora samodzielnego Instytutu Polityki Narodowej i Szkolnictwa Wyższego (1981–1985), dyrektora Instytutu Badań Pedagogicznych Ministerstwa Oświaty i Wychowania (1985–1989), przez wiele lat kierował pracami Katedry Dydaktyki Ogólnej UW, Zakładem i Katedrą Pedagogiki Ogólnej na Uniwersytecie Śląskim. W latach 1995–2002 był rektorem Wyższej Szkoły Pedagogicznej Związku Nauczycielstwa Polskiego. Był także – z wyboru – przez cztery kadencje przewodniczącym Komitetu Nauk Pedagogicznych Polskiej Akademii Nauk, a przez siedem kadencji członkiem Centralnej Komisji do Spraw Tytułów i Stopni Naukowych, jest także zagranicznym członkiem Narodowej Akademii Nauk Pedagogicznych Ukrainy.

Dorobek naukowy profesora obejmuje ponad 800 publikacji, jest autorem ponad 20 książek oraz redaktorem 145 tomów prac zbiorowych, w tym serii: „Biblioteka Postępu Pedagogicznego” (z W. Okoniem), „Biblioteka Współczesnych Problemów Edukacji” (opublikowano dotąd 6 tomów), „Edukacja Międzykulturowa” (do 2018 roku wydano 78 tomów), „Rocznik Pedagogiczny” (z M. Dudzikową), „Rocznik Polsko-Ukraiński: Pedagogika – Psychologia (wydawany w latach 1999–2013, współredaktorami byli I.A Ziaziun, N.G Nyczkało i J. Wolsz). Do najważniejszych publikacji należą: Psychologiczne różnice indywidualne a osiągnięcia uczniów (1975, 1977); Indywidualizacja kształcenia (1977); Kształcenie uczniów zdolnych (1980, 1986); Aspiracje dzieci i młodzieży (1987); Proces kształcenia w szkole wyższej (1988); Przemiany oświaty (1994); Problemy kształcenia i pracy nauczycieli (2007); O tożsamości, kondycji i powinnościach pedagogiki (2007).

Profesor Tadeusz Lewowicki jest również autorem ponad 600 artykułów, rozpraw, sprawozdań z badań i innych opracowań w polskich oraz zagranicznych książkach i czasopismach. Jego prace przetłumaczone zostały na wiele języków, m.in. na angielski, arabski, bułgarski, czeski, francuski, hiszpański, niemiecki, portugalski, rosyjski, serbski, słowacki, słoweński, ukraiński.

Uczony jest doktorem honoris causa Akademii Pedagogicznej (obecnie Uniwersytetu Pedagogicznego) w Krakowie, Uniwersytetu Opolskiego, Uniwersytetu Państwowego im. Iwana Franki w Żytomierzu a także profesorem honorowym Akademii Humanistyczno- Pedagogicznej w Chmielnickim i Kijowskiego Uniwersytetu im. Borysa Grinczenki.

Dziekan Wydziału Etnologii i Nauk o Edukacji prof. Zenon Gajdzica odczytał treść dyplomu

Wybitne osiągnięcia naukowe, społeczne i organizatorskie doktoranta przedstawiła w laudacji prof. dr hab. Ewa Ogrodzka- Mazur kierująca Zakładem Pedagogiki Ogólnej i Metodologii Badań na WEiNoE UŚ, przypomniała także trzydziestoletnią przynależność profesora do wspólnoty akademickiej UŚ, podkreślając, że był to czas szczególny i niepowtarzalny, wypełniony tworzeniem i rozwijaniem cieszyńskiej naukowej szkoły badań kultury i oświaty pogranicza. Efektem tych badań były m.in. znaczące opracowania opatrzone logo autorstwa profesora Lewowickiego. Publikacje te zapoczątkowały wydawanie od 1992 roku serii „Edukacja Międzykulturowa”, która obecnie liczy 80 tomów.

Profesor przyczynił się do instytucjonalnego kreowania rozwoju środowiska pedagogów międzykulturowych. W badaniach dotyczących edukacji wielo- i międzykulturowej oprócz pracowników Zakładu Pedagogiki Ogólnej WEiNoE w Cieszynie uczestniczą członkowie innych ośrodków akademickich (m.in. z Białegostoku, Bydgoszczy, Gdańska, Krakowa, Lublina, Opola, Poznania, Torunia, Warszawy, Zielonej Góry) skupieni w powołanej z inicjatywy prof. T. Lewowickiego w 1994 roku Federacji Społecznych Zespołów Badań Kultury i Oświaty Pogranicza, a od 2004 roku w Zespole Pedagogiki Kultury i Edukacji Międzykulturowej Komitetu Nauk Pedagogicznych PAN.

– Twórczość naukowa prof. Tadeusza Lewowickiego zawiera dokładnie to, czego brakuje często polskiej polityce oświatowej: dystansu w sprawach wielkich, konkretu w sprawach małych, widzenia spraw nowych i myślenia przy sprawach wszelkich – słowami Wisławy Szymborskiej podsumowała prof. E. Ogrodzka-Mazur, dodając, że życie i twórczość profesora, mistrza i nauczyciela wielu pokoleń pedagogów, to znakomita synergia humanistyki i pedagogiki, mądrości i wiedzy, prawdy i odpowiedzialności za innych.

Prof. zw. dr hab. Tadeusz Lewowicki został 58. doktorem honoris causa Uniwersytetu Śląskiego

Tradycją ceremonii nadawania tytułu doktora honoris causa Uniwersytetu Śląskiego jest obdarowywanie nowego członka społeczności akademickiej pamiątkowym dziełem autorstwa dr hab. Katarzyny Pyki z Wydziału Artystycznego UŚ. Objaśnienia symboliki statuetki dokonał prof. zw. dr hab. Andrzej Noras, prorektor ds. badań naukowych. Dwa elementy tworzące wertykalną formę zostały wykonane z bezbarwnego, szlifowanego szkła szlachetnego. Na każdym skrzydle artystka wyrzeźbiła kwiaty inspirowane lokalnie występującą cieszynianką, motyw ten podkreśla związek profesora z regionem.

Gratulacje doktorowi honorowemu złożyła delegacja z Ukrainy. Prof. dr hab. Petro Sauch oraz prof. dr hab. Swietłana Sysojewa z Narodowej Akademii Nauk Pedagogicznych Ukrainy wręczyli dostojnemu doktorowi pamiątkową ikonę oraz przyznany przez uczelnię medal im. Mikołaja Jermaczenki w podzięce za wzmocnienie rozwoju nauk pedagogicznych w Ukrainie i wieloletnią współpracę. W imieniu władz i społeczności akademickiej Uniwersytetu im. Borysa Grinczenki w Kijowie słowa uznania przekazała prorektor prof. dr hab. Ludmiła L. Choruża.

– Dzisiejsza uroczystość jest w moim przekonaniu potwierdzeniem, że to, co robię, ma sens i znajduje społeczną akceptację. Doktorat honoris causa jest najwyższym wyróżnieniem i cieszę się, że to właśnie Uniwersytet Śląski zechciał mi nadać tę godność – przyznał wzruszony prof. Tadeusz Lewowicki.

Doktor honoris causa swój wykład poświęcił losom inteligencji, analizując jej pozycję i oddziaływanie na społeczeństwo, oraz refleksji na temat szkół wyższych, szczególnie uniwersytetów, jako instytucji powołanych do kształtowania tej warstwy. W dobie, kiedy potęgi światowe zgromadziły arsenały, które setki razy potrafią zniszczyć życie na Ziemi, tracąc z pola widzenia zagrożenia, jakim są zmiany klimatyczne, brak wody, pogłębianie się ubóstwa, jedyną obroną – zdaniem naukowca – jest kształtowanie świadomości ludzi, proponowanie sposobów rozwiązywania trudności i formowanie społeczeństwa, które sprzeciwi się trwaniu dyktatur grup żądnych władzy i bogactwa. Uczony uważa, że można i należy kreować warunki życia przyjazne miliardom mieszkańców Ziemi. Nadzieję profesor widzi w młodzieży, która nie raz już udowodniła, jaką moc ma w sieci, gdzie potrafi zorganizować swoją aktywność.

Nowy doktor honorowy w swoim wystąpieniu podniósł m.in. kwestie dotyczące wartości, etosu, wiedzy naukowej i mądrości

– Może więc młodzi ludzie przejrzą na oczy i skrzykną się przeciw dyktatowi tych, którzy chcą rządzić światem, zbroić się, bogacić i żadne względy etyczne ich nie interesują. Pozostaje wiara, że powinność wykształcenia ludzi o dobrym, profesjonalnym przygotowaniu, świadomych społecznej misji, wciąż spełniać będą uniwersytety – powiedział wykładowca.

W uroczystości uczestniczyli przedstawiciele władz samorządowych, biznesu, instytucji użyteczności publicznej, przedstawiciele szkół wyższych i instytucji naukowych, reprezentanci uniwersytetów ukraińskich, przedstawiciele kultury, mediów oraz społeczność akademicka Uniwersytetu Śląskiego. Wśród znamienitych gości był także doktor honorowy śląskiej Alma Mater z 2014 roku prof. zw. dr hab. Zbigniew K. Kwieciński.

Oprawę muzyczną ceremonii zapewnił chór Uniwersytetu Śląskiego „Harmonia”.