Przewodnik Moja mapa. Tworzenie map w technologiach geoinformacyjnych autorstwa dr Joanny Szafraniec z Katedry Geomorfologii Uniwersytetu Śląskiego jest zbiorem praktycznych porad oraz ćwiczeń adresowanych do wszystkich osób, które chciałyby samodzielnie tworzyć i wykorzystywać mapy. Publikacja został doceniona w Konkursie na Najlepszą Książkę Akademicką o Nagrodę Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego oraz o Nagrodę JM Rektora Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza podczas poznańskich targów książki zorganizowanych w marcu 2019 roku.

Dr Joanna Szafraniec

Dostęp do nowoczesnych technologii sprawił, że otrzymaliśmy wiele nowych narzędzi ułatwiających nam codzienne funkcjonowanie. Kto z nas nie korzysta na co dzień z systemu lokalizacji GPS, nawigacji czy nie sięga od czasu do czasu do udostępnianych szczegółowych i ogólnych zdjęć lotniczych i satelitarnych, na przykład w mapach Google’a, zdjęć panoramicznych w widoku street view? Możemy także samodzielnie tworzyć, wizualizować i analizować dane przestrzenne, mając dostęp na przykład do aplikacji QGIS – otwartego systemu informacji geograficznej.

– Mapa, mówiąc najogólniej, jest modelem przestrzeni prezentującym pewne wybrane jej elementy. Rozwój nowych technologii sprawił, że zyskaliśmy przede wszystkim ciekawe sposoby prezentacji informacji przestrzennych – mówi dr Joanna Szafraniec. – Nie musimy się więc opierać jedynie na gotowych graficznych obrazach Ziemi, lecz możemy sami zacząć przygotowywać je pod kątem interesującego nas celu. Trzeba tylko wiedzieć, jak to zrobić – dodaje.

Odpowiedzią na to zapotrzebowanie jest przygotowana przez autorkę publikacja będąca rodzajem przewodnika dla osób pragnących dowiedzieć się więcej na temat wykorzystania nowoczesnego i ogólnodostępnego oprogramowania geoinformacyjnego. Jedną z zalet tych technologii jest dostęp do wielu danych, często aktualizowanych na bieżąco i współtworzonych przez ludzi na całym świecie. Możemy zatem oglądać świat w odsłonie trójwymiarowej, wyświetlać informacje o natężeniu ruchu, transporcie publicznym czy ukształtowaniu terenu, mierzyć odległości między punktami, a także wyświetlać szczegółowe informacje na temat dowolnego miejsca na Ziemi, zobaczyć go w ujęciu satelitarnym, z lotu ptaka czy w trybie typu street view, dzięki któremu „poruszamy się” ulicami miast, „wchodzimy” do budynków czy oglądamy, jak naprawdę wygląda wybrany przez nas hotel na końcu świata.

Takie narzędzia nie tylko ułatwiają nam codzienne przemieszczanie się w przestrzeni czy pozwalają podziwiać cuda natury, lecz również są z powodzeniem wykorzystywane w prowadzeniu zajęć na przykład z osobami studiującymi kierunki związane z naukami o Ziemi.

– Przygotowana przeze mnie publikacja powstała także z myślą o studentach, którzy na podstawie prostych ćwiczeń mogą uczyć się tworzenia samodzielnego opracowania kartograficznego – mówi geomorfolog.

W przewodniku uwzględnione zostały też zagadnienia teoretyczne, wyjaśnienia podstawowej terminologii, odniesienia do literatury fachowej, do publikacji, w których posłużono się otwartym oprogramowaniem geoinformacyjnym, oraz rozdziały poświęcone matematycznym podstawom kreślenia map i bazom danych. Autorka opracowała ponadto gotowe scenariusze zajęć w trybie laboratoryjnym oraz omówiła kolejne etapy konstrukcji map.

Dostęp do nowoczesnych narzędzi informatycznych sprawia, że większość tych etapów realizowana jest automatycznie dzięki zaimplementowanym do oprogramowania algorytmom czy wtyczkom.

– Dziś rzadko tworzy się mapy ręcznie. Istnieją jednak takie umiejętności, które warto ćwiczyć. Nie wyobrażam sobie, że studenci stosują metodę interpolacji, nie wiedząc, na czym ona polega. Taka wiedza pozwala lepiej rozumieć i interpretować potem zobrazowane graficznie dane w postaci map – komentuje naukowiec.

Przygotowany przewodnik został doceniony podczas tegorocznych targów książki organizowanych w Poznaniu. Dr Joanna Szafraniec przyznaje, że nie spodziewała się takiego wyróżnienia.

– Traktuję je jako zwieńczenie pewnego wysiłku mającego na celu zachęcanie młodych ludzi, by sami nie stawiali sobie ograniczeń, aby umieli w pełni korzystać ze wspaniałych narzędzi, do których mają dostęp dzięki rozwojowi nowoczesnych technologii – podsumowuje geomorfolog.

Nagrodzona publikacja ukazała się w 2018 roku nakładem Wydawnictwa Uniwersytetu Śląskiego.