Przy okazji szczytu klimatycznego ONZ (COP24), którego organizacja przypadła w tym roku Katowicom, Wydział Teologiczny Uniwersytetu Śląskiego wraz z Fundacją Renovabis zorganizował międzynarodową konferencję ekologiczną na temat obecnego stanu środowiska, potrzeb jego zrównoważonego rozwoju, oddziaływania gospodarki naturalnej na kondycję człowieka oraz czynników zagrażających dalszej ekspansji przyrody.

Konferencja pt. „W trosce o wspólny dom: chrześcijanin na drogach ekologii” na Wydziale Teologicznym UŚ

Spotkanie zainaugurował dziekan Wydziału Teologicznego ks. dr hab. prof. UŚ Antoni Bartoszek, witając przybyłych gości i wyrażając swoją wdzięczność inicjatorom za zorganizowanie tak ważnego przedsięwzięcia. Następnie dr Markus Ingenlath, przewodniczący Fundacji Renovabis, otworzył konferencję krótką przemową, w której ścieżkę wytyczaną przez ekologię nazwał drogą przyszłych pokoleń.

– Niemcy, którzy stawiają na ekologię, i Polacy, którzy korzystają z kopalnianych źródeł energii, borykają się z tymi samymi problemami – powiedział. – Aby otrzymać wspólne dla wszystkich rozwiązanie, jakim jest zmniejszenie zanieczyszczania środowiska, potrzebne jest wspólne przebadanie metod niezbędnych do uzyskania dogodnego dla wszystkich rozwiązania.

Słowa uznania za podjęcie się tematyki ochrony środowiska wyraził także prezydent Katowic dr Marcin Krupa, który powiedział:

– Wszyscy jesteśmy odpowiedzialni za przyszłość. Dzięki połączeniu wrażliwości serca i racjonalnego myślenia możemy skutecznie działać na rzecz dobra klimatu i całego środowiska naturalnego.

W sesji plenarnej jako pierwszy mowę wygłosił ks. abp Wiktor Skworc, metropolita katowicki, który mówił o nauczaniu Kościoła w obronie człowieka i środowiska naturalnego na Górnym Śląsku.

– Górny Śląsk z racji bogactw naturalnych, które posiada, był przez długie lata obszarem rozwoju przemysłu ciężkiego, zwłaszcza wydobywczego, i miejscem intensywnej eksploatacji węgla kamiennego oraz koksującego. Apogeum tej eksploatacji nastąpiło w okresie planowanej gospodarki socjalistycznej, której celem była przede wszystkim produkcja bez zwracania uwagi na dobro robotników i kondycję środowiska. Kościół zawsze stawał w obronie ludzi pracy, kiedy nastała taka konieczność, dlatego bacznie przyglądał się zachodzącym zmianom i ewentualnym planom. Podczas gdy nikt nie liczył się z bezpieczeństwem robotników i nie nadzorował warunków ich miejsc pracy, Ecclesia starała się przypominać o godności, zwłaszcza oddanych pracowników.

Arcybiskup odniósł się także do wątków historycznych Śląska i kopalni, które przez intensywność eksploatacji wielokrotnie padały ofiarą śmiertelnych katastrof. Podkreślił, że Kościół nigdy nie zostawił człowieka w potrzebie. Dowodem na to są liczne apele biskupów katowickich do władz rządowych i partyjnych o zwiększenie troski o bezpieczeństwo pracy górników w kopalniach. Abp Skworc nazwał Kościół społecznym pedagogiem, który przez swoją wspólnotową działalność pogłębiał solidarność społeczną, co ostatecznie zaowocowało powstaniem NSZZ Solidarność.

– W 1989 roku nastąpiła szczęśliwa zmiana systemu społeczno-ekonomicznego – kontynuował metropolita. – Obecnie instytucje Kościoła katolickiego na naszym terenie monitorują sytuację ekologiczną, aby człowiek był postrzegany integralnie, wraz z zapewnieniem mu opieki duchowej i materialnej. Troska o środowisko to troska o własne zdrowie. Kościół zachęca do kontemplatywnego stylu życia wolnego od konsumpcji i materializmu. Wbrew pozorom te małe uzależnienia są jednym z głównych przyczyn problemów ekologicznych.

Kolejnym mówcą był dr Paolo Conversi, sekretarz stanu Stolicy Apostolskiej. Swoją wypowiedź rozpoczął od powołania się na encyklikę Ojca Świętego Franciszka Laudato si’.

Dr Paolo Conversi z watykańskiego Sekretariatu Stanu

– Klimat jest dobrem wspólnym. Zmiany globalne mają podstawowe znaczenie społeczne, polityczne i gospodarcze. Modyfikacja podstaw (fundamentu) niesie za sobą najpoważniejsze konsekwencje, bo dotyczące zasad etyki. To, jakie rezolucje wprowadzi państwo, będzie skutkowało dobrem jego narodu. Tematyka dotycząca zanieczyszczeń środowiska nie może zostać przedstawiona jednorazowo. Należy ciągle podejmować tę problematykę na nowo, aby ostatecznie wypracować skuteczny system zapobiegający przyszłej degradacji. Jan Paweł II – wspomniał dr Paolo Conversi – był bardzo mocno zaangażowany w sprawy ekologii. Godność i piękno stworzenia, jak pisał w Redemptor Hominis, to kwestie społeczne związane z ochroną i zanieczyszczeniem środowiska. Człowiek jest dziś zagrożony przez to, co sam stworzył, planeta zaś domaga się uczciwości. Dzisiejsze czasy potrzebują promocji kultury porządku, rozsądku i etyki – to poważne wezwania na skalę globalną.

Na zakończenie swojego wystąpienia dr Paolo Conversi zauważył potrzebę obrania nowego, prawidłowego kursu przyjaznego gospodarce naturalnej.

– Religia uczy zrównoważonego rozwoju zarówno do walki z ubóstwem, jak i niebezpiecznymi zmianami klimatu. Powrót do Kościoła to powrót do troski o wspólne dobro wszystkich ludzi, jak i samego środowiska.

Ostatnim prelegentem sesji był prof. dr hab. Jan Szyszko, którego referat dotyczył porozumienia paryskiego, pierwszego w historii dokumentu prawnie przedstawiającego międzynarodowy konsensus dotyczący spraw klimatycznych (uchwalony w grudniu 2015 roku w Paryżu). Moderatorem sesji był Sylwester Strzałkowski, redaktor radia eM.

Główny panel konferencji został poprowadzony przez red. Dominikę Szczawińską z radia eM. W tej części jako pierwszy wystąpił o. dr Jacek Poznański SJ z referatem „Jak konstruować chrześcijańską duchowość wrażliwą na problemy środowiska przyrodniczego?”. Przedstawił w nim wskazówki dla duchowości chrześcijańskiej oparte o treść dokumentu Laudato si’.

– Duchowość zawiera w sobie zarówno praktykę życia duchowego, jak i usystematyzowaną refleksję nad nim. Ekologia, nad którą dziś obradujemy, jest jedną z wielu duchowości, której zadaniem jest uwrażliwienie pozostałych duchowości na dobro przyrody i człowieka. Laudato si’ – podkreślił o. Poznański – mówi o potrzebie wewnętrznego nawrócenia ekologicznego. Moim zdaniem nawrócenie chrześcijanina pozostanie niedopełnione, jeśli nie zajdzie w nim również metanoja ekologiczna.

Kolejne prelekcje koncentrowały się wokół edukacji i wychowania młodych do należytego poszanowania przyrody. Pierwszy wypowiedział się na ten temat dr Luca Fiorani, włoski fizyk, specjalista w dziedzinie fizyki ogólnej, spektroskopii laserowej, dydaktyki fizyki i fizyki klimatu, prezes ekologicznej inicjatywy EcoOne. W swoim wystąpieniu mówił o metodach edukacyjnych dotyczących środowiska naturalnego w nauczaniu dzieci, młodzieży i dorosłych.

– Szacunek do środowiska to rodzaj nauki, który należy przedstawiać dzieciom od samego początku ich edukacji. EkoOne to inicjatywa ruchu Focolare podjęta w 2008 roku. Celem każdego wychowania jest zdrowa nauka, która będzie przyjazna dzieciom i tym samym bardziej przyswajalna – przedstawiał dr Fiorani.

Zespół EkoOne zaleca dzieciom edukację przez bajki o charakterze naukowym, ukazywanie zjawisk fizycznych (np. fotosyntezy czy recyklingu) w przeprowadzanych doświadczeniach i obserwacjach dostępnych podczas corocznie organizowanych festiwali nauki. Dla nastolatków są aranżowane kampanie skierowane do środowisk, w których znajdują się młodzi, głównie do rodzin i szkół. Są one wzorowane na pewnego rodzaju „kontraktach” z naturą – młody człowiek podpisuje pakt o oszczędzaniu energii, rezygnując z korzystania z urządzeń elektronicznych na parę godzin w ciągu dnia. Zaoszczędzona energia jest przeliczana na kwotę pieniężną, którą wrzuca do swojej skarbonki. To nie tylko lekcja ekologii, ale również oszczędzania. Najstarsza grupa obserwatorów uczy się razem ze swoimi dziećmi, uczęszczając wspólnie z nimi na organizowane wydarzenia i praktykowanie zasłyszanych tam treści w życiu codziennym.

Dalsze wystąpienia na temat edukacji ekologicznej zaprezentowali ks. abp dr Ludwig Schick, niemiecki duchowny katolicki, oraz ks. dr hab. Roman Buchta z Wydziału Teologicznego UŚ. Ostatnim gościem tej części był prof. dr hab. inż. Stanisław Prusek, który wystąpił z referatem pt. „Działania Głównego Instytutu Górnictwa w zakresie zwalczania niskiej emisji”.

Druga część programowa składała się z czterech paneli specjalistycznych. Tytuł i charakter każdego z nich odpowiadał jednej cnocie (miłosierdzia, roztropności, umiarkowania i sprawiedliwości). Moderatorem panelu „Cnota roztropności: węgiel, paliwa kopalne oraz inne źródła ciepła i elektryczności” był rektor Uniwersytetu Śląskiego prof. dr hab. Andrzej Kowalczyk, prelegentami zaś ks. dr hab. Grzegorz Polok z tematyką etyki biznesu i wolności gospodarczej, dr Zygmunt Łukaszczyk, który przedstawił informacje o wpływie spalin pochodzących z niskiej jakości węgla na środowisko i alternatywnych (ekologicznych) metodach grzewczych, i prof. dr Andreas Lzschel, ekonomista, który mówił o przyszłych możliwych systemach energetycznych stosowanych dla złagodzenia postępujących zmian klimatycznych, głównie wzrostu temperatury, emisji CO2 i gazach cieplarnianych emitowanych do atmosfery.

Konferencję zakończyła wycieczka do zabytkowej Kopalni Węgla Kamiennego Guido w Zabrzu. Zarówno goście, jak i uczestnicy mieli możliwość zwiedzania sztolni Królowa Luiza, którą poprzedził występ górniczej orkiestry Kopalni Guido oraz śląski poczęstunek.