Psychologiczna praca z filmem to nazwa dla sposobu wykorzystywania filmu rozwijana przez młodych naukowców z Instytutu Psychologii Uniwersytetu Śląskiego – dr Agnieszkę Skorupę oraz dr. Michała Brola. Narzędzie wykorzystywane jest przede wszystkim podczas warsztatów adresowanych m.in. do uczniów, nauczycieli czy rodziców, którzy w grupach oglądają wybrany film, a następnie wykonują określone zadania warsztatowe. Podczas spotkań autorzy koncepcji starają się umiejętnie wplatać wiedzę psychologiczną w dyskusję o filmie, aby nie tylko budować określone postawy, lecz również tropić filmowe fakty i mity.

Dr Agnieszka Skorupa i dr Michał Brol z Wydziału Pedagogiki i Psychologii

Przygotowując scenariusz warsztatów z wykorzystaniem elementów psychologicznej pracy z filmem, naukowcy z Uniwersytetu Śląskiego muszą zacząć od zdiagnozowania potrzeb grupy, z którą będą pracować. Innymi słowy, ustalają temat spotkania, aby później wybrać odpowiednie produkcje filmowe. W ubiegłym roku włączyli się w realizację dużego projektu dotyczącego profilaktyki HIV/AIDS. Na warsztatach, głównie w szkołach, wybierali filmy, w których ukazywane były postaci będące nosicielami wirusa HIV lub chore na AIDS. Uczestnicy spotkania oglądali zatem wspólnie wybraną produkcję, co jednak istotne – zarówno przed seansem, jak i po nim wykonywali określone zadania psychologiczne. Rozmowa dotyczyła m.in. tego, jak kreowani są tacy bohaterowie, jaki jest ich status społeczny, jakie są ich doświadczenia i motywacje dokonywanych wyborów oraz zachowań. Odbiorcy analizowali również wybrane sceny, zastanawiając się wspólnie, co na ten temat mówi nauka, jak ludzie w takich sytuacjach zwykle się zachowują, jak uczestnicy sami postąpiliby, będąc na miejscu bohaterów itp.

– Warto podkreślić, że warsztatom towarzyszyła diagnoza wiedzy na temat HIV i AIDS oraz deklarowanych postaw wobec osób z HIV i AIDS, a także pomiar efektywności zaprojektowanych oddziaływań. Sięgając po filmy popularne, możemy modelować postawy uczestników, prowokować ich do zastanowienia się nad określonym zachowaniem będącym przedmiotem spotkań – mówi dr Agnieszka Skorupa.

Prowadząc warsztaty, naukowcy zakładają, że nie ma złych interpretacji. Uczestniczący w projekcji widzowie wyrównują poziom wiedzy, a dzięki wspólnocie doświadczeń powstaje m.in. porozumienie. Jednocześnie taka forma warsztatów jest psychologicznie bardziej bezpieczna dla odbiorców, rozmawiają bowiem o filmie, o fabule czy o fikcyjnych postaciach bez konieczności dotykania osobistych, życiowych doświadczeń członków grupy.

– Oczywiście podczas dyskusji zdarza się, że ktoś odwołuje się do przykładów ze swojego życia, ale równie dobrze może swoją wypowiedź budować wokół losów filmowego bohatera, co daje wspomniane poczucie bezpieczeństwa – wyjaśnia dr Michał Brol.

Psychologiczna praca z filmem jest czymś więcej niż spotkaniem w dyskusyjnym klubie filmowym – ma charakter warsztatowy, ale nie jest psychoterapią.

– Z jednej strony staramy się podchodzić refleksyjnie do filmu traktowanego jako nośnik treści psychologicznych. DKF-y w tym kontekście są bardziej otwarte i ogólne. Z drugiej – zmienia się punkt odniesienia, którym nie jest doświadczenie życiowe uczestników spotkania, jak w przypadku form terapeutycznych, lecz świat wykreowany w filmie. Wokół tego tworzymy nasze narzędzie pracy – mówi współautorka koncepcji.

Jednym z ważnych aspektów działań psychologów jest również popularyzacja opracowanej przez nich idei. Dwukrotnie już, we współpracy z Patrycją Paczyńską-Jasińską, która jest pracownikiem Uniwersytetu SWPS i jednocześnie doktorantką Wydziału Nauk Społecznych UŚ, organizowali konferencję pn. „Filmowe psycho-tropy” dotyczącą związków między psychologią i filmem. Adresatami wydarzenia byli nie tylko naukowcy podejmujący tematykę badania obrazu filmowego i jego percepcji, lecz również osoby korzystające z tego medium w edukacji i profilaktyce. Dr Agnieszka Skorupa i dr Michał Brol prowadzili z kolei warsztaty podczas Śląskiego Festiwalu Nauki w Katowicach z myślą o nauczycielach oraz osobach wykorzystujących film w swoich działaniach psychologicznych. W każdy piątek listopada byli gośćmi audycji Magdy Miśki-Jackowskiej „Moje kino – spotkania wokół X muzy” w ramach krótkiej serii pn. „Na tropach psychologii w filmie” – na antenie radia RMF Classic. Są także redaktorami książki Psychologiczna praca z filmem, a wraz z Patrycją Paczyńską-Jasińską redagowali dwa tomy publikacji Na tropach psychologii w filmie: Film w edukacji i profilaktyce oraz Film w terapii i rozwoju.