Trudno dziś wymienić wszystkie osiągnięcia ks. prof. Wincentego Myszora. Był twórcą i pierwszym dziekanem Wydziału Teologicznego UŚ, jednym z czołowych polskich znawców gnozy i patrologów, autorem licznych dzieł naukowych, polskich przekładów tekstów z Nag Hammadi i licznych tłumaczeń tekstów gnostyckich, autorem pierwszego polskiego przekładu Ewangelii Judasza. Ale przede wszystkim wielką osobowością, która znakomicie łączyła funkcje uczonego i pedagoga – wychowawcy licznej kadry naukowej, dla której pozostanie wzorem i Mistrzem. Jego uczniowie, współpracownicy i przyjaciele zamierzają kontynuować Jego pracę.

Śp. ks. prof. Wincenty Myszor (1941–2017)

Człowiek – Mistrz

„Tak, chętnie”. To ostatnia odpowiedź, jaką otrzymałam od Księdza Profesora Wincentego Myszora, na pytanie, czy chciałby zobaczyć plik z książką, która miała za kilka chwil ujrzeć światło dzienne. Plik zobaczył, książki już niestety nie. Wiadomość o śmierci Profesora dotarła do mnie 19 lutego 2017 roku, w niedzielne popołudnie, czyli dwa dni po zwolnieniu nakładu do druku naszej pierwszej wspólnej książki Tajemnice gnozy. VI kodeks biblioteki z Nag Hammadi – inny niż wszystkie. Wspólnych książek miało być więcej…

Ksiądz Profesor Wincenty Myszor był człowiekiem ogromnej wiedzy, ale i dużej skromności, cierpliwości, której doświadczyłam podczas pisania pracy magisterskiej oraz doktorskiej pod Jego kierunkiem (jak czas pokazał – ostatniej pracy doktorskiej, jaką zdążył sygnować swym nazwiskiem). Nigdy nie spotkałam się z Jego strony z tonem apodyktycznym – zawsze zwracał się do drugiej osoby w sposób niezwykle kulturalny. W kontaktach z innymi nie pokazywał swej pozycji. Nie traktował rozmówcy z góry, co budziło podziw i szacunek. Poważaniem darzył każdego i od każdego, jak twierdził, czegoś zawsze się uczył.

Księdza Profesora cechowała nie tylko mądrość życiowa, ale w równym stopniu mądrość nabyta drogą mozolnych studiów nad tekstami – przede wszystkim dotyczącymi gnozy (ale nie tylko). Posiadał imponującą wiedzę o języku koptyjskim. Ucząc się tego języka, „przy okazji” przetłumaczył niemiecki podręcznik do jego nauki („No, to się pani przynajmniej pochwaliłem” – powiedział, pokazując mi wcześniej rękopis z tłumaczeniem Gramatyki koptyjskich dialektów W. Tilla z wklejonym zdjęciem z czasów młodości). Sam również napisał i wydał w latach 90. XX wieku podręcznik Język koptyjski. Kurs podstawowy dialektu saidzkiego, opracowanie studyjne, który z pietyzmem starał się przez wiele lat doszlifowywać na gruncie terminologicznym i dostosowywać go do współczesnych standardów. Miał w planach jego nowe wydanie. Na pewno był to dla Niego priorytet („Przyłączę się do redakcji podręcznika do języka koptyjskiego. Przede wszystkim chciałbym zlokalizować i sprawdzić koptyjskie przykłady przy wyjaśnianiu gramatyki” – mawiał). Sprowadzał nowe, zagraniczne podręczniki, aby być na bieżąco z materiałem. Gdy dowiedział się, że jest wydawnictwo, które podjęłoby się wydania nowej wersji podręcznika, powiedział, wyraźnie już zmęczonym głosem: „Tak się cieszę na ten podręcznik”. Prace nad podręcznikiem miały się zacząć niebawem. Ustalone było też miejsce spotkań i pracy nad publikacją. Niestety, 19 lutego 2017 roku plan wydania podręcznika został zawieszony.

VI kodeks i apokaliptyka

Pierwszą wspólną książką, nad którą pracę rozpoczęliśmy z Księdzem Profesorem jeszcze przed obroną mojej pracy doktorskiej, była Tajemnice gnozy. VI kodeks biblioteki z Nag Hammadi – inny niż wszystkie, czyli wydanie pism z VI kodeksu biblioteki z Nag Hammadi, a zarazem trzeciego (po I i II kodeksie) przetłumaczonego w całości na język polski i opatrzonego komentarzem. Tom miał być poświęcony pamięci prof. Albertyny Szczudłowskiej-Dembskiej, egiptologowi i nauczycielce ks. prof. Wincentego Myszora. Poproszono mnie wówczas o zrobienie komentarza i wstępu do jednego tekstu z VI kodeksu oraz o przejrzenie i dostosowanie do druku rękopisu prof. A. Szczudłowskiej-Dembskiej z jej przekładem kilku utworów ze wspomnianego wcześniej korpusu. Gdy pracowaliśmy z Księdzem Profesorem jeszcze nad Tajemnicami gnozy…, otrzymałam już od Niego konkretne wytyczne dotyczące kolejnej (wspólnej) pozycji naukowej pt. Apokaliptyka w pismach gnostyckich.

Spisany wówczas punkt po punkcie plan Apokaliptyki…, pozycji wydawniczej niestety nieukończonej za życia Księdza Profesora, służy teraz byłym Jego podopiecznym (niegdyś doktorantom, a obecnie doktorom: ks. Wojciechowi Kamczykowi, Przemysławowi Piwowarczykowi, Agacie Sowińskiej), do dokończenia antologii tekstów o charakterze apokaliptycznym wyłuskanych z biblioteki z Nag Hammadi. Pozycja będzie zawierać polskie tłumaczenie z języka koptyjskiego – dokonane głównie przez ks. prof. Wincentego Myszora – siedmiu apokalips (Apokalipsa Pawła, Pierwsza Apokalipsa Jakuba, Druga Apokalipsa Jakuba, Apokalipsa Adama, ‘Noema’, czyli Myśl naszej Wielkiej Mocy, Apokalipsa Hermesa Trismegistosa, Apokalipsa Piotra), opatrzonych wstępem, komentarzem, bibliografią i indeksem. Niezwykle istotną pozycją tej publikacji będzie synoptyczne wydanie Pierwszej Apokalipsy Jakuba zawierające wersję pochodzącą z biblioteki z Nag Hammadi oraz ekwiwalent z kodeksu Tchacos. Profesor niestety nie dokończył Pierwszej Apokalipsy Jakuba z kodeksu Tchacos. Dzięki zespołowi Centrum Studiów nad Gnostycyzmem i Doktrynami Pokrewnymi (ks. dr hab. Andrzej Uciecha, kierownik Centrum i redaktor serii StAC.SN, ks. dr Wojciech Kamczyk, dr Przemysław Piwowarczyk, dr Agata Sowińska) wszystkie (dokończone) Apokalipsy ukażą się jeszcze w tym roku w serii „Studia Antiquitatis Christianae. Series Nova” jako pierwszy tom wydany pod auspicjami Centrum.

Co dalej?

Zdjęcie z młodości w Gramatyce koptyjskich dialektów W. Tilla

Wspomniane Centrum Studiów nad Gnostycyzmem i Doktrynami Pokrewnymi utworzone po śmierci Księdza Profesora Wincentego Myszora przez osoby współpracujące z Nim na polu naukowym wyznaczyło sobie bardzo istotny i konkretny cel: kontynuację i rozpowszechnienie szeroko pojętych badań nad historią starożytnego Kościoła, w tym gnostycyzmem i dziedzinami pokrewnymi, przekład i opracowanie kodeksów z Nag Hammadi, tłumaczenia na język angielski publikacji autorstwa Wincentego Myszora, organizację konferencji, seminariów, wykładów, działalność wydawniczą. Pod auspicjami Centrum będą powstawały również prace dyplomowe na tematy związane z jego programem (zob. http://gnosis.edu.pl/o-nas).

18 września 2017 roku, tuż przed oddaniem Apokaliptyki w pismach gnostyckich do opracowania wydawniczego, w Pracowni Patrologicznej, zwanej częściej Pracownią Wincentego Myszora, w gmachu Biblioteki Teologicznej, odbyła się pierwsza debata poświęcona nie tylko merytorycznym aspektom działalności osób związanych z Centrum i sympatyków tematyki, ale także organizacji całego przedsięwzięcia. W debacie wzięły udział osoby z różnych wydziałów i instytutów: z Wydziału Teologicznego: ks. prof. zw. dr hab. Jerzy Myszor, ks. dr hab. Andrzej Uciecha, mgr lic. kan. Ludmiła Lach-Bartlik, ks. mgr lic. kan. Szymon Resiak, ks. mgr Piotr Piekło oraz ks. mgr Krzysztof Młotek (UKSW w Warszawie); z Wydziału Filologicznego: dr hab. Katarzyna Tałuć (Instytut Bibliotekoznawstwa i Informacji Naukowej), dr hab. prof. UŚ Anna Kucz (Katedra Filologii Klasycznej), dr Przemysław Piwowarczyk (Katedra Filologii Klasycznej), dr Agata Sowińska (Katedra Filologii Klasycznej) oraz dr Agnieszka Sikora. Merytoryczny element debaty oscylował wokół obecnego stanu badań nad gnostycyzmem, hermetyzmem i manicheizmem. Wystąpienia prelegentów dotyczyły literatury zarówno podmiotowej, jak i przedmiotowej odnoszącej się do hermetyzmu średniowiecza i renesansu, monastycyzmu tebańskiego, Leona Wielkiego i manicheizmu w łacińskiej strefie Cesarstwa (Corpus Fontium Manichaeorum. Series Latina I i II) i Ireneusza z Lyonu (Adversus Haereses). Część debaty poświęcona działalności Centrum zaowocowała nowymi pomysłami (jak na przykład sporządzenie gruntownej bibliografii prac Księdza Profesora Wincentego Myszora czy opracowanie Jego rękopisów), które będą stopniowo wcielane w życie. Najbliższym przedsięwzięciem Centrum jest kontynuacja pracy Księdza Profesora Wincentego Myszora nad przekładem Adversus Haereses Ireneusza z Lyonu. Centrum podejmie się translacji trzeciej księgi dzieła. Przekładu dokonają między innymi filolodzy klasyczni oraz osoby związane z Katedrą Filologii Klasycznej UŚ (ks. dr Wojciech Kamczyk, dr Przemysław Piwowarczyk, dr Agata Sowińska). O kierowanie zespołem tłumaczy poproszono dr hab. prof. UŚ Annę Kucz. Translację opatrzą komentarzem teolodzy pod przewodnictwem ks. dr. hab. Andrzeja Uciechy z Wydziału Teologicznego UŚ.

Czas pokaże, czy merytoryczna działalność Centrum skupi się także na naukowym opracowaniu tematyki dotyczącej dualizmu średniowiecznego (kataryzm), jak i szeroko pojętego okultyzmu, którą podejmował również prof. Wincenty Myszor, o czym świadczy pokaźna literatura przedmiotowa w specjalnie wyselekcjonowanych działach księgozbioru Profesora. Na razie Centrum realizuje zadania bieżące związane z pokaźnym planem wydawniczym.

Wszelkie badania dotyczące historii Kościoła (ze szczególnym uwzględnieniem Kościoła starożytnego) i tematyki związanej z tą podejmowaną przez Księdza Profesora Wincentego Myszora mogą, po uzyskaniu aprobaty organu komisyjnego, uzyskać wsparcie od nowo powstałej instytucji Jego imienia, czyli Fundacji – Centrum Badań nad Historią Kościoła im. ks. Wincentego Myszora. Celem Fundacji są: rozpowszechnienie badań nad historią starożytnego Kościoła, inicjowanie i promowanie najlepszych prac z dziedziny historii Kościoła na Śląsku, podejmowanie i wspieranie działań z zakresu nauki, szkolnictwa wyższego, edukacji, oświaty i wychowania. Fundacja będzie realizowała swoje cele poprzez działalność edukacyjną, wydawniczą i badawczą, organizowanie konferencji, seminariów, wykładów, współpracę z ośrodkami naukowymi, wydawnictwami krajowymi i zagranicznymi w zakresie historii Kościoła starożytnego, w tym tematyki dotyczącej gnostycyzmu i pokrewnych doktryn, finansowanie stypendiów i grantów dla osób podejmujących prace naukowo-badawcze zgodne z tematyką określoną w celach Fundacji (zob. http://silesia.edu.pl/fundacja).