Przed dwoma laty na zaproszenie organizatorów – Wioletty Oleś, dyrektor Muzeum Zamek w Oświęcimiu, dr hab. Bożeny Czwojdrak oraz prof. dr hab. Jerzego Sperki z Instytutu Historii Uniwersytetu Śląskiego, a także dr hab. Piotra Węcowskiego z Instytutu Historycznego Uniwersytetu Warszawskiego – na pierwszą konferencję z cyklu „Jagiellonowie i ich świat” przyjechało 23 naukowców z 17 ośrodków z kraju i zagranicy: z Oxfordu, Wilna, Krakowa, Pragi, Warszawy, Gdańska, Poznania, Opawy, Lublina, Katowic i Torunia. Dyskutowano wówczas o dynastii jagiellońskiej w drugiej połowie XV i w XVI wieku.

Dr hab. Piotr Węcowski z Instytutu Historycznego Uniwersytetu Warszawskiego, współorganizator konferencji

W tym roku na zamek przyjechało aż 30 naukowców z wielu ośrodków z Polski (Krakowa, Warszawy, Katowic, Torunia, Gdańska, Olsztyna, Poznania i Lublina) oraz z zagranicy (Wilna, Szegedu, Bańskiej Bystrzycy, Pragi i Opawy) – w sumie aż z 22 uniwersytetów i innych placówek naukowych. Tym razem tematem ich dyskusji było zagadnienie: centrum a peryferie w systemie władzy Jagiellonów.

Omawiana tematyka sprowadziła na zamek wiele osób, przede wszystkim mieszkańców Oświęcimia zainteresowanych dziejami tej barwnej dynastii. A było czego posłuchać – referenci omawiali znaczenie poszczególnych dzielnic w strukturze i systemie władzy jagiellońskiej, zastanawiali się, na ile istotne były separatyzmy i regionalizmy oraz poczucie wspólnoty obejmujące całe państwo. W problematykę konferencji wprowadził wszystkich świetny referat dr Macieja Mikuły z Uniwersytetu Jagiellońskiego ujmujący centra i peryferie z perspektywy prawa w dobie Jagiellonów. W pierwszym dniu obrad słuchacze mogli się jeszcze zapoznać z niezwykle ciekawymi wystąpieniami dr. hab. Przemysła Mrozowskiego (Zamek Królewski, Warszawa) i dr. hab. Marka Walczaka (Uniwersytet Jagielloński) poświęconymi sztuce w czasach jagiellońskich, a szczególnie nagrobkowi Władysława Jagiełły. Ten ostatni referat wywołał burzliwą dyskusję na końcu obrad. W tym dniu omawiano jeszcze problematykę miast i mieszczan pod rządami Jagiellonów (prof. dr hab. Jerzy Rajman, dr Dorota Żurek z Uniwersytetu Pedagogicznego, dr Jacek Laberschek z PAN w Krakowie), kończąc bardzo ekspresyjnym wystąpieniem dr. Martina Nodla z Pragi, który wygłosił referat o tolerancji wyznaniowej pod rządami Jagiellonów.

Dzień drugi obfitował w kolejne świetne wystąpienia naukowców. Słuchacze mogli się wówczas zapoznać z polityką dynastyczną Jagiellonów, planami tej dynastii wobec Mazowsza, ich wyprawami wojennymi oraz konfliktami, które musieli rozwiązywać, drogami i stacjami królewskimi (miejscami zatrzymywania się władcy podczas podróży), omawiano także kwestie związane z mytami i cłami płaconymi podczas rządów tej dynastii, z urzędnikami oraz składem osobowym dworów władców jagiellońskich (dr Ph. Petr Kozak z Archiwum w Opawie, dr Ph. Pavol Maliniok z Uniwersytetu w Bańskiej Bystrzycy, dr Krisztina Rabai z Uniwersytetu w Szegedzie, prof. Sobiesław Szybkowski z Uniwersytetu Gdańskiego, dr Michał Kulecki i dr hab. Janusz Grabowski z Archiwum Akt Dawnych w Warszawie, dr hab. Marek Ferenc z Uniwersytetu Jagiellońskiego, dr Katarzyna Niemczyk i dr Tomasz Rombek z Uniwersytetu Śląskiego oraz dr Karol Nabiałek). Obrady w tym dniu zakończył dwugłos historyków z Instytutu Historycznego Uniwersytetu Warszawskiego – dr hab. Marka Janickiego i mgr Katarzyny Gołąbek – o paszkwilach z czasów Zygmunta Augusta.

Podobnie jak i dzień wcześniej referaty wywołały burzliwą dyskusję, która trwała jeszcze długo w kuluarach. To jednak nie był koniec wrażeń w tym dniu, władze miasta oraz dyrekcja Zamku przygotowały bowiem dla swoich gości wspaniałą niespodziankę w postaci niesamowitej uczty godnej królów oraz świetnego koncertu jazzowego. Żaden z Jagiellonów nie był chyba nigdy tak podejmowany, jak grono badaczy tej dynastii na oświęcimskim zamku. Naukowcy mieli wówczas także okazję sprawdzić się w quizie poświęconym Oświęcimiowi dawniej i dziś, a na najlepszych czekały wspaniałe nagrody.

Trzeci, ostatni dzień obrad przeniósł uczestników do Wielkiego Księstwa Litewskiego, wygłaszane w tym dniu referaty były bowiem w dużej mierze poświęcone temu państwu w czasach jagiellońskich. Poznano wówczas korespondencję Zygmunta Augusta na temat Litwy, rolę duchowieństwa kapitulnego w procesie integracyjnym Wielkiego Księstwa z Koroną, dowiedziano się o problemach z archiwum litewskim oraz o konfliktach wyznaniowych (dr Anna Pytasz-Kołodziejczyk z Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, dr Grażyna Rutkowska z PAN w Poznaniu, prof. Rymvidas Petrauskas z Uniwersytetu w Wilnie, dr Wioletta Pawlikowska-Butterwick z PAN w Warszawie, prof. Tomasz Kempa z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu i dr Agnieszka Januszek-Sieradzka z Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego). Referatom i naukowym dysputom towarzyszyła piękna oprawa sal zamkowych, a gościnność dyrekcji zamku oraz władz miasta rekompensowała deszczową pogodę. Wszyscy uczestnicy zgodnie stwierdzili pod koniec konferencji, że Oświęcim stał się – zgodnie z tytułem obrad – prawdziwym centrum jagiellońskim w Polsce, czego – miejmy nadzieję – będziemy mieli okazję doświadczyć za dwa lata na kolejnym jagielloński spotkaniu.