W bibliotece schyłku 20 wieku istnieje wiele miejsc, gdzie elektroniczny sposób gromadzenia danych wchodzi milowymi krokami. Jednymi z kluczowych, bez których nie ma nowoczesnej nauki i dydaktyki są oddziały informacji naukowej.
Jak wykazała praktyka za czas niedługi znikną z nich wielotomowe katalogi zawierające informacje o wydanych publikacjach książkowych i ciągłych, a zastąpi je komputer obsługujący dostęp do "elektronicznej informacji". Bardzo wydajnym jej nośnikiem stała się w okresie ostatnich lat płyta CD ROM, gdzie na krążku o średnicy niewiele większej niż 10 cm możemy zapisać informację w trybie tekstowym (bez elementów graficznych) wydrukowaną wcześniej w książkach zajmujących 12-13 m bieżących półki. Systemy te w zależności od zapotrzebowania na rodzaj i wielkość informacji wymagają różnego sprzętu, lecz te najbardziej zaawansowane to profesjonalne instalacje informatyczne realizowane przez specjalistyczne firmy.

Biblioteka Główna Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach na początku 1995 złożyła w biurze programu TEMPUS wniosek na dofinansowanie sieciowego systemu rozpowszechniania baz danych. Działania te zostały podjęte wraz z bibliotekami Akademii Ekonomicznej w Katowicach oraz rodzącego się wtedy Uniwersytetu Opolskiego. Jako merytorycznych partnerów zagranicznych wybraliśmy wtedy biblioteki Uniwersytetów w Brukseli, Trewirze i Tours oraz firmę Info Technology Suplly z Londynu.

Mariaż ten zaowocował uruchomieniem 20 marca br. w czasie międzynarodowej konferencji naukowej "Elektroniczna biblioteka dzisiaj" systemu do sieciowego rozpowszechniania baz danych InfoWare CD/HD. Serce jego zlokalizowane zostało w Bibliotece Głównej Uniwersytetu Śląskiego a dostęp dzięki sieciom komputerowym posiadają do niego wszyscy kontrahenci inwestycji. Od miesiąca staliśmy się posiadaczami największej w Polsce instalacji, znacznie upraszczającej dostęp do danych oddziałów informacji naukowej.
Dotychczasowymi użytkownikami podobnych, lecz o znacznie skromniejszych możliwościach systemów są Uniwersytet Toruński i Politechnika Wrocławska, lecz dopiero pieniądze Wspólnoty Europejskiej przekazane nam w ramach programu PHARE pozwoliły na zbudowanie instalacji na miarę 21 wieku.

System InfoWare CD/HD jest oryginalnym rozwiązaniem firmy Info Technology Suplly z Londynu i stanowi milowy krok w sposobie rozpowszechniania danych w sieciach komputerowych. Zastosowane w nim oprogramowanie InfoWare CD/HD pracujące na bazie serwera Windows NT umożliwia nam lokowanie na dużych dyskach twardych danych dostarczych na krążkach CD oraz dostęp do nich w czasie rzeczywistym poprzez wykreowanie dysków wirtualnych CD-ROM. Czyli przedstawiając problem obrazowo, każdy z użytkowników systemu ma udostępniane tylko tą część informacji, którą wybrał w chwili gdy decydował się na korzystanie z konkretnej bazy danych. Dzieje się tak mimo tego, że na dyskach twardych systemu InfoWare CD/HD lokujemy wiele danych pochodzących z różnych baz danych.

Również, jak na nowoczesny system przystało, InfoWare CH/HD umożliwia nam lokowanie danych bez względu na rodzaj oprogramowania ją obsługującego. Pozwala to na proste współistnienie baz danych pochodzących od różnych profesjonalnych ich wytwórców oraz na lokowanie w pełni multimedialnych pakietów takich jak Encyklopedia Zwierząt, Encyklopedia Nauki, Książka Telefoniczna, czy w przyszłości Wielka Encyklopedia PWN. Również - co jest chyba rzeczą najważniejszą - zestaw ten pozwala na transformację do standardu CD elektronicznego katalogu Biblioteki Głównej, a co za tym idzie dostęp do niego z biurka od każdego użytkownika systemu.

InfoWare CH/HD "porozumiewa się ze światem" korzystając z dwóch najbardziej popularnych stanowiących standard światowy protokołów transmisji tj. TCP/IP oraz IPX/SPX.
W jego sercu, ze względu na ograniczenia finansowe zastosowano "tylko" maszynę pracującą z zestawem procesorów Dual Pentium 133 oraz 128 MB pamięci operacyjnej RAM, wyposażając go również w pamięć masową w postaci matrycy RAID dysków twardych SCSI o użytecznej pojemności prawie 27 GB.
Uzupełnieniem systemu dla posiadaczy wolnych łączy modemowych jest subsytem telnetowy do obsługi niektórych wybranych baz danych wyposażonych w komputer oparty na zestawie Dual Pentium 100 wyposażony również w 128 MB RAM. Zainstalowane w nim oprogramowanie może obsłużyć równocześnie do 50 sesji telnetowych.
Biorąc pod uwagę szybkość jego działania jest to równoznaczne z taką samą ilością użytkowników. Wadą takiego systemu pracy są pewne ograniczenia w zapisywaniu rezultatów przeszukiwania, lecz jest to tylko czasowe rozwiązania do momentu uruchomienia łącz światłowodowych. Całość zainstalowanego sprzętu oraz bazy danych (uwzględniając specjalne granty dla konsorcjum) wymagały inwestycji ponad 250 tyś. ECU. Należy tutaj zaznaczyć, że wszystkie uczestniczące w programie uczelnie musiały ponieść jeszcze dodatkowe koszty związane z przystosowaniem infrastruktury sieciowej do sprawnej transmisji tak dużej ilości danych.

W chwili obecnej oprogramowanie InfoWare CD/HD do bezpośredniej obsługi baz danych w systemie sieci Microsoft zostało zainstalowane w Oddziałach Informacji Naukowej Bibliotek Uniwersytetu Śląskiego, Akademii Ekonomicznej w Katowicach i Uniwersytetu Opolskiego oraz w Pracowni Szkoleniowej Biblioteki Głównej UŚl. Rozpoczęliśmy również instalowanie systemu w zintegrowanych z Biblioteką Główną Czytelniach Chemicznej i Matematycznej oraz w innych działach BG. Kolejnym naszym krokiem jest przygotowanie warunków technicznych i merytorycznych do instalacji systemu bezpośredniego dostępu do zainstalowanych baz danych we wszystkich bibliotekach wydziałowych zlokalizowanych w obiektach objętych systemem szybkich łącz światłowodowych. Należą do nich biblioteki WPiA, WNS, IF, WBiOŚ, biblioteka polonistyczna oraz Instytutu Bibliotekoznawstwa.

Pozostałe jednostki organizacyjne Uniwersytetu Śląskiego korzystające z systemu wolnych łącz modemowych, w chwili obecnej nie mają możliwości pracy bezpośredniej. Dla nich oraz wszystkich pozostałych uprawnionych przygotowaliśmy dodatkowych sybsystem telnetowy.
Praca jego polega na obsłudze połączeń wszystkich uprawnionych użytkowników z drugim komputerem na którym zainstalowano oprogramowanie do łączności ze światem. Użytkownik korzystający z tego trybu pracy ma pewnego typu ograniczenia związane z faktem, że komputer jego jest w tym przypadku tylko i wyłącznie miejscem skąd wydawane są komendy sterujące przeszukiwaniem oraz na ekranie monitora są wyświetlane rezultaty przeszukiwań. Dla osób nieuprawnionych kłopot stanowi również fakt, że system ten wymaga pracy z emulacją klawiatury wykorzystującą specjalne ciągi komend. Najbardziej dokuczliwym ograniczeniem, w szczególności dla użytkowników systemu z Sosnowca jest fakt, że podczas sesji łączności wyników przeszukiwań nie mogą zapisać na dyskietce lub normalnie wydrukować (chyba że funkcją Print Scrn). Zaletą tegoż trybu pracy jest możliwość uruchomienia łączności z prostego terminala znakowego użytkowanego w systemach Unix i równoważna praca do opisanej powyżej.

Pragniemy również wykorzystać nasz system lokowania w nim baz danych opracowywanych przez środowisko naukowe naszego uniwersytetu oraz inne instytucje z terenu Śląska. Marzeniem jest pozyskanie oprogramowania do opracowywania i tworzenia profesjonalnych wydawnictw z bazami danych oraz rozpowszechnianie ich na krążkach CD. Jest również szansa, że wyspółpracę z nami podejmą organy administracji samorządowej poprzez Urzędy Miejskie i Gminne oraz Urząd Wojewódzki.

W ramach realizacji programu "Tempus" nasze konsorcjum stało się właścicielem dwóch profesjonalnych baz cytowań "Science Citation Index" (lata 1991-1995) oraz "Social Sciences Citation Index" (lata 1992-1995). W chwili obecnej posiadamy również inne bazy danych lecz o tym już w następnym numerze.