W sali 227 przy ul. Bankowej 14 w Katowicach zgromadzilo sie 19 marca 25 osob w roznym wieku, aby wziac udzial w polfinale Gier Matematycznych i Logicznych. Polfinaly odbywaly sie dokladnie w tym samym czasie i z tymi samymi zadaniami w innych polskich osrodkach uniwersyteckich. Uczesniczylo w nich razem okolo 300 osob wybranych sposrod tych, ktore uzyskaly odpowiednio dobre wyniki w etapie przygotowawczym. Katowicki polfinal organizowal doc. Zbigniew Romanowicz, przedstawiciel Centrum im. Hugona Steinhausa we Wroclawiu. Centrum Steinhausa jest organizatorem konkursu w skali ogolnopolskiej. Ten z kolei jest czescia Miedzynarodowych Mistrzostw Francji Gier Matematycznych i Logicznych. Sa to juz VIII Mistrzostwa we Francji, a Centrum Steinhausa wspolorganizuje je w Polsce po raz drugi.

Uczestnicy konkursu podzieleni sa na grupy w zaleznosci od ich przygotowania matematycznego. Jedna z grup sklada sie z uczniow klas IV i V, inna z matematykow profesjonalnych, doktorat z matematyki nie wyklucza uczestnictwa! Ale wiekszosc nalezy do grupy milosnikow matematyki, ktorzy w swym zawodowym zyciu nie zetkneli sie z matematyka. Przecietny wiek w tej grupie - okolo 30. Zadania sa dostosowane do wymagan francuskich, czesc z nich jest autorstwa francuskiego, ale juz w zeszlym roku duza ich czesc byla autorstwa polskiego - glownie autorstwa docenta Romanowicza. W tym roku pewna ich czesc byla wykorzystana i we Francji. Uczestnicy naszego polfinalu maja szanse wejsc - czego im zyczymy - do finalu ogolnopolskiego, ktory odbedzie sie tej wiosny we Wroclawiu. Stamtad, jesli dobrze pojdzie, pojada w lipcu do Paryza. W zeszlym roku polscy uczestnicy spisali sie tam niezle, a nasze zadania zyskaly uznanie. Specyficznosc zadan i warunkow konkursu faworyzuje dlugoletnich uczestnikow, nasz udzial zeszloroczny nalezy wiec uznac za zachecajacy.

Nie trzeba mylic Gier Matematycznych i Logicznych z Olimpiadami w naszym stylu. Zadania sa anegdotyczne i dla wszystkich zrozumiale, profesjonalnosc malo pomaga. Udzial nie daje nic poza satysfakcja i wyroznieniem, ktore jednak - to dodajmy - w ojczyznie konkursu - Francji - ma znaczenie prestizowe, nobilituje bardziej niz doktorat, jesli sie ten doktorat ma.

O kulture matematyczna dba sie we Francji na wielu polach, nie poprzestajac na szkolach i uniwersytetach. Naprzeciw wejscia do Sorbony jest sklep, w ktorym mozna zobaczyc i kupic gry i modele matematyczne poczawszy od klockow dla dzieci po wstege Moebiusa i mechanizmy kreslace wyszukane krzywe. Wszystko to z drzewa i metalu. Elektronika wykluczona! Te klocki i mechanizmy sa dalekie od seryjnosci.

Centrum im. Steinhausa we Wroclawiu powstalo staraniem pracownikow Politechniki Wroclawskiej i Polskiej Akademii Nauk. Ma za zadanie krzewienie matematyki na roznych polach i poziomach. Zorganizowanie Gier Matematycznych i Logicznych w wersji polskiej pod patronatem Centrum jest zasluga dra Roscislawa Rabczuka.

Profesor Hugo Steinhaus, wychowanek Getyngi, profesor Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie, w czasie wojny nauczyciel w Strozach kolo Jasla, po wojnie profesor Uniwersytetu Wroclawskiego, jest znany w swiecie matematycznym ze swych prac w teorii szeregow trygonometrycznych w analizie funkcjonalnej i teorii prawdopodobienstwa. Jeszcze we Lwowie lansowal zastosowania matematyki, ktore we Wroclawiu podniosl do rangi dyscypliny matematycznej. Jest autorem "Kalejdoskopu Matematycznego", ksiazki dla milosnikow matematyki, tlumaczonej na wiele jezykow. Zbior zadan z analizy napisany /1930/ wspolnie z Wladyslawem Nikliborcem jest majstersztykiem w tym zakresie i swietnie ilustruje przyslowie: "cudze chwalicie". Zbior pod nazwa "100 zadan" - a na polskie wydanie czeka "Jeszcze 100 zadan"! - zawiera zadania dla kazdego, z tym ze sa one trudne, a wiec nie tak bardzo dla kazdego. Z cala pewnoscia dla kazdego jest "Slownik racjonalny", w ktorym "ziemia" to "kula u nogi", oraz "Wspomnienia i zapiski", ktore czyta sie jednym tchem, a to dlatego zapewne, ze - jak mowil" pisanie sprawialo mu fizyczna trudnosc, wiec oszczednie wazyl slowa, oszczedzajac tym czytelnika. Zmarl przed przeszlo dwudziestu laty we Wroclawiu. Haslo "nie tlijmy, lecz plonmy" nie pochodzi od Steinhausa, ale podpisalby sie pod nim. Jest dewiza organizatorow polskiej wersji Gier Logicznych i Matematycznych. Jest cos wzruszajacego, widzac w kraju, w ktorym nauke przelicza sie na ECU, w naszym Uniwersytecie grupe osob, ktora nie chce niczego wiecej niz emocji naukowych i zaspokojenia ciekawosci. Musieli jechac po kilka godzin. Za podroz nie zwracano.

Dwa sposrod zadan z grupy "dla kazdego" zamieszczam ponizej.

1. Znalezc najmniejsza liczbe calkowita dodatnia, ktora pomnozona przez 13 daje wynik, ktory w zapisie dziesietnym ma wszystkie cyfry jednakowe.

2. Pewien ogrodnik - wielbiciel rozrywek geometrycznych - kupil 9 drzewek owocowych i pragnie posadzic je w swoim ogrodzie w taki sposob, aby utworzyly dokladnie 9 rzedow po 3 drzewka. Rzedem nazywamy uklad trzech lub wiecej drzewek posadzonych w jednej linii prostej. Czy potraficie pomoc ogrodnikowi i podac na rysunku rozwiazanie problemu przedstawiajac drzewka jako punkty, a rzedy jako linie proste laczace odpowiednie punkty. Dla przykladu pokazano sposob ustawienia 9 drzewek w 8 rzedach po trzy drzewka. /rysunek/

Szczegoly o Miedzynarodowych Mistrzostwach Francji Gier Matematycznych i Logicznych, o warunkach konkursu /adresy, terminy itp./ mozna znalezc w numerze 9/1993/ miesiecznika "Gradient" wydawanego pod patronatem Polskiego Towarzystwa Matematycznego.