W lipcu 2025 roku na Uniwersytecie Śląskim, już po raz drugi, odbywała się innowacyjna inicjatywa dydaktyczno-badawcza o charakterze międzynarodowym – Camp Dream. Speak. Live. Poland, zorganizowana we współpracy z Centrum Edukacji i Badań nad Jąkaniem im. Arthura M. Blanka na Uniwersytecie Teksasu w Austin (USA). Równocześnie miała miejsce druga Letnia Studencka Szkoła Logopedów UŚ – inicjatywa będąca wyjątkową okazją do wymiany doświadczeń i zdobywania praktycznych umiejętności przez studentów logopedii z całej Polski. To połączenie stworzyło przestrzeń, w której nauka, dydaktyka i odpowiedzialność społeczna łączyły się w jednolity, spójny model działania. Oba wydarzenia zostały zorganizowane z inicjatywy dr hab. Katarzyny Węsierskiej, prof. UŚ, przy jednoczesnym wsparciu Fundacji Centrum Logopedyczne w Katowicach.

Uczestnicy Camp Dream. Speak. Live. Poland 2025

Nowy paradygmat w logopedii: model CARE

Jąkanie jako zjawisko komunikacyjne wciąż pozostaje wyzwaniem zarówno klinicznym, jak i badawczym. Szacuje się, że doświadcza go około 1% populacji. Przez wiele dekad logopedia koncentrowała się głównie na poprawie płynności mowy osób z jąkaniem. Współczesne badania dowodzą jednak, że taka perspektywa jest zbyt ograniczona, ponieważ doświadczenie jąkania nie sprowadza się wyłącznie do trudności w komunikacji werbalnej, lecz w istotny sposób wpływa także na jakość życia osób jąkających się. Coraz wyraźniej podkreśla się, że prawdziwą miarą skuteczności terapii jest zdolność osoby jąkającej się do skutecznego komunikowania się, realizowania aspiracji i aktywnego uczestniczenia w społeczeństwie.

W odpowiedzi na te potrzeby, jako rezultat wieloletnich badań, w Centrum Edukacji i Badań nad Jąkaniem im. Arthura M. Blanka (Uniwersytet Teksański w Austin) powstał model CARE. Przesuwa on akcent z płynności mowy na całościowe doświadczenie osoby jąkającej się, redefiniując cele terapii i łącząc wymiar kliniczny, edukacyjny oraz społeczny. CARE opiera się na czterech filarach: Communication – skutecznej komunikacji wykraczającej poza technikę mówienia, Advocacy – umiejętności samorzecznictwa, Resilience – budowaniu odporności psychicznej oraz Education – edukacji osób jąkających się i ich otoczenia.

Oparty na solidnych podstawach empirycznych, stanowi dziś jedno z najbardziej kompleksowych podejść do terapii jąkania. To właśnie ten model stał się fundamentem Camp Dream. Speak. Live – międzynarodowej inicjatywy, której częścią od 2024 roku jest także Uniwersytet Śląski.

Camp Dream. Speak. Live. Poland

W lipcu 2025 roku na Uniwersytecie Śląskim zorganizowano drugą polską edycję Camp Dream. Speak. Live. Poland. Wzięło w nim udział 20 dzieci jąkających się w wieku szkolnym z całej Polski wraz z rodzicami, którzy uczestniczyli w równoległych warsztatach terapeutyczno-edukacyjnych.

Program Campu, oparty na modelu CARE, wspiera dzieci i młodzież jąkającą się w najważniejszych obszarach rozwoju. Uczestnicy doskonalili sprawności komunikacyjne, uczyli się otwartego mówienia o jąkaniu, wzmacniali odporność psychiczną i poczucie sprawczości. Równolegle prowadzone działania edukacyjne dla dzieci, rodziców i społeczności akademickiej poszerzały wiedzę o jąkaniu i pomagały przełamywać stereotypy. Podczas obu edycji Campu Uniwersytet Śląski gościł terapeutów i wykładowców akademickich ze Słowacji, Belgii oraz Ukrainy, którzy jako partnerzy włączali się w działania terapeutyczne i edukacyjne, a jednocześnie czerpali z doświadczeń zespołu UŚ, by następnie wdrażać lub kontynuować podobne rozwiązania w swoich ośrodkach.

Uczestnicy II Letniej Studenckiej Szkoły Logopedów UŚ

Jednocześnie Camp pełnił funkcję projektu badawczego. Prowadzono badania ilościowe i jakościowe, które pozwalały ocenić potrzeby uczestników, poziom wiedzy o jąkaniu, odporność psychiczną oraz zdolność do samorzecznictwa – przed programem i po jego zakończeniu. Dwutorowe podejście badawcze umożliwiło uchwycenie zarówno zmian statystycznych, jak i indywidualnych narracji dzieci oraz rodziców. Dzięki temu Camp stał się ważnym źródłem danych empirycznych, poszerzających międzynarodową bazę wiedzy o skuteczności modelu CARE. Analizy wykazały istotny wzrost w obszarze samorzecznictwa, edukacji i odporności psychicznej u dzieci i rodziców. Dzieci deklarowały lepsze radzenie sobie w sytuacjach komunikacyjnych i częstsze postrzeganie jąkania jako elementu tożsamości, a nie wyłącznie bariery. Rodzice podkreślali zmianę spojrzenia – z potrzeby korekty na naturalny sposób komunikacji, który można wspierać i rozwijać – oraz szczególną rolę Klubu Rodzica jako źródła wiedzy, wsparcia i wymiany doświadczeń.

Letnia Studencka Szkoła Logopedów Uniwersytetu Śląskiego

Letnia Studencka Szkoła Logopedów Uniwersytetu Śląskiego (LSSL UŚ) to inicjatywa edukacyjna spójnie powiązana z Camp Dream. Speak. Live. Poland, odbywająca się w tym samym czasie. Idea ta powstała w 2024 roku i szybko zdobyła popularność wśród studentów logopedii z całej Polski. Projekt narodził się z potrzeby stworzenia przestrzeni, w której studenci mogliby nie tylko poszerzać wiedzę teoretyczną, ale przede wszystkim rozwijać praktyczne kompetencje kliniczne i kształtować profesjonalne postawy w pracy z klientem.

Główną ideą LSSL UŚ jest podnoszenie kwalifikacji przyszłych logopedów w obszarze aktualnych metod diagnozy i terapii jąkania oraz giełkotu. Szkoła ta ma charakter międzynarodowy – studentów zakwalifikowanych do projektu kształci kadra specjalistów z Polski, Europy i Stanów Zjednoczonych. Dwujęzyczna formuła zajęć sprzyja wymianie doświadczeń między studentami a kadrą reprezentującą różne doświadczenie akademickie i terapeutyczne. Ważnym elementem projektu jest także budowanie świadomości społecznej na temat zawodu logopedy, którego nadrzędnym zadaniem nie jest leczenie czy naprawianie, ale wspieranie całościowego rozwoju klienta zarówno w aspekcie komunikacyjnym, jak i emocjonalnym oraz społecznym.

Jednym z kluczowych obszarów programu jest zapoznanie uczestników z podejściem CARE, do którego studenci LSSL UŚ przygotowują się, biorąc udział w szkoleniach online. W tym roku w trakcie trwania przedsięwzięcia doskonalono jednak nie tylko kompetencje związane z jąkaniem i giełkotem, ale również te dotyczące psychologii dziecka, metodologii badań w naukach społecznych oraz nowych podejść do pracy z głosem. Takie założenie sprzyja wszechstronnemu przygotowaniu uczestników do przyszłej pracy zawodowej. Studenci uczestniczyli także w badaniu jakościowym oceniającym wpływ modelu CARE na ich postrzeganie jąkania. Wyniki pokazują, że zmienili perspektywę, dostrzegając potencjał podejścia i możliwość jego przyszłego zastosowania w swojej pracy.

Podsumowanie

Wyniki badań prowadzonych podczas Campu i Letniej Studenckiej Szkoły Logopedów UŚ zostały jak dotąd zaprezentowane na konferencjach w Belgii, Czechach, Słowacji, Rumunii, we Włoszech i w Polsce. Wkrótce będą przedstawione także na 14th Oxford Stuttering and Cluttering Research Conference w Wielkiej Brytanii oraz na dorocznym kongresie American Speech-Language-Hearing Association (ASHA) w USA. Tak szeroka obecność w międzynarodowym środowisku naukowym podkreśla rangę przedsięwzięć, które w lipcu 2025 roku na Uniwersytecie Śląskim stworzyły unikatowe połączenie praktyki klinicznej, kształcenia akademickiego i badań naukowych. Camp pełnił rolę laboratorium terapeutycznego, LSSL UŚ – przestrzeni dydaktyki i refleksji, a wspólny schemat badawczy dostarczył danych naukowych o wyjątkowej wartości. Dzięki temu projekt stał się zarówno realnym wsparciem dla uczestników, jak i dowodem aktywnej roli UŚ w międzynarodowej sieci badań nad jąkaniem.