Uniwersytet Śląski w rankingu The Nature Index 2025

W najnowszym rankingu „The Nature Index 2025 Research Leaders” Uniwersytet Śląski w Katowicach po raz kolejny obronił pozycję lidera wśród śląskich uczelni. W ogólnej klasyfikacji polskich uczelni UŚ uplasował się na 6. miejscu. Na szczególną uwagę zasługuje nasz wynik w naukach chemicznych. W skali kraju uzyskaliśmy w tej kategorii 4. pozycję – najwyższą w regionie. Pierwszym miejscem w województwie śląskim możemy się również poszczycić w naukach fizycznych oraz naukach o Ziemi. W obu tych przypadkach odnotowaliśmy awans względem ubiegłego roku, jeżeli chodzi o klasyfikację krajową.

W zestawieniu grup czasopism zostaliśmy sklasyfikowani wysoko wśród uczelni polskich – zarówno w kategorii Nature & Science (4. miejsce), jak i w kategorii Natural Sciences (6. miejsce). W obydwu kategoriach zajęliśmy 1. miejsca w województwie śląskim. Po raz kolejny w ogólnej klasyfikacji zostały uwzględnione też nauki biologiczne.

„Nature Index” to otwarta baza danych afiliacji autorów i relacji instytucjonalnych, która na bieżąco monitoruje artykuły naukowe z obszarów nauk ścisłych i przyrodniczych oraz nauk o zdrowiu publikowane w prestiżowych czasopismach wybranych przez niezależną grupę badaczy. Zestawienie „Nature Index 2025 Research Leaders” dotyczy okresu od 1 stycznia do 31 grudnia 2024 roku.

Eksperymenty naukowców z UŚ na ISS

14 lipca 2025 roku po 433 godzinach, 18 dniach i 288 orbitach wokół Ziemi kapsuła Dragon „Grace” z załogą Axiom 4 (Ax-4), w której znajdował się polski astronauta dr inż. Sławosz Uznański-Wiśniewski, odłączyła się od Międzynarodowej Stacji Kosmicznej (ISS). Rozpoczęła tym samym powrót na Ziemię, a astronauci wodowali 15 lipca ok. godz. 11.30 czasu polskiego u wybrzeży Kalifornii. Wraz z dr. inż. Sławoszem Uznańskim-Wiśniewskim wróciły na Ziemię eksperymenty, które zostały opracowane przez polskie zespoły naukowców w ramach misji naukowo-technologicznej IGNIS. Wśród nich były dwa eksperymenty związane z badaczami z Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach.

Jeden z eksperymentów, Astro- MentalHealth, został przygotowany przez zespół dr Agnieszki Skorupy z Wydziału Nauk Społecznych. Członkami zespołu z Uniwersytetu Śląskiego byli również pracownicy Instytutu Psychologii UŚ: wicekierownik projektu dr Mateusz Paliga, prof. UŚ, oraz dr Dagna Kocur, prof. UŚ. Celem projektu było sprawdzenie wpływu warunków panujących na ISS, w tym izolacji, na zdrowie psychiczne i psychologiczne funkcjonowanie astronautów. Badania prowadzono równolegle w kosmosie oraz w analogowym habitacie Lunares w Pile. Wyniki mogą okazać się niezwykle przydatne podczas selekcji i szkolenia przyszłych astronautów.

Drugi projekt, Yeast Tardigrade- Gene, realizowało konsorcjum trzech uczelni: Uniwersytet Szczeciński (koordynator), Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu i Uniwersytet Śląski. Jego celem było wysłanie na ISS nowego szczepu drożdży, aby sprawdzić, jak radzi sobie w warunkach mikrograwitacji i promieniowania. Nad eksperymentem podczas całej misji czuwał Sławosz Uznański-Wiśniewski.

35. letnia szkoła języka polskiego

Przez cztery tygodnie sierpnia na Uniwersytecie Śląskim – jak co roku od 35 lat – odbywały się intensywne kursy języka polskiego. Dzięki programom Narodowej Agencji Wymiany Akademickiej był to kursy stacjonarne i zdalne. Ich uczestnikami byli obcokrajowcy – studenci, wykładowcy, lektorzy i nauczyciele z całego świata, którzy doskonalili znajomość języka polskiego, zdobywali wiedzę o polskiej kulturze, literaturze i historii.

Inauguracja jubileuszowej letniej szkoły oraz letnich kursów dla nauczycieli języka polskiego z zagranicy odbyła się w sali konferencyjnej Uniwersytetu Śląskiego w Cieszynie. Miała charakter hybrydowy – na miejscu pojawiło się ok. 190 uczestników, a online łączyło się 150 osób. Wykład inauguracyjny pt. „Chłopi” i „Chłopki”, czyli Kuciel-Frydryszak uzupełnia Reymonta wygłosił rektor Uniwersytetu Śląskiego, prof. dr hab. Ryszard Koziołek. Wykład był również formą uczczenia przypadającej w 2025 roku setnej rocznicy śmierci polskiego noblisty, Władysława Stanisława Reymonta.

Zajęciom z języka polskiego i warsztatom z wiedzy o Polsce oraz seminariom metodycznym towarzyszyły spotkania, projekcje filmów, wycieczki, koncerty, pikniki oraz gry językowe. W czasie letniej szkoły część programu poświęcono zagadnieniom regionalnym, czemu służyły m.in. zaplanowane przez organizatorów wycieczki po Górnym Śląsku i Śląsku Cieszyńskim.

Anouk Herman laureatką Nagrody Literackiej Gdynia

Absolwentka i doktorantka UŚ Anouk Herman została laureatką Nagrody Literackiej Gdynia w kategorii poezja za tom Silesian Gothic. Nagrodzona praca to poetycka podróż przez krajobrazy Śląska, gdzie tradycja spotyka się z queerową i feministyczną wrażliwością. To odważna i eksperymentalna książka, w której Śląsk zyskuje nową symbolikę. Ogłoszenie wyników jubileuszowej, 20. edycji konkursu odbyło się 29 sierpnia w Teatrze Muzycznym w Gdyni.

Nagroda Literacka Gdynia jest przyznawana od 2006 roku uchwałą Rady Miasta Gdyni w celu uhonorowania wyjątkowych osiągnięć żyjących polskich twórców. Kapituła honoruje teksty w czterech kategoriach: esej, poezja, proza i przekład na język polski.

Wyprawa polarna na Svalbard 2025

Zespół badaczy z Centrum Studiów Polarnych Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach wziął udział w kolejnej interdyscyplinarnej ekspedycji na Svalbard, kontynuując wieloletnie badania nad dynamiką lodowców oraz zmianami zachodzącymi w środowisku polarnym pod wpływem globalnego ocieplenia. Tegoroczna ekspedycja, realizowana w ramach europejskiego projektu badawczego LIQUIDICE, przeprowadziła badania terenowe obejmujące pomiary bilansu masy lodowców, zmienności pokrywy śnieżnej, rozmarzania wieloletniej zmarzliny oraz dynamiki odpływu ze zlewni zlodowaconych. Wykonano serwis i pomiary na rzece odwadniającej Lodowiec Werenskiolda, gdzie funkcjonuje posterunek hydrometeorologiczny dostarczający dane o natężeniu przepływu wody i ilości niesionych osadów. Ponadto przeprowadzono pomiary geofizyczne obszarów peryglacjalnych, czyli terenów odsłoniętych przez cofający się lodowiec. Dane te, w połączeniu z danymi satelitarnymi, posłużą do dalszego modelowania i są kluczowe dla lepszego zrozumienia dopływu słodkiej wody do oceanów oraz zmian zachodzących w środowisku polarnym. Naukowcy prowadzili także obserwacje procesów geomorfologicznych obejmujące szczegółowe kartowanie form polodowcowych w rejonie Lodowca Nann. Badania były częścią projektu finansowanego przez Narodowe Centrum Nauki, którego celem jest rekonstrukcja zasięgu lodowców i środowiska południowego Svalbardu w okresie Optimum Klimatycznego Holocenu.

W ramach realizacji projektu „Drone- -based assessment of albedo variations in crevassed zones of southern Spitsbergen glaciers” (Arctic Field Grant, AFG) wykonano loty dronem wyposażonym w aparaturę pomiarową nad strefą szczelin Lodowca Hansa. Przeprowadzono również pomiary naziemne w celu kalibracji danych. Wyniki pozwolą określić rozkład albedo w tej części lodowca (zdolność powierzchni do odbijania światła) i lepiej zrozumieć wpływ struktury lodowców na ich topnienie. Równolegle prowadzone były projekty doktorantów Międzynarodowej Środowiskowej Szkoły Doktorskiej (współfinansowane z jUŚt transition – Potencjał Uniwersytetu Śląskiego podstawą Sprawiedliwej Transformacji regionu) obejmujące m.in. obserwacje procesów ablacyjnych w strefie czołowej Lodowca Hansa oraz pomiary oceanograficzne systemów glacjalnych Południowego Spitsbergenu.

W skład zespołu weszli: dr Elżbieta Łepkowska, dr Marta Kondracka, dr Michał Ciepły, mgr Aleksandra Osika, mgr Natalia Łatacz, mgr Dawid Saferna, mgr Dominik Cyran, Marcin Błeński oraz Maurycy Kot.

Badania wpisują się w Priorytetowe Obszary Badawcze Uniwersytetu Śląskiego (POB 3): Zmiany środowiska i klimatu wraz z wyzwaniami społecznymi. Wsparcie działań terenowych zapewniło centrum naukowo-logistyczne BERA, a badania prowadzone były z wykorzystaniem infrastruktury Polskiej Stacji Polarnej w Hornsundzie oraz Stacji Polarnej im. Stanisława Baranowskiego na Spitsbergenie.

15. Międzynarodowa konferencja European Meeting on Ferroelectricity

Od 31 sierpnia do 5 września w Międzynarodowym Centrum Kongresowym w Katowicach odbywały się jednocześnie dwie konferencje – 15th European Meeting on Ferroelectricity (EMF-15) oraz Polsko-Litewsko- -Ukraińska konferencja (PLU-7). Po raz pierwszy obydwa te wydarzenia zostały połączone w jedną dużą inicjatywę. Konferencje były poświęcone fizyce ferroelektryczności i antyferroelektryczności, w tym nowym materiałom o takich właściwościach, modelom teoretycznym i symulacjom komputerowym, przejściom fazowym, spektroskopii i interakcjom światło-materia, magazynowaniu i konwersji energii oraz ich praktycznym zastosowaniom w nowych technologiach. Postępujący w ostatnich latach rozwój fizyki ferro- i antyferroelektryków przyciągnął zwłaszcza tych, którzy czekali na wydarzenie mogące wskazać nowe nurty współczesnej fizyki ciała stałego. Obie konferencje organizowane są przez Zespół Fizyki Ferroików z Instytutu Fizyki Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach.