10 września 2019 roku w wieku 84 lat zmarł Jan Herma, artysta rzeźbiarz, profesor sztuki, współtwórca i wieloletni pedagog cieszyńskiej Filii Uniwersytetu Śląskiego (później Wydziału Artystycznego), organizator i kierownik Zakładu Rzeźby w Cieszynie.

Prof. Jan Herma

Jan Herma urodził się w 1935 roku w Goleszowie, w podbeskidzkiej miejscowości położonej pomiędzy Cieszynem a Ustroniem. Studiował na Wydziale Rzeźby Akademii Sztuk Pięknych im. Jana Matejki w Krakowie, gdzie w 1961 roku obronił dyplom z wyróżnieniem w pracowni profesora Jerzego Bandury. Zaraz po studiach powrócił w rodzinne strony, podejmując pracę plastyka – projektanta w zakresie informacji wizualnej w cieszyńskich Zakładach Elektromaszynowych Celma. Od 1973 do 2006 roku był zawodowo związany z Filią Uniwersytetu Śląskiego w Cieszynie (jako jeden z inicjatorów i entuzjastów jej utworzenia), współorganizował kierunek wychowania plastycznego oraz uniwersyteckie struktury Zakładu Rzeźby.

Przez 33 lata swojej pedagogicznej pracy na Uniwersytecie Śląskim wykształcił kolejne roczniki absolwentów, którzy zdobytą wiedzę i umiejętności z zakresu rzeźby przenosili skutecznie do swoich regionów i miejsc artystycznej działalności.

Poza pracą na uczelni po powrocie w rodzinne strony Jan Herma mocno zaangażował się w kulturę regionu i jej duchowy wymiar, projektując i realizując wystrój wielu obiektów sakralnych, co zostało docenione przyznaną w 1988 roku ogólnopolską Nagrodą im. św. Brata Alberta za osiągnięcia w dziedzinie sztuki sakralnej. Rzeźbił w drewnie, kamieniu, brązie i tworzywach sztucznych. Zajmował się również medalierstwem, architekturą wnętrz, fotografią, projektowaniem graficznym, identyfikacją wizualną i reklamą. Stworzył kilkanaście pomników, między innymi: ofiar faszyzmu w Cieszynie, kompozytora Jana Sztwiertni w Wiśle, gen. Jerzego Ziętka w Ustroniu, pamięci zburzonej synagogi w Skoczowie czy prof. Jana Szczepańskiego w Ustroniu. Zrealizował kilkadziesiąt tablic portretowych w brązie i marmurze poświęconych wybitnym Polakom – naukowcom, artystom, działaczom narodowym i religijnym na terenie Śląska. Doceniany za swoją artystyczną i regionalną aktywność w 2003 roku został laureatem Nagrody Powiatu Cieszyńskiego w dziedzinie kultury (obecnie Nagroda im. ks. Leopolda Jana Szersznika), Srebrnej Cieszynianki miasta Cieszyna w 2008 roku i Śląskiego Szmaragdu w 2011 roku. Moje wspomnienie związane z osobą i twórczością profesora Jana Hermy dotyczy 1986 roku, kiedy 2 lata po ukończeniu studiów rozpocząłem pracę w cieszyńskim Zakładzie Rzeźby, stworzonym i tak rozsądnie (na skalę miejsca) zorganizowanym. Dostosowanym nie tylko do jego specyfiki, ale przede wszystkim do realizowanego wtedy na kierunku wychowania plastycznego programu, w którym rozwiązania merytoryczne oraz organizacyjne oparte na wyniesionym z krakowskiej uczelni doświadczeniu i przez Jana Hermę autorsko wzbogacone po latach nadal się sprawdzają, nie tracąc nic ze swojej praktyczności.

Od samego początku naszej znajomości i zawodowej współpracy profesor Jan Herma pomimo naturalnej, uniwersyteckiej hierarchii w Zakładzie Rzeźby nie tworzył żadnych pokoleniowych barier, traktując przestrzeń Sztuki jako oczywisty obszar wolności i konstruktywnej dyskusji. Dlatego niemal na starcie mojej pracy mogłem z przydzielonymi grupami studentów prowadzić samodzielne zajęcia z rzeźby, zdobywając przy okazji niezbędne doświadczenie pedagogiczne, a w trakcie omawiania studenckich realizacji konfrontować odmienne tradycje krakowskiej i warszawskiej akademii. Tak prowokowane dyskusje w sposób naturalny sprzed studenckich prac przenosiły się do pokoju pracowników, pomagając na bieżąco dopracowywać program nauczania rzeźby w Cieszynie.

Profesor Jan Herma był twórcą wszechstronnym, poruszającym się równie swobodnie w obszarach rzeźby tradycyjnej, rzeźby monumentalnej, medalierstwa i szeroko rozumianego projektowania. Mocno osadzony w kulturze regionu pozostawił w jego pejzażu, we wnętrzach sakralnych i obiektach użyteczności publicznej wiele znaczących rzeźbiarskich realizacji. Jako artysta pedagog autorsko sformułował założenia programowe, organizacyjne i strukturalne Zakładu Rzeźby w Cieszynie, którym kierował przez wiele lat, ale przede wszystkim przekazał swoim studentom posiadaną wiedzę i artystyczne doświadczenie, tworząc tym samym kolejne, istotne ogniwo łańcucha w obszarze kultury plastycznej.