22 stycznia w auli Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Śląskiego odbyła się uroczystość nadania tytułu doctora honoris causa niemieckiemu uczonemu, profesorowi Rainerowi Waserowi, jednemu z najwybitniejszych specjalistów w zakresie fizykochemii ciała stałego, technologii nowych materiałów, fizyki powierzchni oraz defektów sieci krystalicznej, badaczowi, którego wkład w rozwój technologii materiałów ferroelektrycznych i cienkich warstw przyniósł światowe uznanie. Profesor jest laureatem m.in. nagrody im. Wilhelma Gottfrieda Leibniza, najwyższej rangi niemieckiej nagrody za osiągnięcia naukowe.

Profesor Rainer Waser wygłosił okolicznościowy wykład

W ceremonii, której przewodniczył JM Rektor Uniwersytetu Śląskiego prof. zw. dr hab. Wiesław Banyś, uczestniczyli m.in. posłowie i senatorowie RP, rektorzy szkół wyższych, przedstawiciele korpusu dyplomatycznego, władz samorządowych regionu, duchowieństwa, instytucji gospodarczych, wyższej użyteczności publicznej i naukowych, członkowie Senatu UŚ, promotor oraz recenzenci przewodu doktorskiego. Profesorowi towarzyszyła żona Caroline Zurhelle-Waser.

Rainer Waser urodził się w 1955 roku we Frankfurcie. W latach 1974–1979 studiował chemię na Uniwersytecie Technicznym w Darmstadt, gdzie po dwuletnim stażu naukowym na Uniwersytecie w Southampton (Institute of Electrochemistry) w Wielkiej Brytanii, w 1984 roku obronił pracę doktorską. Przez osiem lat był zatrudniony w przemysłowym Laboratorium Badawczym Philipsa (Philips Forschungslaboratorium). W 1992 roku otrzymał stanowisko profesora zwyczajnego na prestiżowym Uniwersytecie RWTH (Rheinisch-Westfälische Technische Hochschule) w Aachen, gdzie pracuje do chwili obecnej, równocześnie od 1977 roku prof. R. Waser jest dyrektorem Instytutu Petera Grünberga w Research Center Jülich. W 2007 roku Peter Andreas Grünberg (wraz z Albertem Fertem) otrzymał Nagrodę Nobla w dziedzinie fizyki za odkrycie efektu gigantycznego magnetooporu, dzięki któremu możliwa stała się miniaturyzacja dysków twardych. Profesor P.A. Grünberg koncentruje swoje badania na polu magnetycznym jako efekcie do informacji, co znalazło zastosowanie choćby w dobrze wszystkim znanych CD-ROM-ach, natomiast profesor R. Waser skupił swoje badania na materiałach, które podobnie zachowują się w polach elektrycznych, ale zdaniem naukowca mają większe możliwości miniaturyzacji. Promotor przewodu doktorskiego prof. zw. dr hab. Andrzej Ślebarski, dyrektor Instytutu Fizyki im. Augusta Chełkowskiego UŚ, przypomniał w laudacji naukowe zasługi doktora honorowego, które stawiają go w ścisłej czołówce światowej. Ponad sześćset prac, których profesor jest współautorem, opublikowanych w najlepszych czasopismach naukowych, należy do rekordowych pod względem cytowań, ich liczba sięga aktualnie ponad 17 tys. Spośród wielu powodów nadania tytułu doctora honoris causa profesorowi Waserowi promotor wskazał na dwa podstawowe. Pierwszym jest ogromny wkład laureata nagrody im. Wilhelma Gottfrieda Leibniza w rozwój technologii materiałów ferroelektrycznych i cienkich warstw, drugim – prowadzona na szeroką skalę, mająca już wieloletnią tradycję, współpraca profesora Wasera i jego zespołu naukowego w Centrum Naukowym w Jülich z Instytutem Fizyki Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, w szczególności z Zakładem Fizyki Ferroelektryków, Zakładem Fizyki Ciała Stałego, a także Zakładem Biofizyki i Fizyki Molekularnej. Profesjonalne wyposażenie laboratorium Instytut Fizyki w dużej mierze zawdzięcza osobistemu zaangażowaniu profesora Wasera. Wspólne badania zaowocowały m.in. zespołową realizacją programu europejskiego ERA-NET oraz wieloma publikacjami. Współautorem zamieszczonej w „Nature Materials” pracy pt. Switching the electrical resistance of individual dislocations in single-crystalline SrTiO3 jest prof. zw. dr hab. Krzysztof Szot z Zakładu Fizyki Ferroelektryków, publikacja osiągnęła już ponad 750 cytowań. Efektem kooperacji są także wyjazdy naukowe pracowników i doktorantów Instytutu Fizyki UŚ do Jülich, jednego z najlepszych centrów naukowych na świecie.

Profesor Ślebarski zwrócił również uwagę na ogromne znaczenie poznawcze, jak i aplikacyjne badań prowadzonych przez zespół profesora Wasera, który „zbudował od podstaw nowe laboratorium w Centrum Badawczym w Jülich, gdzie otrzymywane są wysokiej klasy materiały zarówno w postaci monokryształów, jak i cienkich warstw.

Te nowe materiały inteligentne wykazują różne zjawiska fizyczne, które wykorzystuje się już do miniaturyzacji elementów pamięci, stąd ogromne zainteresowanie fizyków i inżynierów badaniami podstawowymi, a także sugerowanymi przez profesora ich możliwościami aplikacyjnymi” – podkreślił laudator.

Prof. zw. dr hab. Krzysztof Szot, który jest równocześnie pracownikiem Instytutu Petera Grünberga w Forschungszentrum Jülich w Niemczech, w swojej recenzji wskazał na rezultaty współpracy polskich i niemieckich naukowców. Powstało ponad 100 wspólnych publikacji (które ukazały się w renomowanych czasopismach o zasięgu międzynarodowym), a wielu uczonych i doktorantów Uniwersytetu Śląskiego uzyskało swoje awanse naukowe, wykorzystując wyniki badań przeprowadzonych w FZ Jülich. – Fakt ten wskazuje, że nie była to tylko prosta symbioza, ale że został osiągnięty efekt synergii – stwierdził profesor K. Szot.

W uroczystości uczestniczyli m.in. członkowie Senatu Uniwersytetu Śląskiego

Do chwili obecnej w bazie „Web of Science” znajduje się 25 publikacji z afiliacją Uniwersytetu Śląskiego, których współautorem jest doktor honorowy. „Modele i teorie, które przedstawił profesor Rainer Waser ze swoimi współpracownikami w kilkuset publikacjach, w szczególności w artykułach, które ze swoją liczbą cytowań – pisze w recenzji prof. K. Szot – […] należy uznać za wybitne, są traktowane jako prekursorskie i przełomowe w interpretacji zjawisk odpowiedzialnych za naturę przełączenia rezystywnego”.

W 2006 roku – przypomniał prof. zw. dr hab. Marek Szymoński z Instytutu Fizyki Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie – profesor Waser odkrył podstawowy mechanizm kontrolujący charakterystykę przełącznika rezystywnego (rezystywność oznacza wielkość charakteryzującą materiały pod względem przewodnictwa elektrycznego), co okazało się niezwykle istotne dla nowych technologii informacyjnych, pozwalających na dalszą miniaturyzację elementów pamięci przy jednoczesnym znacznym zmniejszeniu konsumpcji energii przez takie układy w porównaniu z obecnymi urządzeniami. – Jest tytanem pracy – podkreślił recenzent – oprócz wspomnianych 600 publikacji naukowych na szczególną uwagę zasługuje podręcznik pod redakcją i przy współautorstwie profesora Wasera Nanoelectronics and information technology (Wiley VCH), który doczekał się już trzech wydań i jest podstawową pomocą naukową, z której korzystają także polscy badacze i studenci.

Prof. M. Szymoński wskazał również na godne podziwu osiągnięcia doktora honorowego w dziedzinie kształcenia młodych kadr naukowych, stwierdzając, że profesor R. Waser jest niezwykle utalentowanym organizatorem nauki oraz przyjacielem Polski i Polaków.

Szeroka współpraca profesora Wasera z czołowymi przedstawicielami przemysłu półprzewodnikowego w Europie, Stanach Zjednoczonych i na Dalekim Wschodzie, jak również ogromne zainteresowanie światowych gigantów w zakresie elektroniki efektami pracy zespołu profesora najlepiej świadczą o znaczeniu i doniosłości tych badań.

Po uroczystej ceremonii nadania tytułu doctora honoris causa Uniwersytetu Śląskiego gość honorowy tradycyjnie został obdarowany statuetką autorstwa dr hab. Katarzyny Pyki z Wydziału Artystycznego UŚ. Praca zatytułowana „Drzewo II”, opatrzona mottem, została wykonana ze szlachetnego szkła szlifowanego. Na jednej z dwóch ścian artystka umieściła słowa- klucze, na drugiej jarząb pospolity, drzewo, którym opiekuje się Wydział Matematyki, Fizyki i Chemii, uwieczniając tym samym inicjatora przyznania tytułu doctora honoris causa. Statuetkę wręczyła dziekan Wydziału Artystycznego Uniwersytetu Śląskiego prof. zw. dr hab. Małgorzata Łuszczak.

Profesor R. Waser podziękował władzom uczelni oraz całej społeczności akademickiej, wygłosił także okolicznościowy wykład.

Gratulacje profesorowi Rainerowi Waserowi złożył m.in. osobiście wiceprezydent Katowic Mariusz Skiba oraz listownie prof. dr hab. Lena Kolarska-Bobińska, minister nauki i szkolnictwa wyższego, a także wojewoda śląski Piotr Litwa, który podkreślił, że ten zaszczytny tytuł stanowi także uhonorowanie pana profesora za postawę badacza, która zawsze cechowała się wysokimi standardami etycznymi i moralnymi.

Środowisko akademickie Uniwersytetu Śląskiego powiększyło grono swoich doktorów honorowych o uczonego, który swoją postawą niezwykle trafnie wpisuje się w istotę dostojeństwa uniwersytetu. Rektor UŚ prof. zw. dr hab. Wiesław Banyś przypomniał, że profesor Waser od ponad 15 lat aktywnie współpracuje z polskim środowiskiem naukowym, a w szczególności z fizykami Uniwersytetu Śląskiego, zgodnie z dewizą universitas magistrorum et scholarium. Dzięki temu młodzi naukowcy z Polski mają możliwość rozwoju naukowego w jednym z najbardziej prestiżowych ośrodków nanonauki i nanotechnologii na świecie.

Rektor śląskiej Alma Mater podziękował doktorowi honorowemu za nieustanną troskę o rozwój Wydziału Matematyki, Fizyki i Chemii, za ciągłe zabieganie o edukację i badania naukowe na najwyższym poziomie.

Oprawę muzyczną ceremonii zapewnił Chór Uniwersytetu Śląskiego „Harmonia”.