Murawy galmanowe z rzędu Violetalia calaminariae to siedlisko przyrodnicze występujące na obszarach o wysokim stężeniu metali ciężkich w podłożu (Zn, Pb, Cd) i zdominowane przez trawy, porosty i rośliny metaloznośnie. Od 1992 roku te siedliska znalazły się na liście siedlisk chronionych w Polsce i Europie, jako że ich występowanie radykalnie się zmniejsza. Dr Monika Jędrzejczyk-Korycińska od wielu lat zajmuje się fenomenem muraw galmanowych. Jednym z efektów działalności badaczki i grona współpracowników jest konferencja naukowa wchodząca w zakres projektu: „Dobre praktyki dla wzmacniania bioróżnorodności i aktywnej ochrony muraw galmanowych rejonu śląsko-krakowskiego BioGalmany” finansowanego z Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2014–2020.

Dr Monika Jędrzejczyk-Korycińska, koordynatorka projektu

23 listopada 2021 roku w Instytucie Biologii, Biotechnologii i Ochrony Środowiska UŚ odbyła się konferencja podsumowująca prace naukowców z Uniwersytetu Śląskiego. Śląska uczelnia pełniła rolę beneficjenta wydarzenia, którą wspierali przedstawiciele Jaworzna i Tarnowskich Gór. Na potrzeby projektu została również nawiązana współpraca z różnymi jednostkami naukowymi w naszym kraju oraz Regionalnymi Dyrekcjami Ochrony Środowiska w Katowicach, Krakowie, Lublinie, Rzeszowie, Białymstoku i Kielcach.

Główny okres wykonawczy projektu trwał 44 miesiące (od 1 kwietnia 2018 roku do 31 grudnia 2021 roku).

– To był długi czas wytężonej pracy – mówi koordynatorka, dr Monika Jędrzejczyk-Korycińska. – Naszym głównym celem i zarazem celem projektu było odtworzenie, wzmocnienie i utrzymanie odpowiednich warunków siedliskowych dla zachowania bioróżnorodności muraw galmanowych oraz podjęliśmy próbę wprowadzenia wymarłego w Jaworznie gatunku – sasanki otwartej – na jej historyczne miejsce występowania. Rozpoczęliśmy od inwentaryzacji przyrodniczej, a następnie wycinki niektórych gatunków drzew i krzewów, co – przyznam – wzbudzało w nas jako przyrodnikach niemałe wyrzuty sumienia. Mieliśmy jednak na uwadze potrzebę usunięcia tych gatunków, które negatywnie wpływały na kondycję terenów galmanowych. W ramach wzmacniania bioróżnorodności muraw na miejsca zajmowane dotąd przez gatunki ekspansywne i inwazyjne wysiewaliśmy i wysadzaliśmy gatunki pożądane w składzie muraw, którymi są m.in. zawciąg pospolity, lepnica rozdęta, goździk kartuzek, rzeżusznik piaskowy i Hallera czy też macierzanka zwyczajna. Co więcej, wyselekcjonowanie i zasadzenie gatunków roślin o mocnych i rozległych systemach korzeniowych na tereny o luźnym podłożu daje możliwość umocnienia skarp i stabilizowania zboczy, które ulegają erozji. Takie tereny znajdowały się np. w Tarnowskich Górach czy Jaworznie.

Przyrodnicy poruszali się po województwie śląskim i małopolskim, a dokładnie na terenie hałdy popłuczkowej kopalni Fryderyk w Tarnowskich Górach, w trzech obszarach murawowych Jaworzna oraz dwóch obszarach Natura 2000 w Bolesławiu.

– Na początku, w okolicach 2017 roku ciągnął się tam regularny las. Nikt by nie powiedział, że znajdują się tam jakiekolwiek murawy – wspomina dr Monika Jędrzejczyk- -Korycińska. – Niedługo potem, po zastosowaniu działań ochrony czynnej na niewielkiej powierzchni okazało się, że jest to najcenniejszy fragment murawy galmanowej w całej Polsce. Wraz z ekipą mieliśmy już doświadczenie, jak szybko natura jest w stanie się odrodzić przy niewielkiej pomocy człowieka. Tym razem również się nie zawiedliśmy. Ekipa badaczy cały obszar projektowy objęła działaniami i monitoringiem przyrodniczym zgodnym z zaleceniami GIOŚ (Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska), by obserwować tempo regeneracji muraw w wyniku aktywnej ochrony tego siedliska. Z każdym miesiącem efekt był coraz bardziej imponujący.

Rezultaty pracy, które z biegiem czasu okazywały się przynosić szybkie i nadzwyczajne efekty, inspirowały botaników z dalszych stron Polski.

– Projekt BioGalmany uznajemy za jedno z większych wspólnych osiągnięć. Nasze badania i ich wyniki umieściliśmy w Podręczniku dobrych praktyk w ochronie muraw galmanowych, który jest jeszcze na etapie tworzenia. Mamy nadzieję, że jego treść posłuży przyrodnikom zarówno w Polsce, jak i za granicą.