LOGOLab, czyli o dobrej komunikacji na Uniwersytecie Śląskim

Mimo wyzwań związanych z pandemią śląska logopedia nie zwalnia tempa i nie ogranicza swoich działań. Wręcz przeciwnie: wiemy, że w tym trudnym czasie potrzeba wspierania jakości kontaktów międzyludzkich wręcz wzrosła. Świadomi tego, jak ważną rolę w działaniach na rzecz integracji społecznej odgrywa dobra komunikacja, kierowaliśmy nasze aktywności do różnych odbiorców: zarówno specjalistów, w tym nauczycieli, logopedów, psychologów, studentów logopedii i psychologii, jak i do bezpośrednich odbiorców pomocy logopedycznej – do osób doświadczających utrudnień w komunikowaniu i ich rodzin. Nasze projekty mają także wymiar ogólnospołeczny – staramy się dotrzeć do jak najszerszego audytorium, by kreować świat, w którym dialog naprawdę może przebiegać bez barier.

Wśród licznych logopedycznych inicjatyw podejmowanych na naszym Uniwersytecie na uwagę zasługuje projekt „LOGOLab – Dialog bez barier”, który realizowany jest w ramach norwesko-polskiej współpracy trzech partnerów: Uniwersytetu Śląskiego, Norweskiego Uniwersytetu Arktycznego w Tromsø oraz Fundacji Wiedzy i Dialogu Społecznego Agere Aude (dzięki funduszom Europejskiego Obszaru Gospodarczego). Najważniejszym celem przedsięwzięcia jest podnoszenie standardów krajowej opieki logopedycznej kierowanej do osób doświadczających jąkania utrwalonego (tzw. chronicznego, występującego u dzieci starszych, młodzieży i dorosłych, z uwzględnieniem założeń edukacji włączającej oraz społecznego modelu niepełnosprawności).

Jednym z rezultatów projektu jest podręcznik Dialog bez barier – kompleksowa interwencja logopedyczna w jąkaniu, adresowany do logopedów i innych specjalistów zajmujących się terapią jąkania, studentów logopedii, a także liderów ruchu samopomocy dla osób z jąkaniem. W przygotowaniu publikacji wzięło udział wielu wybitnych badaczy, logopedów praktyków oraz psychologów, językoznawców czy specjalistów z osobistym doświadczeniem jąkania z całego świata: oprócz autorów z Norwegii i Polski poszczególne rozdziały przygotowali również przedstawiciele logopedii amerykańskiej, australijskiej, belgijskiej, brytyjskiej, greckiej, kanadyjskiej, libańskiej, maltańskiej i niemieckiej. Książka ukaże się w dwóch wersjach językowych – polskiej i angielskiej. W najbliższym czasie będzie dostępna bezpłatnie online dla wszystkich zainteresowanych.

Zanim jeszcze projekt wystartował, pod nazwą „LOGOLab” odbywały się spotkania warsztatowe dla dzieci jąkających się i ich rodzin. Te grupowe zajęcia organizowane już od czterech lat są otwarte dla wszystkich zainteresowanych, stanowią okazję do nabywania nowych umiejętności terapeutycznych także dla studentów logopedii i dla przyszłych logopedów czy wolontariuszy z ruchu samopomocy dla osób z jąkaniem.

Warsztaty dla logopedów i innych specjalistów z okazji ISAD 2021
Warsztaty dla logopedów i innych specjalistów z okazji ISAD 2021

Inną odbywającą się cyklicznie inicjatywą katowickiego środowiska logopedycznego jest międzynarodowa konferencja naukowa „Zaburzenia płynności mowy – teoria i praktyka”, której czwartą edycję zorganizowano w czerwcu tego roku. Z powodu pandemii wydarzenie przeniesiono tym razem w przestrzeń wirtualną, ale taka formuła pozwoliła na dotarcie do znacznie szerszego grona odbiorców, a dzięki wsparciu uzyskanemu w ramach prestiżowego programu Ministerstwa Edukacji i Nauki „Doskonała Nauka” spotkanie było w pełni tłumaczone na języki polski i angielski. W tegorocznej konferencji – w charakterze prelegentów oraz uczestników – udział wzięło prawie 300 osób z Polski, Belgii, Danii, Francji, Niemiec, Grecji, Izraela, Wielkiej Brytanii czy Włoch, ale także z bardziej odległych zakątków świata, takich jak Erytrea, Japonia, Pakistan, Peru oraz USA. Wśród poruszanych tematów znalazły się zagadnienia związane z terapią jąkania (m.in. wielowymiarowa zindywidualizowana terapia jąkania – MIST, użyteczność gier komputerowych, znaczenie współpracy logopedy i psychologa), wiele miejsca poświęcono też kwestii samoakceptacji osób jąkających się oraz zmianom postaw wobec tej cechy.

Od kilku lat logopedzi na Śląsku włączają się również w obchody Międzynarodowego Dnia Świadomości Jąkania – ISAD (ang. International Stuttering Awareness Day).

Konferencje organizowane z okazji ISAD na Uniwersytecie Śląskim zyskują coraz większe uznanie w gronie inicjatyw koordynowanych przez Międzynarodowe Stowarzyszenie Jąkania (International Stuttering Association). W tym roku obchody odbywające się pod hasłem Powiedz, jakiej zmiany oczekujesz (Speak the change you wish to see) trwały dwa dni – 22 i 23 października. Pierwszego dnia odbyły się warsztaty online poświęcone kontaktom z dziećmi jąkającymi się: jedno z wystąpień dotyczyło wytycznych wspierających komunikację z dziećmi jąkającymi się, które zostały opracowane ma podstawie badań przeprowadzonych w Polsce, Norwegii, USA oraz na Słowacji. W trakcie panelu eksperckiego twórczynie grantu LOGOLab zastanawiały się, jak rozmawiać o jąkaniu z dzieckiem jąkającym się, ale także z każdą inną osobą. Drugiego dnia spotkanie zorganizowano w budynku Wydziału Humanistycznego, a tematyka warsztatów skupiała się wokół skutecznej interwencji w jąkaniu. Szczególne zainteresowanie uczestników wzbudziło wystąpienie dr. Erika Raja z Monmouth University, który przybliżył ideę odbywających się w USA letnich obozów dla młodych ludzi z jąkaniem oraz płynących z nich korzyści, m.in. wzmacniania odporności psychicznej, akceptacji wobec inności, w tym jąkania, oraz gotowości do skonfrontowania się z różnymi wyzwaniami.

Do środowiska dzieci z jąkaniem skierowana jest również inicjatywa „InterACT – Każdy z nas jest inny i każdy taki sam”. Założeniami tego amerykańskiego programu, zaadaptowanego na gruncie polskim przez logopedów z Uniwersytetu Śląskiego jest edukacja włączająca adresowana do dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym. Obecnie program jest wykorzystywany jako narzędzie służące do popularyzowania wiedzy z zakresu balbutologopedii i zmiany społecznych postaw wobec jąkania – studencka grupa projektowa organizuje cykliczne webinary dla nauczycieli, logopedów, studentów i innych zainteresowanych specjalistów przygotowujących do wdrożenia programu InterACT w ich placówkach edukacyjnych.

Podczas tegorocznych obchodów ISAD premierę miał film dokumentalny pt. LOGOLab – Dialog bez barier: jak wspierać dzieci jąkające się w komunikacji interpersonalnej?, w którym udział wzięli nie tylko polscy i zagraniczni specjaliści, ale także dzieci z jąkaniem i ich rodzice. Osoby wypowiadające się w filmie zwracają uwagę, jak wielkie znaczenie w procesie wspierania dzieci jąkających (oraz ich bliskich) mają takie czynniki, jak upowszechnianie wiedzy na temat jąkania (ponieważ wiele uprzedzeń i stereotypów to po prostu konsekwencja niewiedzy), wyrozumiałość i nastawienie nauczycieli czy też otwarte mówienie o jąkaniu i nazywanie go „po imieniu”. W filmie usłyszmy m.in. 12-letniego Antka wymieniającego kilka najważniejszych zasad, o których powinniśmy pamiętać w rozmowie z osobą jąkającą się: zapytaj mnie jak, możesz mi pomóc; daj mi czas na wypowiedź; nie dopowiadaj, gdy mówię, ale możesz to zrobić, gdy o to poproszę; mów wolniej, gdy rozmawiamy; zachowuj się jak zwykle, gdy z kimś rozmawiasz; zachowuj się tak, jakby moje jąkanie nie istniało; utrzymuj kontakt wzrokowy podczas rozmowy. Film można zobaczyć na stronie LOGOLab (www. logolab.edu.pl), a także na stronie Fundacji Agere Aude (https://www.agereaude.pl/pl/premiera-filmu-logolab-dialog-bez-barier).

Strona LOGOLab to jeden z rezultatów projektu, który zasługuje na rekomendację. Jest to kompendium aktualnej, rzetelnej wiedzy o jąkaniu, adresowane do bardzo szerokiego grona odbiorców – do dzieci, młodzieży z jąkaniem, do ich rodziców, opiekunów oraz do osób dorosłych z jąkaniem i ich partnerów, a także do specjalistów: logopedów, studentów logopedii, psychologów i nauczycieli. Szczególnie możemy polecić sekcję „Multimedia”, gdzie znajduje się m.in. wiele materiałów edukacyjnych przybliżających samo jąkanie od strony naukowej (ale także świat osób z jąkaniem) oraz cykl „Zrozumieć jąkanie – historie prawdziwe”, czyli przygotowaną przez śląskich studentów logopedii serię wywiadów z przedstawicielami polskiego i zagranicznego ruchu samopomocy dla osób z jąkaniem.

Autorzy: Katarzyna Sujkowska-Sobisz, Katarzyna Węsierska
Fotografie: Tomasz Sobisz