20 lipca 2016 roku upłynęło 10 lat od założenia Śląskiej Biblioteki Cyfrowej (www.sbc.org.pl)

Ważne źródło nie tylko dla badaczy

Tego dnia podpisane zostało porozumienie pomiędzy Uniwersytetem Śląskim i Biblioteką Śląską, które zdecydowało o powołaniu tej jakże ważnej dla Śląska biblioteki cyfrowej. Zaproszenie do współtworzenia przyjęły inne instytucje z województwa śląskiego i opolskiego. Obecnie (stan z lipca 2016 roku) porozumienie ŚBC obejmuje 63 instytucje, w tym 30 bibliotek publicznych, 11 szkół wyższych oraz instytut naukowy, 5 muzeów, archiwum (wraz z oddziałami), 3 samorządowe instytucje kultury, 3 stowarzyszenia, placówkę oświatową, jednostkę organizacyjną samorządu oraz związek wyznaniowy. Wszystkie te instytucje umieściły w Śląskiej Bibliotece Cyfrowej blisko 220 tys. publikacji, które doczekały się ponad 50 milionów odsłon.

W ciągu dekady ŚBC stała się jedną z pięciu największych polskich bibliotek cyfrowych i drugą wśród bibliotek regionalnych. Jej uczestnicy podejmują szereg projektów i inicjatyw zmierzających do wzbogacenia elektronicznych zasobów. Wśród najciekawszych warto wymienić następujące:

  • Śląska Internetowa Biblioteka Zbiorów Zabytkowych (ponad 26 tys. zbiorów unikatowych i o szczególnym znaczeniu dla historii Śląska i Zagłębia Dąbrowskiego),
  • digitalizacja wydawnictw statystycznych Urzędu Statystycznego w Katowicach i Opolu (m.in. roczniki statystyczne, czasopisma i inne opracowania z tego zakresu),
  • projekt „Śląskie Archiwum Opozycyjne 1989” (m.in. druki ulotne, czasopisma oraz inne publikacje drugiego obiegu ówczesnej opozycji antykomunistycznej, wszystkich ruchów i organizacji podziemnych),
  • digitalizacja publikacji urzędowych (śląskie publikacje o charakterze prawno- -urzędowym z lat 1842–1940),
  • gazety regionalne w zbiorach ŚBC (ponad 550 współczesnych gazet i czasopism regionalnych wydawanych w poszczególnych miastach, gminach i powiatach województwa śląskiego i opolskiego),
  • digitalizacja czasopism regionalnych z lat 1887–1939 (m.in. „Gazety Robotniczej”, „Nowin Raciborskich”, „Górnoślązaka”),
  • dostosowanie zasobu Śląskiej Biblioteki Cyfrowej do rozszerzonego dostępu internetowego,
  • Cyfrowy Beskidzki Świat – digitalizacja najcenniejszych zbiorów i regionaliów,
  • digitalizacja zasobów dziedzictwa kulturowego – kronik szkolnych.

W ŚBC umieszczane są różne typy publikacji: monografie, czasopisma, stare druki, opracowania statystyczne, broszury, mapy, grafika, prace doktorskie i habilitacyjne, rękopisy, pocztówki, mapy, dokumenty elektroniczne, archiwalia i inne. Wszystkie publikacje są w otwartym dostępie. Każdy użytkownik może bez żadnych barier technicznych pobrać dowolną pracę. Niektóre z nich dostępne są w tzw. domenie publicznej, co znaczy, że autorskie prawa majątkowe do tych prac już wygasły. Pozostałe umieszczane są za zgodą autorów lub właścicieli praw autorskich.

Biblioteka Uniwersytetu Śląskiego we współpracy z Wydawnictwem Uniwersytetu Śląskiego umieściła w Śląskiej Bibliotece Cyfrowej 2314 publikacji, które zostały pobrane (otwarte) już ponad 4 miliony razy. Wśród nich można znaleźć:

  • księgi adresowe i informatory dotyczące Śląska i Zagłębia (np. Księga adresowa województwa śląskiego: rok 1926/1927 – 184 tys. czytelników; Adressbuch für Kattowitz und Umgegend i Księga adresowa miasta Wielkich Katowic 1935/36 r. – po 45 tys.; Alphabetisch-statistisch-topographische Uebersicht der Dörfer, Flecken, Städte und andern Orte der Königl. Preuss. Provinz Schlesien – 118 tys., Handbuch für die Provinz Schlesien – 26 tys.),
  • monografie wydane przez Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, a wśród nich najpopularniejsze to: Romantyczne przemowy i przedmowy pod red. Jacka Lyszczyny i Magdaleny Bąk (77 tys. pobrań), Na ziemskich i niebieskich szlakach: studia o poezji Franciszka Zabłockiego i Franciszka Dionizego Kniaźnina Bożeny Mazurkowej (29 tys.), The dramatic potential of time in Shakespeare Jacka Mydli (18 tys. razy),
  • Angielsko-polski słownik informacji naukowej i bibliotekoznawstwa Jacka Tomaszczyka (pobrany 18 tys. razy), czasopisma („Neophilologica”, „Annales Mathematicae Silesianae”, „Sztuki Piękne”, „Kras i Speleologia” i inne),
  • prace studenckie (przede wszystkim magisterskie i licencjackie, które można umieszczać od 2001 roku na podstawie Zarządzenia nr 68/2011 z dnia 5 września 2011 roku rektora Uniwersytetu Śląskiego w sprawie udostępniania niepublikowanych studenckich prac naukowych powstających na Uniwersytecie Śląskim). Wśród 22 opublikowanych dotychczas prac hitem okazała się praca licencjacka Piotra Czakona napisana pod opieką dr. hab. Zbigniewa Zagały pt. Struktura społeczna w świadomości studentów Wydziału Nauk Społecznych Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach (w ciągu 4 lat pobrano ją blisko 5200 razy),
  • prace doktorskie (m.in. Zreformowany system edukacji i jego wpływ na kształcenie i wychowanie dzieci w publicznych szkołach podstawowych: studium politologiczne Marzeny Kletke-Milejskiej – 139 tys. pobrań, Przemoc w rodzinie jako źródło zachowań agresywnych młodzieży Agnieszki Kwitok – 126 tys., Uniwersytety Trzeciego Wieku jako instytucje przeciwdziałające marginalizacji osób starszych Beaty Ziębińskiej – 102 tys.).

Warto zwrócić uwagę na tę ostatnią kategorię. Prace doktorskie są jednym z najchętniej wykorzystywanych typów publikacji (po czasopismach i księgach adresowych). Choć w ŚBC jest ich zaledwie 543, czyli niecałe 0,25 proc. wszystkich zasobów, to zainteresowanie nimi sięga ponad 4 proc. (2 miliony pobranych tekstów). Większość doktoratów (540) została umieszczona w ŚBC przez Uniwersytet Śląski.

W ciągu tych 10 lat ŚBC stała się bardzo ważnym źródłem dla badaczy, mieszkańców regionu, studentów i wszystkich tych, którzy poszukują źródeł, tekstów naukowych, literatury pięknej, materiałów edukacyjnych itp. Zapraszamy do korzystania ze Śląskiej Biblioteki Cyfrowej.

Autorzy: Aneta Drabek