Od 17 do 18 marca br. w Krakowie i Katowicach miała miejsce międzynarodowa konferencja, której inicjatorem był prof. Jerzy Buzek, poseł do Parlamentu Europejskiego, pełniący między innymi rolę sprawozdawcy SET Plan - Strategicznego Planu Technologii Energetycznych dla Europy.

Specjalnymi gośćmi konferencji byli: Andris Piebalgs, komisarz ds. energii Komisji Europejskiej, wicepremier, minister gospodarki Waldemar Pawlak, minister nauki Barbara Kudrycka i minister środowiska Maciej Nowicki, który wraz z ministrem gospodarki objął honorowy patronat nad konferencją. Ponadto udział wzięli przedstawiciele Parlamentu Europejskiego, władz lokalnych, firm i ośrodków badawczych z Europy oraz polskiego przemysłu energetycznego. Organizatorem był Krajowy Punkt Kontaktowy Programów Badawczych UE wraz z Uniwersytetem Śląskim w Katowicach, Uniwersytetem Jagiellońskim i Akademią Górniczo-Hutniczą w Krakowie.

Głównym celem konferencji było umożliwienie dyskusji w gronie najwyższej klasy specjalistów, ekspertów i polityków z Polski i Europy na temat wszystkich aspektów polityki klimatycznej UE oraz niskoemisyjnych technologii przetwarzania węgla i podziemnego składowania CO2, w tym wdrożenia na skalę przemysłową i doprowadzenia do etapu komercyjnego, źródeł finansowania, bilansu korzyści i kosztów oraz bezpieczeństwa rozważanych technologii.

Konferencja była pierwszym tego typu spotkaniem w Europie po opublikowaniu w styczniu 2008 r. i zaaprobowaniu w marcu 2008 r. na szczycie Unii Europejskiej pakietu klimatycznego. W myśl tego dokumentu emisja CO2 w Europie do 2020 r. ma zmniejszyć się o 20%. Narzędziem do osiągnięcia tego celu ma być wprowadzenie ograniczonej liczby pozwoleń na emisję CO2 dla przemysłu i handel zezwoleniami na emisję na aukcjach. Polska energetyka w 93% oparta jest na węglu i chociaż w ostatnim okresie w znacznym zakresie ograniczyła emisję CO2, a także tlenków azotu i siarki, to jednak w dalszym ciągu pozostaje jednym z największych emitentów CO2 w Europie. Jak zauważył w swoim referacie prof. Jerzy Buzek, jednym z najbardziej niekorzystnych dla nowych krajów członkowskich ustaleń zawartych w pakiecie klimatycznym jest zmiana roku bazowego z 1990 na 2005. W jej wyniku nie uwzględnione zostaną dotychczasowe wysiłki tych krajów w kierunku obniżenia emisji CO2.

Od lewej: minister środowiska Maciej Nowicki, komisarz ds.energii Komisji Europejskiej Andris Piebalgs, poseł do Parlamentu Europejskiego, wiceprezes Europejskiego Forum Energetycznego prof. Jerzy Buzek

Radykalne zapisy pakietu klimatycznego mogą spowodować znaczny wzrost kosztów wytwarzania energii w Polsce, co wpłynie na duże zwiększenie kosztów gospodarczych i społecznych restrukturyzacji polskiej gospodarki. Negatywne skutki wprowadzania przez Komisję Europejską wyśrubowanych limitów na emisję CO2 już w tej chwili są odczuwane przez szereg sektorów polskiego przemysłu. Szansą zmniejszenia negatywnych skutków ograniczenia emisji CO2 są czyste technologie węglowe i technologie podziemnego magazynowania CO2. Wyraźnie podkreślił to w swoim wystąpieniu komisarz Andris Piebalgs.

Zgodnie z założeniami Komisji Europejskiej do 2020 r. technologie podziemnego składowania CO2 maja stać się w pełni komercyjne. Do tego czasu muszą zostać pokonane bariery technologiczne, ekonomiczne i prawne, musi być także pełna akceptacja społeczna dla tych technologii. Jak zaznaczył w swoim referacie przedstawiciel Departamentu Transportu i Energii KE Krzysztof Bolesta, Komisja Europejska przygotowuje Europejską Inicjatywę Przemysłową, mającą na celu wsparcie budowy w Europie 10-12 dużych instalacji demonstrujących technologiczne i ekonomiczne możliwości podziemnego składowania CO2. Wydaje się celowe, aby jedna - dwie takie instalacje znalazły się na terenie Polski.

Źródłem wsparcia finansowego projektów badawczo-wdrożeniowych dotyczących czystych technologii węglowych i podziemnego składowania CO2 są programy badawcze UE. Możliwości pozyskiwania środków z 7. Programu Ramowego i Funduszu Badawczego Węgla i Stali zaprezentował przedstawiciel Departamentu Badań KE Wiktor Raldow. Jednym z przykładów działań finansowanych w tym zakresie ze źródeł 6. Programu Ramowego jest Europejska Sieć Doskonałości CO2GeoNe (Geological Storage of CO2) zaprezentowana w czasie konferencji przez jej koordynatora Isabelle Czernichowski-Lauriol, przedstawicielkę BGRM - francuskiego Biura Badań Geologicznych i Górnictwa.

Ważną rolę wśród europejskich inicjatyw spełnia Europejska Platforma Technologiczna Zeroemisyjnych Elektrowni Wykorzystujących Paliwa Kopalne. W strategicznym programie Platformy, przedstawionym w czasie konferencji przez Nicka Ottera, przedstawiciela ALSTOM Power z Wielkiej Brytanii, stwierdza się, że osiągnięcie ambitnych celów UE ograniczenia emisji CO2 nie będzie możliwe bez doprowadzenia do etapu komercyjnego technologii podziemnego składowania CO2. Z kolei skomercjalizowanie tych technologii nie będzie możliwe bez uruchomienia Europejskiej Inicjatywy Przemysłowej, zwanej też Programem Flagowym UE, której nie da się uruchomić bez współfinansowania pilotażowych instalacji ze źródeł publicznych i prywatnych.

Katowicka część konferencji w auli im. K. Lepszego w rektoracie Uniwersytetu Śląskiego

Odpowiednikiem Platformy Europejskiej jest powołana w lutym tego roku Polska Platforma Technologiczna Czystych Technologii Węglowych skupiająca najważniejsze instytucje przemysłowe Polski z obszaru energetyki. Ambicją Platformy jest zapewnienie niezbędnych warunków komercyjnego wdrożenia czystych technologii węglowych w Polsce. Główne założenia Platformy przedstawił Jacek Piekacz, przedstawiciel Vatenfall Polska.

W Polsce szereg znaczących firm (m.in. Vatenfall, BOT, Południowy Koncern Energetyczny, Zakłady Azotowe Kędzierzyn) podjęło już działania zmierzające do uruchomienia pilotażowych instalacji wdrażających czyste technologie węglowe w połączeniu z podziemnym magazynowaniem CO2. Przedstawiona w trakcie konferencji przez Andrzeja Siemaszkę, dyrektora Krajowego Punktu Kontaktowego, mapa obejmuje już kilkanaście miejsc w Polsce, gdzie znajdą się te pierwsze tego typu instalacje. Andrzej Siemaszko stwierdził, że zarówno ambitne plany Unii Europejskiej zmierzające do ograniczania emisji CO2, jak i duże zainteresowanie w Polsce czystymi technologiami węglowymi powinny prowadzić do powstania narodowego programu czystych technologii węglowych.

Przykłady polskich inicjatyw w tym zakresie prezentowali przedstawiciele polskich instytucji. Reprezentant Instytutu Nafty i Gazu Jan Lubaś przedstawił doświadczenia związane z sekwestracją CO2 w pierwszej polskiej tego typu instalacji Borzęcinie działającej od roku 1995. Inne inicjatywy omówił Marek Ściążko, dyrektor Instytut Chemicznej Przeróbki Węgla.

Ze względu na swą strukturę geologiczną Polska ma ogromny potencjał podziemnego składowania CO2. W jej części zachodniej i centralnej głęboko pod ziemią występują porowate skały, które mogły by zmagazynować olbrzymie ilości CO2. Ważne aspekty podziemnego składowania CO2 takie, jak kontrola migracji i potencjalnych wycieków z miejsc składowania, zaprezentował prof. Mariusz-Orion Jędrysek z Uniwersytetu Wrocławskiego, do niedawna wiceminister środowiska i główny geolog kraju. Analizę ekonomiczną polskiego potencjału geologicznego składowania CO2 w świetle potrzeb sektora energetycznego naszego kraju, przygotowaną przez firmę Badania Systemowe "EnergSys", przedstawił Zygmunt Parczewski.

W trakcie szeregu wystąpień podkreślano również inne aspekty podziemnego składowania CO2. Dwutlenek węgla może być wykorzystywany do tzw. wzbogaconego wydobycia gazu ziemnego (lub ropy naftowej) poprzez zatłaczanie CO2 w złoże gazu. Wdrożenie tej technologii pozwoliłoby na uzyskanie dodatkowych ilości gazu ziemnego, umożliwiając nawet na podwojenie krajowej produkcji.

Polityka UE w nowym świetle stawia też energetykę jądrową, której zaletą jest brak emisji gazów cieplarnianych. W Polsce warto rozważać skojarzenie energetyki jądrowej z konwersją węgla i produkcją syntetycznych paliw.

Ważnym elementem konferencji była analiza konsekwencji dla Polski nowej polityki energetyczno-klimatycznej UE i próba przedstawienia kompleksowego planu działań w obszarze transformacji naszej energetyki, wyznaczania i budowy bezpiecznych składowisk CO2, ambitnego programu badań i rozwoju czystych technologii węglowych oraz uruchomienia programu wzbogaconego wydobycia gazu ze złóż krajowych. Wydaje się, że w wyniku konferencji wzmocnione zostało przekonanie naszych partnerów europejskich, że technologie procesowania węgla mogą być "czyste" i Polska, respektując nową politykę energetyczno-klimatyczną, ma ambicje stać się europejskim liderem w dziedzinie czystych technologii węglowych.