A zatem rozpoczynamy podroz po prawniczych wyspach na oceanie Internetu. Amerykanski Yahoo pozwala nam wybrac z tematycznie uporzadkowanego menu zagadnienia, zwiazane z prawem. Mozemy rozpoczac poszukiwania od interesujacych nas dyscyplin (prawo cywilne, prawo handlowe, prawa czlowieka, wlasnosc intelektualna, prawo miedzynarodowe czy prawo rzymskie). Mozemy przeniesc sie od razu do innych krajow. Stoi przed nami otworem przewodnik po prawniczych zasobach Internetu. Czekaja na nas rozmaite czasopisma o tematyce prawniczej. Mozemy zapoznac sie z systemami informacyjnymi szkol prawniczych. Jesli potrzebujemy zaznajomic sie z literatura, siegamy do katalogow bibliotek. Postepujaca komercjalizacja Internetu powoduje pojawienie sie w sieci firm i agencji prawniczych. Otrzymujemy tez wykaz nowinek USENETu, w ktorych mozemy znalezc najaktualniejsze informacje z zakresu prawa. Jesli zawartosc Yahoo jest dla nas zbyt skromna, mozna poszukac interesujacych informacji w kilku innych indeksach. Wyrazem typowo amerykanskiego zainteresowania przypadkami kryminalnymi jest odrebna pozycja dotyczaca sprawy pilkarza O. J. Simpsona.

Przeniesienie sie w rejony zwiazane z prawem cywilnym pozwala nam przeczytac akt kongresu Stanow Zjednoczonych z 1990 roku dotyczacy osob niepelnosprawnych (ADA). Okolo 43 miliony Amerykanow cierpi na ulomnosci fizyczne lub umyslowe, a spoleczna tendencja izolacji tych osob nie znajdowala do 1990 roku przeciwdzialania z uwagi na brak regulacji prawnych.

Jak handlowac? Jak sie oglaszac? Jak wybrac nazwe firmy? Czy mozna sprzedac liste klientow? Jak chronic swa wlasnosc intelektualna? Czy mozna sprzedac powtornie zwrocony przez klienta towar? Na te i inne pytania mozna znalezc odpowiedz (zgodna oczywiscie z prawem amerykanskim) w serwerze Lewisa Rose, partnera firmy Arent Fox Kintner Plotkin & Kahn. Elektroniczna wersja biuletynu gieldowego NASDAQ Financial Executive Journal przynosi informacje dla finansistow iinwestorow. Informacje o czasopismie mozna uslyszec z glosnika komputera. Gdy nie mamy pod reka kodeksu handlowego, mozemy sie z jego trescia zapoznac na ekranie monitora.

Prawa czlowieka ciesza sie ze zrozumialych wzgledow wielkim zainteresowaniem. Wyrazem tego faktu jest znaczna liczba dokumentow, zwiazanych z tym zagadnieniem. Nazwany imieniem DIANA na czesc zmarlej profesor Diany Vincent-Daviss serwer dokumentow dotyczacych praw czlowieka pozwala nam sie zapoznac zarowno z dokumentami Organizacji Narodow Zjednoczonych, jak i z dokumentami amerykanskich stanow. Raport administracji amerykanskiej o stanie przestrzegania praw czlowieka w Polsce w1993 roku zwraca uwage na niejednoznacznosc regulacji prawnych w zakresie podzialu wladzy nad armia pomiedzy prezydentem a premierem. Policja oskarzana jest o nadmierna brutalnosc wzgledem bezdomnych i obcokrajowcow. Zwraca sie uwage na rosnace bezrobocie dotykajace przede wszystkim kobiety i mlodziez. Wskazuje sie na naruszenia zasady wolnosci slowa i zgromadzen. Uchwalona w tym roku ustawa psychiatryczna jest jakby odpowiedzia na zarzut bezprawnego hospitalizowania w szpitalach dla umyslowo chorych. Istnieja zastrzezenia do niektorych sedziow, obciazonych komunistycznymi nalecialosciami. Nie ma prawa zakazujacego rzadowi tworzenia bankow informacji o obywatelach. W kontekscie wolnosci slowa i prasy szczegolowo omowiono przypadki Brzegu, grupy "Piersi", "Madonny z Jurkiem" i filmu "Ostatnie kuszenie Chrystusa". Zwrocono uwage na dyskryminacje kobiet i brak prawa uniemozliwiajacego to zjawisko, a nawet na istnienie przepisow prawnych dyskryminujacych kobiety. Wieksza niz w krajach rozwinietych jest smiertelnosc niemowlat. Nie istnieje prawo gwarantujace prawa osob uposledzonych. Gorsze niz gdzie indziej sa warunki pracy.

Gdyby po lekturze przyszla nam ochota na glebsza dyskusje, mozna to uczynic w ramach grupy USENETu "soc.rights.human". Juz tylko dla porzadku nalezy wspomniec, ze Amnesty International obecna jest w Internecie udostepniajac procz Uniwersalnej Deklaracji Praw Czlowieka wiele innych dokumentow, w tym dotyczacych naruszen praw homoseksualistow.

W zwiazku z wejsciem w zycie ustawy o prawach autorskich warto zapoznac sie z dostepnymi w Internecie materialami na ten temat. Z punktu widzenia nauczyciela akademickiego i studenta niezwykle interesujace sa dostepne w postaci elektronicznej materialy do wykladu "Etyka i prawo na granicy elektronicznej", prowadzonego aktualnie w Massachussets Institute of Technology. Wyklad omawia przestepstwa komputerowe, zwiazek wlasnosci intelektualnej z oprogramowaniem, kodowanie, prywatnosc, bezpieczenstwo narodowe, lecz takze zwiazek pomiedzy komputerami a wolnoscia akademicka i wolnoscia slowa. Mozna tu rowniez znalezc werdykty amerykanskiego Sadu Najwyzszego dotyczace wlasnosci intelektualnej.

Prawnicy zajmujacy sie prawem miedzynarodowym z wielkim zainteresowaniem zapewne spostrzega, ze w Internecie mozna znalezc teksty konwencji dotyczacych atmosfery, kosmosu, flory i fauny, morza, stosunkow dyplomatycznych czy kontroli zbrojen. Osobny serwer przynosi nam bogata kolekcje dokumentow zwiazanych z miedzynarodowym prawem handlowym, w tym protokol dodatkowy do konwencji genewskich z 1949 roku (nie wiem, czy to jest wazne, wazne, ze wiem, ze to jest : - )).

Prawo rzymskie reprezentowane jest w Internecie przez eksperymentalny serwer w Uniwersytecie w Tuebingen, gdzie mozemy znalezc wybor lacinskich tekstow, m. in. zyciorys Ulpianusa. Gospodarz tego serwera przekonany jest o znaczeniu tradycji prawa rzymskiego dla rozwoju prawa Wspolnoty Europejskiej.

Informacja o zasobach sieciowych dotyczacych prawa dostepna jest teraz bezposrednio rowniez w Australii, Niemczech, Izraelu i Japonii. Nalezy sie spodziewac, ze wraz z rozwojem Internetu znajdzie tu swoja reprezentacje wieksza liczba krajow.

Przewodnik po prawniczych zasobach Internetu zawiera niewiele pozycji, ktorych znaczenia jednak nie mozna nie docenic. Znajdujemy tu m. in. obszerna liste zasobow Internetu zwiazanych z prawem, a skompilowana przez Mary Jensen, a takze pelny wykaz list dyskusyjnych uzywanych przez prawnikow wraz z instrukcjami, jak z nich korzystac.

Lista szkol prawniczych obejmuje kilkadziesiat pozycji. Mozemy skorzystac z systemu informacyjnego Washington College of Law, ktory koncentruje sie na dokumentach Wspolnoty Europejskiej, Organizacji Narodow Zjednoczonych i innych dokumentach prawa miedzynarodowego. Wydzial Prawa Uniwewrsytetu Humboldta w Berlinie oferuje informacje o studiach. Gdy pisze te slowa, trwaja wybory do Bundestagu. Ich przebieg relacjonowany jest na biezaco w Internecie we wspolpracy z Deutsche Welle. Jednym z najlepiej zaopatrzonych w informacje serwerow jest serwer Legal Information Institute Cornell Law School. Informacje prezentowane sa tematycznie (prawo konstytucyjne, prawo autorskie, ... ) lub wedlug typu lub zrodla (uklad, ustawa, ... ). Latwo jest znalezc tekst konstytucji Stanow Zjednoczonych ("We the people... "), dokument elektroniczny, ktory pretendowal do najwyzszych nagrod podczas czerwcowego konkursu Best of the Web '94.

Wzorem organizacji biblioteki moze byc Emory Law Library, ktora wykorzystuje serwis WWW w celu informacji o prawniczych zasobach w Internecie. Mozna tez polaczyc sie z katalogiem bibliotecznym Emory, by naocznie stwierdzic, ze na polkach bibliotecznych znajduja sie dwie ksiazki autorstwa Lecha Walesy.

Liczba firm oferujacych swe uslugi w Internecie systematycznie rosnie. Small, Craig & Werkenthin, P. C. uwazaja, ze firma, ktora chce osiagnac sukces, musi byc zbudowana na solidnych podstawach prawnych i dlatego oferuja odpowiedzi na pytania, dotyczace kwestii prawnych, za pomoca sieci. Firmy takie jak Small... nie maja zbyt dobrych polaczen sieciowych, stad tez czas oczekiwania na odpowiedz ich serwera moze byc dosc dlugi.

Grupy USENETu zwiazane z prawem to: misc.legal, misc.legal.computing i misc.legal.moderated (dostepne powszechnie) oraz wymagajace subskrypcji grupy Clarinetu: clari.nb.law i clari.news.usa.law.

Siedem indeksow umozliwia rozpoczecie kolejnych poszukiwan w swiecie prawniczego Internetu. Jednym z nich jest indeks wirtualnej biblioteki WWW, przynoszacy nam ponad 100 nowych pozycji, od ktorych mozna ponownie zaczac eksploracje Internetu.

Pozwolcie jednak, Drodzy Czytelnicy, ze pozostawie Wam te przyjemnosc. Konczymy wycieczke dla prawnikow. Za miesiac kolejna. Kto tym razem zostanie zaproszony, dowiecie sie przy nastepnym spotkaniu.

Maciej UHLIG (muhlig@us.edu.pl)