W drugim tygodniu grudnia 2023 roku w stolicy województwa śląskiego władzę przejęła nauka. Wyjątkowy weekend otwarcia obchodów Europejskiego Miasta Nauki Katowice 2024 trwał od 9 do 11 grudnia. Punktami programu były widowisko muzyczno-naukowe KATOPOLIS oraz 7. Śląski Festiwal Nauki KATOWICE.

Widowisko KATOPOLIS w katowickim Spodku

Scena główna 7. Śląskiego Festiwalu Nauki KATOWICE

Parada steampunkowa Teatru Gry i Ludzie na ulicach Katowic

Uroczystość wręczenia Śląskiej Nagrody Naukowej

Alaina Wood, naukowczyni z USA zajmująca się zrównoważonym rozwojem i popularyzacją wiedzy o klimacie, działaczka na rzecz sprawiedliwości klimatycznej

Prof. Mike Berners-Lee z Wielkiej Brytanii, czołowy badacz zmian klimatycznych i wyzwań XXI wieku

W strefie rodzinnej Dzieci budują Miasto Nauki najmłodsi uczestnicy mieli okazję wziąć udział w warsztatach, zabawach edukacyjnych i niezwykłych doświadczeniach

Spotkanie muzyki i nauki

Widowisko KATOPOLIS otwierające obchody Europejskiego Miasta Nauki Katowice 2024 odbyło się 9 grudnia. To wyjątkowe wydarzenie zgromadziło w katowickim Spodku 6000 osób. Nad jego kształtem pracowali: Mioush – raper i producent muzyczny, Zbigniew Rokita – pisarz, laureat Nagrody Literackiej „Nike”, dr Jan P. Matuszyński – reżyser filmów fabularnych i dokumentalnych oraz Mateusz Znaniecki – reżyser i aktor. Na scenie wystąpili polscy artyści: Dawid Tyszkowski, Julia Pietrucha, Natalia Grosiak, Natalia Schroeder, Igo, Piotr Rogucki i Mela Koteluk, a także aktorzy ze śląskich teatrów: Grażyna Bułka, Marcin Gaweł, Barbara Lubos, Izabela Malik, Mirosław Neinert, Wiesław Sławik i Robert Talarczyk. Wydarzenie uświetniły także chóry i orkiestry: Chór Uniwersytetu Śląskiego „Harmonia”, Chór Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach, Chór Śląskiego Uniwersytetu Medycznego, Chór Politechniki Śląskiej, Stokłosa Collective Orchestra oraz Cieszyńska Orkiestra Dęta Uniwersytetu Śląskiego. Podczas uroczystości głos zabrał m.in. prof. Mike Berners- -Lee – światowej sławy ekspert w dziedzinie zrównoważonego rozwoju i zmian klimatycznych, gość specjalny 7. ŚFN.

Święto nauki po raz siódmy

Śląski Festiwal Nauki KATOWICE od lat cieszy się dużym zainteresowaniem. Tym razem wydarzenie zgromadziło rekordową widownię – blisko 69 tys. osób. Nowością było wprowadzenie aż trzech dni aktywności w Międzynarodowym Centrum Kongresowym w Katowicach. Na program składały się wykłady, warsztaty, pokazy i wystawy. W przestrzeni festiwalowej znajdował się m.in. rynek idei Miasta Nauki z sześcioma scenami nawiązującymi do ścieżek tematycznych Europejskiego Miasta Nauki Katowice 2024: klimat i środowisko, zdrowie i jakość życia, przemysły przyszłości, innowacje społeczne, dziedzictwo przemysłowe i kulturowe oraz kreacja i krytyka. Powstała również scena Silesian Hall of Fame, gdzie można było wysłuchać rozmów ze śląskimi naukowcami.

Choroby poprzemysłowe i motorsport

Nieodłącznym elementem ŚFN są strefy specjalne. Tym razem były to strefa chorób poprzemysłowych im. Jolanty Wadowskiej-Król oraz strefa motorsportu. Pierwsza z nich upamiętniła lekarkę, która w latach 70. XX wieku rozpoczęła badania związane z ryzykiem zachorowania na ołowicę dzieci mieszkających niedaleko huty w Szopienicach. Uczestnicy festiwalu wzięli udział w rozmowie z byłymi pracownikami huty oraz debacie pt. Środowisko a choroby – wczoraj, dzisiaj, jutro. Była to również okazja do wysłuchania wykładu znanego kardiochirurga prof. Andrzeja Bochenka na temat wpływu stresu na serce.

W ramach drugiej strefy specjalnej można było dowiedzieć się, dlaczego motorsport sprzyja rozwojowi technologii, jakie działania są podejmowane w ramach Formuły 1 w celu zmniejszania szkodliwego wpływu samochodów na środowisko, skąd bierze się fascynacja sportami ekstremalnymi, a także wysłuchać rozmów o branży e-sportu i kobietach w motorsporcie. Gośćmi byli m.in. John Kirkpatrick – ekspert ds. szkolenia kierowców, Kajetan Kajetanowicz – rajdowy mistrz świata WRC2, Marcin Budkowski – były dyrektor techniczny Międzynarodowej Federacji Samochodowej i Eryk Goczał – najmłodszy w historii zwycięzca rajdu Dakar.

Goście specjalni i wyjątkowy pokaz

Co roku uczestnicy festiwalu mogą poznać wielu polskich i zagranicznych naukowców oraz popularyzatorów nauki. W 7. ŚFN wzięło udział 120 gości specjalnych. Wśród nich, oprócz wspomnianego wcześniej prof. Mike’a Bernersa-Lee, byli m.in.: prof. Lewis Dartnell – astrobiolog na Uniwersytecie Westminster (Wielka Brytania), dr Niamh Shaw – popularyzatorka STEAM (Irlandia), Alaina Wood – naukowczyni i popularyzatorka wiedzy o klimacie (USA), Artur B. Chmielewski – pracownik centrum badawczego NASA Jet Propulsion Laboratory (USA), prof. Andrzej Dragan – fizyk na Uniwersytecie Warszawskim i National University of Singapore, a także Paulina Różyło-Nowicka – jedyna w Polsce kobieta pilot oblatywacz. 7. ŚFN to także wizyty gości znanych z poprzednich edycji, m.in. Grega Foota, Jona Chase’a, Davida Price’a i dr Kathryn Harkup. Po latach powrócili też szwedzcy fizycy z Uniwersytetu w Lund, którzy zaprezentowali laserowy show naukowy przybliżający różne eksperymenty i zjawiska fizyczne.

Nagrody dla popularyzatorów nauki i wynalazców

Nieodmiennie częścią ŚFN są konkursy POP Science, OFF Science oraz Śląska Nagroda Naukowa. Pierwszy z nich nagradza popularyzatorów nauki w pięciu kategoriach. Tym razem docenieni zostali: Niepodręcznik oceaniczny (wideoblog), profil science_mission prowadzony przez dr hab. inż. Katarzynę Siuzdak, prof. IMP PAN oraz dr hab. Katarzynę Grochowską (blog lub strona internetowa), Radio Naukowe Karoliny Głowackiej (podcast lub audycja radiowa), dr Bartłomiej J. Gabryś (myśl globalnie, działaj lokalnie – środowisko akademickie) oraz Damian Dąbrowski, autor strony Pogoda dla Śląska (myśl globalnie, działaj lokalnie – mieszkańcy województwa śląskiego). Po raz pierwszy wręczono też nagrodę specjalną dla wybitnego popularyzatora, którą otrzymał Wiktor Niedzicki.

OFF Science promuje wynalazczość i innowacyjność. Nagrodę kapituły konkursowej wręczono za wielkoformatowe urządzenie replikujące FDM z uchwytem uniwersalnym, służące do produkowania spersonalizowanych protez dla osób z ograniczoną mobilnością. Natomiast nagrodą internautów doceniono robotycznego asystenta Boba, który może m.in. odpowiadać na pytania, wysyłać e-maile, żartować oraz wykonywać działania matematyczne. Nagrodę publiczności festiwalowej przyznano za skUL – pełnofunkcyjny ul dla pszczelej rodziny o transparentnych ściankach.

Po raz kolejny Śląską Nagrodą Naukową wyróżniono osoby, które w znaczący sposób przyczyniają się do rozwoju i promowania śląskiej nauki. Laureatem nagrody specjalnej „Zasłużony dla nauki śląskiej” został marszałek województwa śląskiego Jakub Chełstowski, nagrodę specjalną za działalność na rzecz rozwoju śląskiej nauki wręczono dyrektorowi Planetarium – Śląskiego Parku Nauki Stefanowi Jancie, a nagrodę specjalną prezydenta Katowic otrzymały mgr Anna Kopaczewska oraz dr hab. n. o zdr. Anna Brzęk, prof. SUM. W kategorii pracownicy wyróżnieni zostali: prof. dr hab. Tadeusz Sławek, dr Agnieszka Trzos, dr hab. Bogdan Bacik, prof. AWF, prof. dr hab. inż. Wojciech Simka, prof. dr hab. n. med. i n. o zdr. Katarzyna Komosińska-Vassev, prof. dr hab. Ewa Ziemba oraz prof. dr hab. Jacek Wąsik. W kategorii doktoranci zwyciężyła mgr Magdalena Kaszuba.

50 mikrofestiwali

Przed nami rok pełen dodatkowych wrażeń dzięki 50 tygodniom Europejskiego Miasta Nauki Katowice 2024. 7. ŚFN stanowił przedsmak tego, co nas czeka w najbliższym czasie. Sztuczna inteligencja, humor, kosmos, architektura, kryształy – to tylko kilka tematów, z którymi będzie można się zapoznać podczas zaplanowanych wydarzeń.

7. Śląski Festiwal Nauki KATOWICE został zorganizowany przez: Uniwersytet Śląski w Katowicach (lider i pomysłodawca przedsięwzięcia), Miasto Katowice (miasto gospodarz wydarzenia), Województwo Śląskie i Górnośląsko-Zagłębiowską Metropolię (współgospodarze), a także Akademię Sztuk Pięknych w Katowicach, Akademię Wychowania Fizycznego im. Jerzego Kukuczki w Katowicach, Politechnikę Częstochowską, Politechnikę Śląską, Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach, Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach oraz Uniwersytet Jana Długosza w Częstochowie. Projekt został dofinansowany ze środków budżetu państwa przyznanych przez ministra edukacji i nauki w ramach programu „Społeczna odpowiedzialność nauki II”.