Uniwersytet Śląski zasłynął już niejednokrotnie jako miejsce ważnych wydarzeń logopedycznych, pokazując, że osoby, które zajmują się tu nauką, są jednocześnie blisko życia ludzi spoza uniwersytetu. Nie inaczej było 22 października na Wydziale Humanistycznym, gdzie w Międzynarodowy Dzień Świadomości Jąkania odbyło się spotkanie naukowe, będące jednym z ogniw ogólnoświatowej, trwającej cały miesiąc konferencji ISAD – International Stuttering Awareness Day online conference, stanowiącej inicjatywę International Stuttering Association.

Laureatki konkursu na najlepszą interpretację sloganu ISAD

Misją zarówno tego towarzystwa, jak i organizowanych corocznie na całym świecie konferencji jest budowanie świata, który rozumie, akceptuje i wspiera osoby z jąkaniem. Od samego początku (czyli 1998 roku) konferencje były próbą połączenia działań specjalistów z ruchem samopomocy na rzecz osób z jąkaniem w celu odnajdywania bardziej humanistycznego podejścia do jąkania. Doskonale obrazują ten proces hasła przewodnie kolejnych konferencji, np.: Moc twojego głosu; Nie jesteś sam – zmiana postrzegania jąkania; Nie mów o nas, rozmawiaj z nami! Nie bójcie się jąkania!; Dzielenie się historiami – zmiana postrzegania; Przekazujmy wiedzę – edukacja, współpraca, komunikacja; Jąkać się z dumą – poszanowanie, godność, uznanie; Wzrastać (po)przez mówienie. Tegoroczne hasło także jest bardzo wymowne: Być widzianym, być słyszanym – reprezentacja i normalizacja jąkania w głównym nurcie. Wokół niego właśnie zogniskowały się działania organizatorek seminarium i jak zawsze przybrały postać niebanalną, gdyż wyszukiwanie nowych sposobów pokazywania kwestii jąkania stało się już cechą charakterystyczną obchodów ISAD na UŚ.

W tym roku do promowania idei szerszej reprezentacji jąkania w głównym nurcie i normalizacji tego zjawiska wykorzystano język sztuki. Odczuwane dzięki przeżyciu artystycznego katharsis może nam bowiem pomóc poradzić sobie z tym, co uwiera, dokucza, czego nie rozumiemy. Zdarza się przecież, że czujemy coś, ale nie mamy sposobu ani adekwatnego narzędzia, by to wyrazić. Sztuka, działania artystyczne człowieka (film, teatr, literatura) pozwalają podejmować takie próby. W roku 2019 ISAD na Śląsku połączony był z polską premierą filmu dokumentalnego When I stutter / Kiedy się jąkam (reż. J. Gomez). Wówczas to wykorzystaliśmy możliwości zmieniania postaw poprzez zapoznanie audytorium z materiałem, w którym o jąkaniu mówią sami jąkający się, a wśród nich osoby reprezentujące cały przekrój społeczny. Ten wyjątkowy film nakręcony z ogromną dbałością o zachowanie naukowej rzetelności został bardzo życzliwie przyjęty nie tylko przez śląską publiczność, ale także przez szerokie grono odbiorców – uczestników pokazów organizowanych w całym kraju m.in. przez Koło Naukowe Młodych Logopedów UŚ.

Zwycięskie interpretacje tegorocznego sloganu ISAD

W tym roku sięgnęliśmy po nowy środek ekspresji – po sztukę teatralną zatytułowaną Unspoken – a play about a man and his stuttering / Niewypowiedziane – sztuka o człowieku i jego jąkaniu. Jej autorem jest mieszkający w Yorkshaire dramaturg Neil Rathmell. Napisał ją we współpracy z dr Trudy Stewart (doświadczoną logopedką, autorką licznych publikacji o jąkaniu). Celem tej współpracy było stworzenie dzieła, które odzwierciedlałoby doświadczenia zwykłej osoby jąkającej się. W procesie tworzenia dramatu T. Stewart zaprosiła N. Rathmella na spotkania grupy somopomocowej z Leeds. Jej członkowie zaangażowali się aktywnie w cały proces przygotowania przedstawienia i byli konsultantami dla aktorów grających w spekataklu. T. Stewart wyreżyserowała sztukę z amatorską grupą teatralną z Leeds Arts Centre. Podczas śląskich obchodów ISAD uczestnicy mieli okazję wysłuchania wywiadu, którego tłumaczce dialogów Justynie Wawczyniuk udzielili dr Trudy Stewart i Oliver Seagal (odtwórca głównej roli – Alexa). Pokaz nagrania sztuki był możliwy dzięki uprzejmości Stamma (British Stammering Association – sfinansowanie nagrania filmowego) oraz Fundacji Centrum Logopedyczne (przygotowanie polskiej wersji). Zaplanowane są już kolejne pokazy w różnych ośrodkach akademickich w Polsce.

Sięgamy po nowe środki, by zmieniać postrzeganie jąkania, myślenie o jąkaniu i mówienie o nim. Ta dywersyfikacja metod jest bardzo istota, bo pozwala dotrzeć do różnego grona odbiorców. Celem, który nam przyświeca, jest wzbudzenie zaangażowania, poszukiwanie kolejnych sposobów na włączanie naszych studentów i lokalnego środowiska w proces zmiany postaw społecznych tak, by udawało się budować świat przyjazny jąkaniu.

Przekaz, który kierujemy do ogólnej społeczności i do osób z jąkaniem, jest taki: „Jąkanie nie definiuje ciebie – człowieka nie określa bowiem niepełnosprawność, to tylko cząstka tego, kim jesteś; w sprzyjających warunkach jąkanie przestaje wysuwać się na pierwszy plan, bo życzliwe otoczenie może sprawić, że jesteśmy w stanie wykorzystać w pełni nasz potencjał i nie koncentrujemy się na naszych deficytach czy dysfunkcjach”. Takiej zmianie służy także Deklaracja prawa do jąkania się: www.stamily.org/declarationrighttostutter. Jej tekst został opublikowany z okazji ISAD 2022 i podpisany przez 83 organizacje z 43 krajów, w tym przez 2 organizacje z Polski. Deklaracja została napisana w języku angielskim i do tej pory przetłumaczona na 18 języków. Tegoroczne śląskie obchody ISAD umożliwiły upublicznienie tego tekstu.

Dr Agnieszka Płusajska-Otto zapowiada polską premierę Unspoken

Organizowanie kolejnych odsłon ISAD pokazuje siłę działań wspólnych i wspólnotowych, wpisanych w ideę uniwersytetu. Dowodzi, że tego typu konferencje pozwalają łączyć inicjatywy globalne z lokalnymi, zbliżać ludzi, na naszą mapę rzutować myśli, trendy i idee ogólnoświatowe, jednocześnie realizując to, co jest jednym z istotniejszych zadań uniwersytetu – rozwijać i promować dokonania nauki, upowszechniać wiedzę, tak by świat stawał się lepszym miejscem do życia dla wszystkich. Konferencja ISAD umożliwia spotkanie jąkających się i chcących to zjawisko zrozumieć, ludzi, którzy uczą o tym i pomagają w tym zakresie zawodowo oraz wolontariacko, a także osób, które przygotowują się do tej roli. Ostatnie seminarium ISAD pokazało, że jeśli wszystkie te potrzeby mogą zaistnieć w fizycznej i mentalnej przestrzeni uniwersytetu, zyskują szansę na realizację – bo takie spotkania mają po prostu przemieniającą moc.