Od 16 do 18 listopada 2022 roku odbywał się Międzynarodowy Kongres Jakości Kształcenia (ICEQ) zorganizowany przez siedem śląskich uczelni zrzeszonych w Konsorcjum Akademickim Katowice – Miasto Nauki. Było to pierwsze po inauguracji akademickiej duże wydarzenie międzyuczelniane w stolicy województwa śląskiego, która niespełna rok temu otrzymała prestiżowy tytuł Europejskiego Miasta Nauki 2024.

Inauguracja Międzynarodowego Kongresu Jakości Kształcenia

– Ten tytuł otworzył nas na siebie nawzajem – mówił w trakcie inauguracji ICEQ rektor Uniwersytetu Śląskiego prof. dr hab. Ryszard Koziołek. – Zaczynamy się widzieć w swojej różnorodności, w tym, co nas łączy i spaja, czyli właśnie w Katowicach – mieście, w którym funkcjonujemy. Wiceprezydent Katowic Waldemar Bojarun zwrócił uwagę na rolę, jaką wspólnie działające uczelnie mają do odegrania:

– Stoimy przed kolejnym etapem przemiany w wielką metropolię, której kołem zamachowym nie może być nic innego, jak tylko nauka. Korzystając z potencjału naszych uczelni, budujemy miasto nauki. Powołanie Konsorcjum jest wyjątkowym wydarzeniem, które już zapisało się złotymi zgłoskami w historii miasta.

Zaangażowanie wszystkich uczelni – członków Konsorcjum było kluczowe dla powodzenia ICEQ. Pozwoliło na zbudowanie bogatego programu wydarzenia: od paneli tematycznych dotyczących akredytacji i dostępności, przez warsztaty poświęcone arteterapii czy liczbie Pi, wystąpienia gości zagranicznych prezentujących innowacyjne rozwiązania edukacyjne w swoich krajach, po recital fortepianowy i wystawy artystyczne. Świetną współpracę na każdym etapie pracy nad ICEQ podkreśla dr Katarzyna Trynda, prof. UŚ, która wspólnie wraz z prof. Katarzyną Sujkowską-Sobisz jest pomysłodawczynią Kongresu:

– Jesteśmy zdziwieni, że wcześniej na to nie wpadliśmy. Chcemy ze sobą pracować, nie tylko nad kolejnymi edycjami ICEQ, ale też spotykać się, żeby wymieniać się doświadczeniami i ciągle rozwijać.

Pozytywnymi wrażeniami z pracy nad wydarzeniem podzieliła się również Magdalena Stryja, dyrektorka organizacyjna Kongresu ICEQ. Podkreśliła duże wsparcie ze strony partnerów – miasta Katowice, Metropolii GZM, Województwa Śląskiego, Fundacji Rozwoju Systemu Edukacji i Muzeum Śląskiego, gdzie odbyła się większość wydarzeń drugiego dnia ICEQ. Zdradziła też kulisy funkcjonowania zespołu pracującego nad organizacją wydarzenia:

– Na początku mieliśmy jasny podział obowiązków, z czasem jednak nasze kompetencje zaczęły się przenikać. Tuż przed wydarzeniem każdy robił to, co w danym momencie trzeba było zrobić, a pełne zaangażowanie na rzecz powodzenia przedsięwzięcia towarzyszyło wszystkim do samego końca. Wewnętrzny zespół uniwersytecki, który później połączył się z zespołem międzyuczelnianym, przeszedł próbę ognia. Jeżeli za rok organizację Kongresu przejmie inna grupa ludzi, chętnie im pomożemy, choć niełatwo będzie nam oddać to nasze „dziecko” – z uśmiechem powiedziała Magdalena Stryja.

Pani dyrektor podkreśliła też wkład dr. hab. Tomasza Kipki, prof. UŚ, który w krótkim czasie stworzył pełną identyfikację wizualną ICEQ, dzięki czemu Kongres zyskał spójną i dedykowaną szatę graficzną.

Mocnym akcentem uroczystej inauguracji ICEQ był wykład prof. Tadeusza Sławka pt. Sceptycyzm i duch utopii. O uniwersytecie i kształceniu. Zawarte w nim przesłanie o wychowywaniu „człowieka wrażliwie rozumnego i rozumnie wrażliwego” rezonowało w dalszej części Kongresu. Odwoływali się do niego kolejni prelegenci, zwracając uwagę, że w gąszczu formalności i rankingów nie należy tracić z oczu człowieka. Prof. Ryszard Koziołek oraz rektor Akademii Wychowania Fizycznego im. Jerzego Kukuczki w Katowicach prof. dr hab. Grzegorz Juras podkreślili konieczność upodmiotowienia studenta. Rektor Politechniki Śląskiej prof. dr hab. inż. Arkadiusz Mężyk wyraził nadzieję, że system zapewniania jakości kształcenia będzie przewodnikiem na drodze do doskonałości, a nie źródłem uciążliwych procedur biurokratycznych. Z kolei rektor Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach prof. dr hab. n. med. Tomasz Szczepański mówił, że w dzisiejszych czasach wyzwaniem jest wypuszczenie na rynek nie tylko wykwalifikowanego medyka, ale też lekarza wyczulonego na drugiego człowieka.

Prezentacja Ricka Huizingi „Academic Teacher Development: from theory to practice at the University of Groningen”

Kształcenie wykwalifikowanych medyków – a także fachowców w wielu innych dziedzinach – to oczywiście jeden z zasadniczych celów działalności uczelni. Nie brakło zatem na Kongresie koncepcji, jak należy przygotowywać absolwentów do wejścia na rynek pracy. W imieniu pracodawców wypowiedział się Mirosław Kiermaszek, który stwierdził, że rynek pracy nie potrzebuje wyłącznie ludzi wybitnie uzdolnionych. W cenie są również absolwenci studiów, którzy potrafią dostosować się do tego, czego się od nich oczekuje, oraz są gotowi do stałego rozwoju. W podobnym tonie przemówił prof. dr hab. Łukasz Sułowski z Uniwersytetu Jagiellońskiego, zauważając, że nie wszyscy mogą być odkrywcami: potrzeba także solidnych fachowców. Prof. dr hab. Zbigniew Marciniak z Uniwersytetu Warszawskiego przestrzegał natomiast przed nadmiernym wprowadzaniem języka ekonomii do kształcenia akademickiego.

Wielu prelegentów mówiło o społecznej misji jednostek szkolnictwa wyższego – zarówno w kontekście zdobywania przez studentów odpowiednich kompetencji w tym zakresie, jak i oddziaływania uczelni na otoczenie. Rektor Akademii Sztuk Pięknych w Katowicach prof. Grzegorz Hańderek podkreślił, że dzisiejsza sztuka bardziej myśli o tym, jak włączać się do publicznej debaty, niż upiększać świat. Z kolei rektor Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach prof. dr hab. inż. Celina Olszak wspomniała o Śląskim Festiwalu Nauki KATOWICE, na który przychodzą tłumy, aby porozmawiać z naukowcem „po ludzku”. W podobnym duchu wypowiedział się przewodniczący EuroScience prof. Michael Matlosz: wiedza naukowa jest niezbędnym warunkiem sukcesu społeczeństwa.

– Wpływ społeczny jest możliwy tylko w przypadku wysokiej jakości badań, bo ona daje mi legitymację, żebym się wtrącał w życie społeczeństwa – podsumował prof. Ryszard Koziołek.

Ważnym wątkiem w trakcie Kongresu była ustawa Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce oraz związane z nią zagadnienia ewaluacji i akredytacji. Dr hab. Maria Próchnicka, sekretarz Polskiej Komisji Akredytacyjnej, tłumaczyła założenia systemu, zwracając uwagę, że ewaluacja nie powinna być postrzegana jako kontrola, tylko wskazanie elementów do poprawy. Zauważyła też, że instytucja akredytacji powinna być spluralizowana – zarówno na poziomie zewnętrznej oceny, jak i wewnętrznych sposobów doskonalenia jakości.

– Polska Komisja Akredytacyjna powinna być naszym partnerem – powiedziała dr Katarzyna Trynda, prof. UŚ. – Podobnie jak NAWA czy FRSE, czyli instytucje, które wspierają umiędzynarodowienie, a zarazem mogą wspomóc nas w myśleniu o nowoczesnym kształceniu.

Pierwszy Kongres ICEQ był wydarzeniem międzynarodowym nie tylko z nazwy. Dyskutowano o pozyskiwaniu akredytacji międzynarodowych i ich wpływie na jakość kształcenia. Prof. K. Trynda szczególnie wspomina panel „Tworzenie polityk publicznych w zakresie innowacji dydaktycznych na przykładzie doświadczeń polskich uczelni w sojuszach EUI”:

– Duże wrażenie zrobiły na mnie opowieści o projektach, które realizują SEA-EU (sojusz 6 uczelni europejskich i nadmorskich) czy UNIVERSEH (Europejski Uniwersytet Kosmiczny dla Ziemi i Ludzkości). Świat się zmienia, a my powinniśmy otwierać się na tego typu myślenie o morzu czy kosmosie. Sięgać gwiazd.

Goście z zagranicy szczególnie mocno zaznaczyli swą obecność w trzecim dniu ICEQ, w którym niemal wszystkie wydarzenia odbyły się w języku angielskim. Prelegenci opowiadali o nowatorskich pomysłach edukacyjnych w krajach takich, jak Wielka Brytania, Turcja, Cypr, Włochy czy Czechy. Dr hab. Paweł Poszytek, dyrektor generalny Fundacji Rozwoju Systemu Edukacji, podkreślił znaczenie wymiany międzynarodowej (w tym programu Erasmus+) dla podnoszenia jakości kształcenia:

– Pracując w grupie międzynarodowej, uczymy się umiejętności krytycznego myślenia. Umiędzynarodowienie to wymiana doświadczeń i wspólne kalibrowanie tego systemu.

Czekamy zatem na kolejną edycję ICEQ, aby się ponownie spotkać, wymieniać doświadczenia i dowiadywać nowych rzeczy w międzynarodowym gronie. Jak bowiem powiedział w trakcie inauguracyjnego wykładu prof. Tadeusz Sławek: „Człowiek rozumny jest przede wszystkim rozumny w tym, czego nie wie”.

W skład Konsorcjum Akademickiego Katowice – Miasto Nauki wchodzą następujące uczelnie: Akademia Muzyczna im. Karola Szymanowskiego w Katowicach, Akademia Sztuk Pięknych w Katowicach, Akademia Wychowania Fizycznego im. J. Kukuczki w Katowicach, Politechnika Śląska, Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach, Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach oraz Uniwersytet Śląski w Katowicach (lider projektu w 2022 roku).