Sposrod wielu publikacji z zakresu historii wychowania w zbiorach Biblioteki Glownej na uwage zasluguje praca Antoniego Karbowiaka, ktory dzieje szkolnictwa i wychowania w Polsce opracowal monograficznie, poczynajac od chrztu Mieszka I a na 1510 roku konczac. (Karbowiak Antoni: Dzieje wychowania i szkol w Polsce w wiekach srednich. Petersburg 1898-Lwow 1923 T. 1. Od 966 do 1363 roku. T. 2 Wieki srednie. Cz. 2. okres trzeci od 1364 do 1432 roku - Petersburg, 1903. T. 3. Okres przejsciowy od 1433 do 1510 roku - Lwow, 1922).

Antoni Karbowiak (1856-1919), profesor UJ, wspoltworca polskiej historii wychowania i szkolnictwa. W "Polskim Slowniku Biograficznym" czytamy: "Karbowiak zajmuje czolowa pozycje w polskiej historiografii oswiatowo-szkolnej, zarowno dzieki obfitej produkcji naukowej, obejmujacej wszystkie niemal epoki i glowne zagadnienia dziejow wychowania i szkoly, jak i uporczywemu dazeniu do zdobycia dla tej dyscypliny samodzielnego stanowiska, skoordynowania w niej pracy badawczej i zapewnienia jej racjonalnego rozwoju".

Trzy tomy "Dziejow wychowania... " obejmuja ponad piecset lat historii a mimo to autor precyzyjnie usystematyzowal poszczegolne etapy rozwoju szkol w Polsce na tle szerokiej panoramy dziejow i waznych wydarzen. Poczynajac od 966 roku, wskazuje jak wielkie daty w historii nie tylko Polski, decydowaly o rozwoju szkol, o metodach i tresci nauczania, wreszcie o powolnym szerzeniu sie oswiaty. Podaje nazwiska wielkich nauczycieli, uczniow, tytuly ksiazek, z ktorych uczono, sposob i jezyk nauczania, rozny w roznych okresach. Kilka rozdzialow zajmuje opis nauki uniwersyteckiej, jej organizacje w Polsce, uczestnictwo Polakow w studiach zagranicznych.

* * *

Ciekawym uzupelnieniem moze byc inna praca Antoniego Karbowiaka pt. : Mlodziez polska akademicka za granica. 1795 - 1910. wydana w Krakowie w 1910 roku.

Do ciaglosci dziejow oswiaty i wychowania w Polsce zabraknie prawie trzystu lat, ale napisana rownie systematycznie i przejrzyscie, ta praca moze byc uwazana za kontynuacje. Tlo spoleczno- historyczne Polski porozbiorowej uwydatnia losy mlodziezy akademickiej jako grupy spolecznej we wspolczesnym rozumieniu. Autor ciekawie opisuje drogi na wszystkie europejskie uniwersytety, proby tworzenia ugrupowan i stowarzyszen mlodziezy polskiej, jej sukcesy i porazki, hasla i cele, ktore tym dzialaniom nadawaly sens. Losy ludzi, losy kraju, dazenia spoleczne, polityczne i narodowo-wyzwolencze towarzystw, to niezwykla i zywo napisana historia.

* * *

Szyjkowski Marian: Polskie peregrynacje do Pragi i Karlowych Warow: Od Augusta Mocnego do Adama Mickiewicza. (Bm) Inst. Wydawniczy Biblioteka Polska, 1936.

Szyjkowski Marian (1883-1953), historyk literatury, profesor UJ, od 1923 roku na Uniwersytecie Karola w Pradze, gdzie powolany zostal na katedre jezyka i literatury polskiej. Czlonek i zalozyciel towarzystw naukowych i literackich, rowniez znakomity publicysta i tlumacz.

Stanislaw Wasylewski w "Nowej Ksiazce" z 1936 roku tak recenzuje wymieniona wyzej publikacje Szyjkowskiego:

"Istny w niej magazyn nowych przewaznie wiadomosci o ludziach, ktorzy na przeleczy dwoch stuleci kapali sie w szprudlu karlsbadzkim... lub wedrowali romantycznie do slowianofilskiej Pragi. W granicach obu wymienionych w tytule nazwisk kogoz nie napotykamy?... Ignacy Krasicki z bratankiem Ksawerym,... wszyscy mozliwi Czartoryscy, Jacek Przybylski, Alojzy Felinski, Niemcewicz, Henryk Rzewuski, gen. Sokolnicki, Jedrzej Sniadecki, Nowosilcow, Woronicz, gen. Kniaziewicz, A. Gorecki, Kazimierz Brodzinski, Michal Wiszniewski, Andrzej Towianski, Fryderyk Chopin i dziesiatki innych". No i oczywiscie Adam Mickiewicz. Jego podroze po Czechach, zwiazki literackie i czeskie przeklady jego utworow.

Jedynym mankamentem ksiazki jest brak indeksow.