CIESZYŃSKI CAMPUS

Zwienczenie fasady frontowej dwukondygnacyjnego gmachu Filii Uniwersytetu Slaskiego w Cieszynie zdobi stary zegar firmowy Rudolfa Thordera z Morawskiego Nowego Miasta. Jeden z nielicznych (czynnych!) zegarow z poczatkow XX wieku, a zachowanych na budynkach uzytecznosci publicznej badz sakralnych grodu nad Olza, niezmiennie od ponad osiemdziesieciu lat - wbrew zawirowaniom historii - odmierza swoj czas. Jest niemym ale zywym swiadkiem uplywajacych lat.

Istnial od zawsze tzn. od momentu gdy z poczatkiem roku szkolnego 1911/12 sale wykladowe nowo wybudowanego gmachu w Cieszynie-Bobrku zatetnily zyciem.

BUDOWA

Budowany w iscie piorunujacym tempie - wiosna 1910 roku przystapiono do kopania fundamentow a jesienia 1911 roku prace ukonczono i gotowy budynek oddano do uzytku. Gmach otworzyl swe podwoje - w sensie doslownym: solidne debowe drzwi - wszystkim zlaknionym polskiej mowy i nauki w jezyku ojczystym. Oto bowiem po wielu latach usilnych staran (pierwsze niesmiale proby czyniono juz w roku 1848) otwarto samodzielne polskie seminarium nauczycielskie (na razie tylko meskie). Dwa lata trwala budowa jednego z najwiekszych kubaturowo (28.832 m szesc.) gmachow publicznych Cieszyna i tylez samo polsko- niemieckie pertraktacje w sprawie utworzenia odrebnej polskiej placowki ksztalcacej nauczycieli. W 1907 roku rzad wyrazil zgode na realizacje, wniesionego na sesji sejmowej, postulatu polskich dzialaczy narodowych, z ta jednakze sugestia aby budynek szkolny wraz z internatem wzniesc w jednej z miejscowosci sasiadujacych z Cieszynem, padla nawet propozycja by byl to, oddalony o kilkanascie kilometrow Ustron. Ostatecznie zdecydowano, iz najdogodniejszym miejscem bedzie Bobrek, gmina ktora dopiero w latach trzydziestych wlaczona zostala do obszaru administracyjnego Cieszyna. Wiosna 1908 roku zatwierdzony zostal przez ministerstwo oswiaty plan budowy, jednakze rozpoczecie prac nastapilo dopiero w dwa lata pozniej. Strona rzadowa nie spieszyla sie bynajmniej z realizacja warunkow zawartej umowy. Dopiero zwolany wiosna 1909 roku wiec, wzywajacy polska reprezentacje parlamentarna we Wiedniu do wszczecia energicznych dzialan w kierunku finalizacji budowy, pchnal sprawe naprzod. Jesienia nastapilo ostateczne zatwierdzenie kosztorysu i planow oraz ogloszono w prasie (tylko niemieckiej) konkurs "na wszelkiego rodzaju prace zwiazane z budowa nowego gmachu". Kierownictwo robot powierzono w efekcie niemieckiemu budowniczemu.

GOSPODARZE

O ile ukonczony budynek prezentowal sie imponujaco, stanowiac mocny akcent architektoniczny Cieszyna i glowny punkt urbanistyczny okolicznej zabudowy, doskonale wkomponowany w duzy kompleks zieleni, to sale wykladowe i pracownie wyposazone byly nader skromnie. Niewystarczajace dotacje rzadowe, a takze trudnosci natury organizacyjnej, z jakimi borykalo sie seminarium uniemozliwialy zakup specjalistycznego sprzetu, pomocy naukowych. Osiagnieto jednakze cel najwazniejszy - "polskie seminarium na Bobrku /stalo sie/ (... ) prawdziwa kuznia narodowa na Slasku Cieszynskim" (Emil Sznapka, "Dzieje Meskiego Seminarium Nauczycielskiego", Ksiega Pamiatkowa wyd. z okazji 50-lecia Meskiego Seminarium Nauczycielskiego i Liceum Pedagogicznego im. P. Stalmacha w Cieszynie, Cieszyn 1959).

W 1919 przylaczono organizacyjnie do seminarium zenska "paralelke", ale przyszle nauczycielki pobieraly nauke w innej siedzibie - w Cieszynie. W roku 1932 - w dwa lata po nadaniu szkole imienia Pawla Stalmacha, dzialacza narodowego, redaktora "Gwiazdki Cieszynskiej" - zawieszono okresowo dzialalnosc seminarium, z powodu nadmiaru nauczycieli. Proces ten zakonczyl sie ostateczna likwidacja Zakladu.

W roku szkolnym 1937/38 w gmachu na wzgorzu rozpoczelo dzialalnosc trzyletnie Panstwowe Liceum Koedukacyjne.

W czasie wojny budynek ulegl znacznej dewastacji, wladze niemieckie wywiozly pomoce naukowe, sprzety, zbiory biblioteczne. W pustym poczatkowo gmachu pojawili sie zolnierze niemieccy, stacjonowali tam od sierpnia 1940 roku do jesieni 1942. Nastepnie budynek przejal Urzad Gorniczo-Hutniczy, ktory dokonal wewnetrznej przebudowy gmachu, duze sale podzielono na male lokale biurowe.

Od 3 maja do 25 lipca 1945 roku kwaterowali w budynku zolnierze Armii Czerwonej. W sierpniu tego samego roku dokonano zmian adaptacyjnych - wyburzono wzniesione przez Urzad Gorniczo- Hutniczy scianki dzialowe, przywracajac salom dawny wyglad i przystosowujac je tym samym do nauki. Ze wzgledu na trudne warunki lokalowe i powiekszajaca sie stale liczbe uczacej sie mlodziezy (od wrzesnia dzialalo juz w gmachu Panstwowego Liceum Pedagogicznego) zaadaptowano dla potrzeb mieszkalnych poddasze, uzyskujac dwa mieszkania dla kierownika i wychowawcy internatu oraz okolo 30 dwu- i czteroosobowych pokoikow. Liceum dysponowalo takze wolnostojacym internatem, obok gmachu glownego. Lacznie w obu internatach byly 182 miejsca.

W roku 1958 przeprowadzono generalny remont wewnetrzny. Rok wczesniej wykupiono parcele wielkosci 1.26 ha z zamiarem przystosowania jej na boisko szkolne, niestety do tej pory Filia nie doczekala sie boiska z prawdziwego zdarzenia. W latach piecdziesiatych i szescdziesiatych w gmachu na wzgorzu bylo niezwykle tloczno. Procz Liceum Pedagogicznego (istniejacego oficjalnie do roku 1963) na parterze w latach 1945-1970 miescila sie Szkola Cwiczen (zajmowala juz te pomieszczenia w latach 1911-1939) i przedszkole (do roku 1971). Stad dla potrzeb dydaktycznych adaptowano kolejne pomieszczenia - w suterenach, na poddaszu, w wolnostojacym budynku internatu. Zagospodarowywano takze teren wokol obu gmachow. W 1960 roku otwarto Studium Nauczycielskie. Dysponowalo ono 9 salami wykladowymi, 8 pracowniami bardzo dobrze wyposazonymi w pomoce naukowe, w tym nowoczesna - jak na owe czasy - aparature audiowizualna, 5 gabinetami na pomoce naukowe, aula, sala gimnastyczna, biblioteka i czytelnia. Ponadto wynajmowano 5 pomieszczen w Domu Kultury na cieszynskim Rynku. Kierunek rolniczy dysponowal wlasnym ciagnikiem i maszynami rolniczymi, skladowanymi w garazach.

WKRACZA US

Cala owa baze materialna przejelo w 1971 roku, powolane zarzadzeniem Ministra Oswiaty i Szkolnictwa Wyzszego z dn. 15.05.1971 roku, Wyzsze Studium Nauczycielskie - Filia US. Juz w styczniu, jeszcze przed formalnym powolaniem uczelni, rozpoczeto generalny remont i adaptacje budynku glownego. Opracowano takze wstepna koncepcje rozbudowy calego gmachu i przygotowano plany kolejnych inwestycji. Glownym inwestorem bylo Prezydium Wojewodzkiej Rady Narodowej - Wydzial Oswiaty w Katowicach, inwestorem bezposrednim - Uniwersytet Slaski w Katowicach, inwestorem zastepczym - Prezydium Miejskiej Rady Narodowej w Cieszynie, Inspektorat Oswiaty. Wykonanie projektu, autorstwa mgr inz. Gustawa Blachuta, powierzono pracowni Miasto-projektu w Bielsku Bialej. Calosc odpowiedzialnosci spoczela na administracji Filii, w osobach najpierw dyrektora administracyjnego mgr Marii Stryczniewicz-Salaniewskiej, potem mgr inz Zbigniewa Gaszczyka (od 1973 r. ). Od poczatku az do dnia dzisiejszego nad caloscia prac inwestycyjnych, remontowo-adaptacyjnych czuwa zastepca dyrektora administracyjnego, glowny inzynier Filii Erwin Tomica. Funkcje dyrektora administracyjnego sprawuje dr Joachim Liszka, kontynuujac dzielo rozbudowy.

Pierwszym nowo wzniesionym obiektem byl, oddany do uzytku we wrzesniu 1973 roku, Dom Studenta "Uska". Tutaj znalazly swe miejsce takze: klub studencki (przedtem zajmowal pomieszczenia na tzw. niskim parterze w gmachu glownym), gabinet lekarski i dentystyczny (dawniej miescily sie na parterze macierzystego budynku; obecnie w dawnych pomieszczeniach przychodni studenckiej znajduje sie dziekanat, stad zapewne niektorych wchodzacych ogarnia irracjonalny strach i bol zeba), w rok pozniej uruchomiono stolowke. Zmodernizowano takze stary internat (obecnie DS "Cieszko"). W pazdzierniku 1978 roku otwarto nowy obiekt przeznaczony dla kierunku wychowania muzycznego (budynek "D"). Wybudowano dwa obiekty mieszkaniowe dla nauczycieli akademickich.

Lata osiemdziesiate to kolejne prace modernizacyjne glownego obiektu (zastapienie dachowki, pamietajacej jeszcze lata dwudzieste, blacha, wymiana schodow wejsciowych, mocno juz zdezelowanych, na granitowe, starych drzwi na nowe szklane i, kolejne wielkie inwestycje.

W 1980 roku oddano do uzytku aule na 46o osob, polaczona z budynkiem glownym. Tutaj odbywaja sie wszelkie uroczystosci zarowno o charakterze naukowym (wreczanie doktoratow honorowych, inauguracja roku akademickiego, wyklady, goscinne odczyty) jak i artystycznym (imprezy teatralne, muzyczne, projekcje filmowe). Pod aula znajduje sie kawiarenka. Obok ma swa siedzibe British Council. Kazdy skrawek jest dokladnie wykorzystany, zagospodarowany. Nawet obszerne foyer przed aula zamienia sie czasami w salon artystyczny.

Przewiazka - miejsce prezentacji prac studentow wychowania plastycznego - laczy gmach glowny nie tylko z aula ale takze z dwoma pawilonami dydaktycznymi Instytutu Ksztalcenia Plastycznego. Wzniesione one zostaly i oddane do uzytku w nie sprzyjajacych tak powaznym inwestycjom czasach - w roku 1982 i 1985. W roku 1982 otwarto takze Dom Studiujacego Nauczyciela. Zlokalizowano rowniez w tym obiekcie biblioteke uniwersytecka (do tej pory zbiory biblioteczne wraz z czytelnia zajmowaly parter poludniowo-wschodniego skrzydla gmachu macierzystego).

W okresie dwudziestolecia przejeta przez Filie w roku 1971 baza materialna powiekszyla sie niemal pieciokrotnie.

Lata dziewiecdziesiate nie sa bynajmniej okresem wytchnienia i stagnacji. Powstaja obiekty sportowe (hala o wymiarach 24 m na 42 m ukonczona juz w roku 1988), oddany w kwietniu 1992 roku do uzytku kryty basen o wymiarach 25 m x 12,5 m, glebokosci do 3, 6 m. Laczna kubatura kompleksu rekreacyjno-sportowego wynosi 47,005 m szesc.

W 1992 roku sfinalizowano budowe obiektu dydaktyczno-warsztatowego. Colegium Technicum dysponuje siecia urzadzen komputerowych, audio- wizualnych, salami cwiczen. Tutaj miesci sie Sekcja Wydawnicza Filii. W suterenach skomasowano wszystkie warsztaty.

W tym samym okresie wzniesiono Hotel "Academicus". Od tego roku akademickiego dziala w nim restauracja z drink-barem.

Wsrod wykonawcow poszczegolnych obiektow (a wzniesiono ich ogolem w ciagu mijajacego cwiercwiecza - 13) najczesciej przewija sie nazwa Bielskiego Przedsiebiorstwa Budowlanego Przemyslu Lekkiego, uwieczniona nawet na tablicy pamiatkowej umieszczonej na fasadzie auli.

Gospodarze gmachu dbaja rowniez pieczolowicie o estetyke otoczenia. Nie tylko nie wycina sie starych drzew, ale co roku sadzi nowe. Tutaj - na wzgorzu w Cieszynie-Bobrku - stare spotyka sie z nowym, wiekowy swierk z kilkuletnim, dawna architektura z nowoczesna kompozycja przestrzenna. Tylko zegar jest niezmienny, nieustannie odmierza czas, dobry czas.