W geometrii euklidesowej określona jako stosunek długości okręgu koła do długości jego średnicy. Próbowali się z nią zmierzyć Babilończycy i starożytni Egipcjanie, Archimedes i Ptolemeusz. Niezastąpiona dla matematyków i fizyków, inspiracja dla artystów i poetów. O czym mowa? O liczbie pi – stałej matematycznej, która zrobiła światową karierę nie tylko w naukach ścisłych, ale i popkulturze.

Na stanowiskach pokazowych studenci i naukowcy tłumaczyli m.in., na czym polega zjawisko zachowania pędu

Symbol π dla oznaczenia tej stałej matematycznej został użyty po raz pierwszy przez Williama Jonesa w 1706 roku w dziele Synopisis Palmariorum Mathesdeos. Następnie spopularyzował go w połowie XVIII wieku Leonard Euler. Mało kto wie, że przez pewien czas pi nazywano ludolfiną – na cześć Ludolfa van Cuelena, który obliczył ją z dokładnością do 35. miejsca po przecinku. Przez stulecia naukowcy (i nie tylko) próbowali sprecyzować liczbę pi. Jako pierwszy jej wartość z dokładnością do drugiego miejsca po przecinku obliczył najprawdopodobniej Archimedes w III w. p.n.e. Informacje o niej znajdują się też w Piśmie Świętym – liczba ta pojawia się przy okazji budowy świątyni Salomona. Pi badali również Egipcjanie, którzy podawali, że jest to 16/9 podniesione do kwadratu. Istotne jest jednak to, że liczba pi jest niewymierna, jej rozwinięcie jest zatem nieskończone i nieokresowe. Matematycy postawili hipotezę, że można w nim znaleźć wszystkie liczby naturalne. Rozwój techniki (a co za tym idzie – maszyn liczących) pozwolił poznać liczbę pi do ok. 22,5 bilionów miejsc po przecinku, czego dokonał w 2016 roku Peter Trueb.

Pomysł obchodzenia Święta Liczby Pi narodził się w USA. Dzień Pi (Pi Day) po raz pierwszy obchodzono w 1988 roku w Muzeum Nauki Exploratorium w San Francisco. Na jego datę wybrano 14 marca – z powodu skojarzenia z pierwszymi cyframi rozszerzenia dziesiętnego liczby pi, gdyż data „14 marca” zapisywana jest w USA jako „3.14”. W USA obchodzi się również Dzień Przybliżenia Liczby Pi (22 lipca, gdyż w przybliżeniu pi = 22/7). Innym skojarzeniem związanym z datą tego święta jest data urodzin jednego z największych umysłów wszech czasów – Alberta Einsteina (14 marca 1879 roku). Niestety, od 2018 roku dzień ten – co niezwykle znamienne – będzie się również kojarzył z dniem śmierci innego wielkiego i słynnego naukowca – Stephena Hawkinga.

Uczestnicy wydarzenia poznawali tajniki programowania obrabiarek CNC

Obchody Święta Liczby Pi mają na celu popularyzowanie wszystkich nauk ścisłych (nie tylko matematyki). W obchody tego święta włączają się szkoły, uczelnie wyższe i inne instytucje naukowe na całym świecie, a także w Polsce. Już po raz 12. w organizację imienin ludolfiny włączyli się również studenci i naukowcy Uniwersytetu Śląskiego. Odbyły się w aulach i laboratoriach Instytutów Fizyki, Matematyki, Chemii oraz Instytutu Nauk o Materiałach, gdzie dla uczestników wydarzenia przygotowano wiele wykładów, warsztatów, pokazów i konkursów. Tegoroczną edycję otworzył wykład inauguracyjny „Nie tylko pi”, który wygłosił dr Zdzisław Pogoda z Instytutu Matematyki Uniwersytetu Jagiellońskiego. W inauguracji wydarzenia w Chorzowie uczestniczył prorektor ds. finansów i rozwoju prof. dr hab. Michał Daszykowski. Gości zgromadzonych w Chorzowie i Katowicach powitali m.in.: dyrektor Śląskiego Międzyuczelnianego Centrum Edukacji i Badań Interdyscyplinarnych prof. zw. dr hab. Marian Paluch, dyrektor Instytutu Fizyki prof. dr hab. Jerzy Dajka, dziekan Wydziału Matematyki, Fizyki i Chemii prof. zw. dr hab. Karol Kołodziej oraz dyrektor Instytut Matematyki prof. zw. dr hab. Maciej Sablik.

Rozwiązywanie problemów matematycznych w „Kawiarni Szkockiej”

Uczestnicy wydarzenia mogli zobaczyć m.in. kosz balonu i aparaturę będące częścią Uniwersyteckich Laboratoriów Kontroli Atmosfery (ULKA). Dr hab. Armand Cholewka z Zakładu Fizyki Medycznej UŚ opowiedział o prawach fizyki, które mają znaczenie w takich dyscyplinach sportu, jak m.in. skoki narciarskie, lekkoatletyka, podnoszenie ciężarów czy piłka nożna. Na stanowiskach pokazowych studenci i naukowcy tłumaczyli m.in., na czym polega zjawisko zachowania pędu oraz jak oddziałuje ciekły azot na ludzką dłoń. Podczas warsztatów uczestnicy poszukiwali materii organicznej w skamieniałych kościach dinozaurów oraz poznawali tajniki programowania obrabiarek CNC i uczyli się podstaw języka Python. Uczestnicy otrzymywali podczas warsztatów i pokazów specjalną walutę – pi-niądze, które potem mogli wymienić na smakołyki w „Kawiarni Szkockiej”. Nazwa lokalu jest nawiązaniem do nazwy słynnej kawiarni mieszczącej się w okresie międzywojennym we Lwowie, w której spotykali się najwięksi polscy matematycy tamtych czasów ze Stefanem Banachem na czele. Zasłynęła ona tym, że największe matematyczne problemy, które do dziś znajdują się w annałach matematyki, rozwiązywane były na papierowych serwetkach.

Odbywające się rokrocznie Święto Liczby Pi skierowane jest przede wszystkim do uczniów szkół podstawowych, gimnazjalnych oraz ponadgimnazjalnych i cieszy się ogromnym zainteresowaniem.