NAJPIĘKNIEJSZE EKSPERYMENTY WSZECH CZASÓW

W poprzednim numerze "Gazety Uniwersyteckiej" informowaliśmy, że zaczynający się właśnie rok 2005 obchodzony jest na całym świecie jako Światowy Rok Fizyki. Przypominaliśmy, że upamiętniono w ten sposób setną rocznicę opublikowania przez Alberta Einsteina w "Annalen der Physik" trzech bardzo ważnych prac, które całkowicie zmieniły nasze wyobrażenia o przyrodzie. Rozwój myśli i nauki mierzy się jednak nie tylko datami narodzin wielkich teorii, ale również datami wielkich eksperymentów, które weryfikują teorie i określają kierunki rozwoju nauki. Niedawno poproszono fizyków o wytypowanie najpiękniejszych i najważniejszych eksperymentów w historii nauk przyrodniczych. Powstałą w ten sposób listę najpiękniejszych eksperymentów wszech czasów opublikowało czasopismo "Physics World".

Patrząc na eksperymenty, które znalazły się w pierwszej dziesiątce, rzeczywiście trudno odmówić im urody. Składa się na nią elegancka prostota i doniosłość znaczenia każdego z nich. Na "top listę" trafiły doświadczenia z trzech tysiącleci. Jest tu zatem doświadczenie Eratosthenesa z 297 roku p.n.e., w którym, mierząc długość cienia kołka wbitego w ziemię w Aleksandrii, potrafił wyliczyć obwód kuli ziemskiej, są aż dwa doświadczenia Galileusza dotyczące ruchu ciał, które pozwoliły uwolnić ówczesną naukę od krępującego ją autorytetu Arystotelesa i jest doświadczenie wielkiego Izaaka Newtona ukazujące złożoność światła białego. Wysokie miejsca zajmują wykonane w XIX wieku doświadczenia Younga z interferencją światła i doświadczenie Foucaulta z wahadłem zawieszonym w paryskim Panteonie, które było pierwszym bezpośrednim dowodem, że Ziemia się obraca. Z ostatniego stulecia wybrano do grona najlepszych eksperyment Millikana, w którym niezwykle prosto wyznaczono wartość ładunku elementarnego, eksperyment Rutherforda, który doprowadził do odkrycia jądra atomowego (oba wykonane niedługo po annus mirabilis Einsteina) i wreszcie, najmłodszy z tej listy, zajmujący pierwszą pozycję, piękny eksperyment Davissona i Germera z interferencją wiązek elektronów, pokazujący falowe własności cząstek.

mgr Janina Pawlik i prof. dr hab. Jerzy Zioło
mgr Janina Pawlik i prof. dr hab. Jerzy Zioło

Do tych właśnie dziesięciu najważniejszych eksperymentów nawiązuje cykl wykładów zorganizowany przez Ogólnopolski Klub Demonstratorów Fizyki, zrzeszający większość wyższych uczelni w Polsce. Każdy z wykładów (przygotowanych na jednej z pięciu wybranych uczelni) po wygłoszeniu, zarejestrowaniu, zmontowaniu i uzupełnieniu koniecznymi animacjami przez Uniwersyteckie Studio Filmowe Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu, będzie dostępny w internecie, a także na kasetach wideo oraz na płytach DVD. Upowszechnienie swoistej biblioteki wykładów nawiązujących do wielkich eksperymentów, świadczących o ich znaczeniu w rozwoju wiedzy o przyrodzie i ilustrujących niezwykły rozwój nauki w minionym stuleciu, z pewnością przyczyni się zarówno do upamiętnienia roku 2005, jak i do lepszej edukacji społeczeństwa, a zwłaszcza społeczności szkolnych i akademickich. Istotnym elementem jest także dokonywana na początku każdego filmu prezentacja uczelni, na której powstał wykład.

Sprawcy tego zamieszania - pracownicy Zakładu Dydaktyki Fizyki
Sprawcy tego zamieszania - pracownicy Zakładu Dydaktyki Fizyki

Uczelnią, która zainaugurowała cykl Najpiękniejsze eksperymenty wszech czasów jest Uniwersytet Śląski. Pierwszy z wykładów, zatytułowany Ewolucja koncepcji ruchu od Arystotelesa do Dave'a Scotta, nawiązujący do eksperymentów Galileusza, został wygłoszony w 5 dniu rozpoczętego niedawno Roku Fizyki przez prof. zw. dr. hab. Jerzego Zioło. Wykład, przygotowany we współpracy z Zakładem Dydaktyki Fizyki, przyciągnął uczniów, studentów, pracowników naukowych i wielu mieszkańców miasta, którzy wypełnili szczelnie salę audytoryjną im. Andrzeja Pawlikowskiego w Instytucie Fizyki. Wykład filmowała nie tylko ekipa Studia Filmowego z Poznania, ale także ekipa "Aktualności" regionalnego programu TV. Kolejny wykład, związany z doświadczeniami Younga oraz Davissona i Germera zostanie wygłoszony na Wydziale Fizyki, Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu.

dr Jerzy Jarosz prezentuje doświadczenie udawadniające skłonność poruszających się ciał do kontynuacji ruchu (bezwładność)

dr Jerzy Jarosz prezentuje doświadczenie udawadniające skłonność poruszających się ciał do kontynuacji ruchu (bezwładność)

dr Jerzy Jarosz prezentuje doświadczenie udawadniające skłonność poruszających się ciał do kontynuacji ruchu (bezwładność)
dr Jerzy Jarosz prezentuje doświadczenie
udawadniające skłonność poruszających się ciał
do kontynuacji ruchu (bezwładność)

dr Jerzy Jarosz

Zapraszamy na inne imprezy związane z obchodami Światowego Roku Fizyki. Więcej informacji na stronach:
http://www.us.edu.pl/dydaktykafizyki/

Autorzy: Jerzy Jarosz, Foto: Aneta Szczygielska
Ten artykuł pochodzi z wydania:
Spis treści wydania