1940

IX - likwidacja ambasady polskiej w Bukareszcie. Giedroyc, z polecenia R. Raczyńskiego zostaje kierownikiem Wydziału Polskiego przy Poselstwie Chilijskim w Bukareszcie.

1941

Zostaje współpracownikiem poselstwa angielskiego, zajmując się sprawami polskimi w Rumunii;

III - wywieziony przez poselstwo angielskie do Stambułu;

Wyjeżdża do Palestyny i wstępuje do Brygady Strzelców Karpackich (w jego oddziale służy też Henryk Giedroyc).

1942-1943

Jest uczestnikiem kampanii libijskiej i walk o Tobruk; Organizuje działalność oświatową, odczyty, pogadanki dla żołnierzy itp.;

Dom, w którym dziś mieści się siedziba Instytutu Literackiego - foto: M. Kubik	Maisons-Laffitte słynie z organizowanych tu wyścigów konnych - foto: M. Kubik

Zostaje kierownikiem Wydziału Czasopism i Wydawnictw Wojskowych biura Propagandy II Korpusu Polskiego, dzięki Józefowi Czapskiemu (1896-1993), poznanemu przelotnie jeszcze przed wojną;

Giedroyc podejmuje próbę reformy pisma "Orzeł Biały", nadzoruje także żołnierskie pismo "Parada". W Palestynie poznaje Juliusza Mieroszewskiego (1906-1976), po latach czołowego publicystę "Kultury"; Po rozpoczęciu pracy w Propagandzie poznaje Zofię Hertz (ur. 1911).

1944

Lato 1944 - gen. W. Anders przeprowadza zmianę składu biura Propagandy 2. Korpusu; Giedroyc zostaje oddelegowany do Włoch - przez blisko rok jest pracownikiem Centrum Wyszkolenia Broni Pancernej w Gallipoli (Włochy); Józef Czapski wyjeżdża do Francji, by zorganizować placówkę 2. Korpusu w Paryżu;

1 VIII - wybucha Powstanie Warszawskie, w którym giną rodzice Jerzego.

1945

8 V - koniec II Wojny Światowej w Europie;

22 V - Giedroyc zostaje kierownikiem Wydziału Europejskiego Ministerstwa Informacji Rządu RP w Londynie;

Redaktor "Kultury" podczas pracy (IX 1997 r.) - foto: M. Kubik

28 VI - powołanie w Warszawie Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej. 5 lipca zostaje uznany przez rządy zachodnie, co równa się cofnięciu poparcia rządowi polskiemu na wychodźstwie.

1946

11 II - rozkazem organizacyjnym szefa sztabu 2. Korpusu, "w porozumieniu z rządem R.P. w Londynie" powołany zostaje w Rzymie Instytut Literacki, istniejący jako agenda wojskowa. Wśród współpracowników m.in.: Gustaw Herling-Grudziński, Zofia i Zygmunt Hertzowie. "W ostatnim okresie wojny zacząłem myśleć o zorganizowaniu czegoś na przyszłość na wypadek katastrofy, tj. cofnięcia przez aliantów uznania rządowi polskiemu. [...] Różniłem się od przywódców politycznych i wojskowych, ponieważ uważałem, że czeka nas długa emigracja, a oni liczyli na następną wojnę lub na powrót do Kraju, a poza tym okazywali znaczną lekkomyślność" [z "Autobiografii na cztery ręce"];

Działalność wydawnicza: drukowanie okolicznościowych wydawnictw wojskowych, publikacje książkowe w języku polskim i włoskim. Instytut posiada własną drukarnię (Officine Grafiche Italiana), zakupioną z pożyczki uzyskanej z wojska. "Celem Instytutu Literackiego jest: a) prowadzenie akcji wydawniczej w dziedzinie kulturalnej, naukowej, literackiej i społecznej, celem zaspokajania potrzeb Polaków w tej dziedzinie, b) zbieranie dorobku piśmiennictwa polskiego". [fragment rozkazu organizacyjnego z 28 IX 1946 r.];

4 X - generał Anders mianuje Jerzego Giedroycia kierownikiem Instytutu Literackiego;

W Paryżu, na Wyspie św. Ludwika powstaje polska księgarnia "Libella", która dystrybuuje na początku nakłady wydawnictw 2. Korpusu. Kierownikiem zostaje Kazimierz Romanowicz (ur. 1916) - oddelegowany z Włoch do paryskiej placówki 2. Korpusu;

Publikacje książkowe - m.in.: Paweł Hostowiec: Dziennik podróży do Francji i Niemiec, Adam Mickiewicz: Księgi Narodu i Pielgrzymstwa Polskiego, Henryk Sienkiewicz: Legiony (pierwsza książka Instytutu Literackiego), S. Szpotański: Prometeusze.

1947

Publikacja z serii "Dokumenty"	Drugi numer "Kultury" w j. rosyjskim	Jedna z książek Stefana Kisielewskiego [Tomasza Stalińskiego]	Egzemplarz "Kultury" ze zbiorów Józefa Czapskiego (zawiera m.in. "Wyrwane strony")

VI - ukazuje się pierwszy numer pisma "Kultura". Wśród autorów: Andrzej Bobkowski, Józef Czapski, Arthur Koestler, Tadeusz J. Kroński, Herminia Naglerowa, Tymon Terlecki, Wiktor Weintraub, Zygmunt Zaremba. Ponadto teksty Benedetta Croce, Federico G. Lorki i Paula Valery. Redagują: Jerzy Giedroyc i Gustaw Herling-Grudziński. ""Kultura" pragnie uprzytomnić czytelnikom polskim, którzy, wybrawszy emigrację polityczną, znaleźli się poza granicami kraju ojczystego, że krąg kulturalny, w którym żyją, nie jest kręgiem wymarłym. "Kultura" pragnie dotrzeć do czytelników polskich w kraju i wzmóc w nich wiarę, że wartości, które są im bliskie nie zawaliły się jeszcze pod obuchem nagiej siły. "Kultura" chce szukać w świecie cywilizacji zachodniej tej "woli życia, bez której Europejczyk umrze, tak jak umarły niegdyś kierownicze warstwy dawnych imperiów"". [ze wstępu do numeru];

X - w wyniku ewakuacji wojska z Włoch Instytut Literacki przenosi się do Maisons-Laffitte nieopodal Paryża. Pierwsza siedziba "Kultury": magazyn biura Józefa Czapskiego przy 1, av. Corneille (nazywany "domem na Korneju"); Od numeru drugiego "Kultura" ukazuje się we Francji;

Gustaw Herling-Grudziński wyjeżdża do Wielkiej Brytanii do Korpusu Przysposobienia; U Józefa Czapskiego w Paryżu spotkanie z Konstantym A. Jeleńskim (1922-1987) - późniejszym współpracownikiem "Kultury". Do kręgu paryskich znajomych należą ponadto: Zofia (ur. 1922) i Kazimierz Romanowiczowie, oraz Adela (1897-1997) i Władysław (ur. 1903) Żeleńscy;

W kraju ukazuje się powieść Stefana Kisielewskiego pt.: Sprzysiężenie (Wyd. "Panteon"). Jej bohater - radca Geysztor jest w dużym stopniu wzorowany na postaci Giedroycia z okresu "Buntu Młodych";

Publikacje książkowe - m.in.: Jan Bielatowicz: Brygada Karpacka; Jan Bielatowicz: Passegiata (Szkice włoskie); Leon Blum: Na miarę człowieka; Józef Chałasinski, Jan Ulatowski: Przeszłość i przyszłość inteligencji polskiej; Arthur Koestler: Krucjata bez krzyża (przekład G. Herlinga-Grudzińskiego); Bolesław Miciński: Portret Kanta i trzy essaye o wojnie; Andrzej Strug: Dzieje jednego pocisku; W oczach pisarzy. Antologia noweli wojennej (1939-1945) (opr. G. Herling-Grudziński).

1948

IV - demobilizacja pracowników Instytutu Literackiego;

VII - w "K" (nr 9-10) ukazują się zapiski Rogera Raczyńskiego z okresu jego ambasadorowania w Rumunii, dotyczące ewakuacji rządu (IX 1939) i rezygnacji prezydenta I. Mościckiego z zajmowanego urzędu;

Ze względów administracyjnych księgarnia "Libella" staje się wydawcą "Kultury" (do 1961 roku). Księgarnie miały we Francji automatyczne prawa wydawnicze, robiono natomiast trudności cudzoziemcom - takie też trudności miał Giedroyc; Francja przeżywa apogeum fascynacji komunizmem - Polacy z armii Andersa, niechętni nowej rzeczywistości w Polsce, nazywani są "faszystami";

Po likwidacji placówki 2. Korpusu we Francji Józef Czapski zamieszkuje w domu "Kultury";

XI - w "K." (nr 13) reportaż Aleksandra Janty - Połczyńskiego (1908-1974) pt.: Wracam z Polski, opisujący terror komunistyczny, ale i euforię zwykłych ludzi, odbudowujących kraj z wojennych zniszczeń. Z tego powodu budzi on duże emocje na emigracji, powodując ataki na "Kulturę". W odpowiedzi redakcja stwierdza m.in.: "Jest zbyt wiele zagadnień w życiu polskim drażliwych i wstydliwych, których się nie wyjaśnia ani rozwiązuje, pokrywając je natomiast wyświechtanym frazesem. Naszą najwyższą ambicją jest wyciąganie tych spraw na światło dzienne i publiczne, swobodne dyskutowanie. Jest to w naszym rozumieniu obowiązek tak względem Kraju, jak i emigracji"; Relację Janty Giedroyc opublikuje również w wydaniu książkowym, za własne pieniądze z odprawy wojskowej;

XII - na Kongresie Zjednoczeniowym w Warszawie w połączeniu PPR i PPS powstaje Polska Zjednoczona Partia Robotnicza;

Publikacje książkowe: Weronika Hort [Hanka Ordonówna]: Tułacze dzieci.

1949

I - zjazd Związku Literatów Polskich w Szczecinie, na którym sformułowano postulaty realizmu socjalistycznego w literaturze;

II - w K." (nr 19) artykuł Z. Florczaka pt.: Examen Libre, będący reakcją a reportaż A. Janty. "Źle, że emigracja na ogół banalizuje obraz sytuacji w kraju; nie tylko dlatego, że szablon jest zawsze grzechem intelektualnym, ale głównie dlatego, że emigracja coraz bardziej przestaje rozumieć społeczeństwo, które rzekomo reprezentuje w wolnym świecie" [fragment tekstu];

X - w "K." (nr 24) pierwsza publikacja Juliusza Mieroszewskiego (Pochlebcy znużenia - omówienie książek: G. Orwella 1984 (ukazała się w tłumaczeniu Mieroszewskiego nakładem IL), A. Huxleya, E.L. Woodwarda i E. Revesa);

XI - opinia Mieroszewskiego o londyńskim środowisku wychodźczym - przekonanie, że myślenie schematami przedwojennymi uniemożliwi opracowanie nowego programu niepodległościowego: "Emigracja w całości opiera się na konwencji. Fundamentem tej konwencji jest - protest. Nie uznajemy "rządu" Bieruta, nie uznajemy utraty Wilna i Lwowa, zmian Konstytucji itp., a natomiast uznajemy nie-uznawany Rząd polski w Londynie, granicę wschodnią z r. 1939, a na zachodzie granicę obecną itd. [...] Nasza emigracyjna rzeczywistość nie pokrywa się z rzeczywistością faktyczną [...]. Wszystkie zjawiska emigracyjne są konsekwencjami tych konwencyjnych założeń";

Sformułowanie idei "Klubu Trzeciego Miejsca" (Z. Florczak, M. Wańkowicz). W obliczu dwubiegunowego podziału politycznego świata, Polska ma zachować neutralność ("trzecie miejsce"), zarówno wobec kultury amerykańskiej, jak i sowieckiej; Krytyka J. Mieroszewskiego, który emigracyjne uprzedzenia wobec Zachodu (potęgowane wspomnieniem ustaleń jałtańskich) uważa za krótkowzroczne;

W Polsce: czystki w aparacie PZPR; odsunięcie Gomułki i M. Spychalskiego;

Publikacje książkowe - m.in.: Józef Czapski: Na nieludzkiej ziemi; Stanisław Gryziewicz: Środki polityki gospodarczej; Melchior Wańkowicz: Klub Trzeciego Miejsca.