Jerzy Giedroyc - postać i dzieło (KALENDARIUM LATA 1980-2001)

1980

III - w "K." (nr 390) wspomnienie Czesława Miłosza o Zygmuncie Hertzu;

V - w "K." (nr 392) list intelektualistów rosyjskich do Polaków pt.: Obejrzyj się ze skruchą..., z okazji 40. rocznicy Zbrodni Katyńskiej. "Jesteśmy przekonani, że bliski jest już dzień, w którym nasz naród odda to co należne wszystkim uczestnikom tej tragedii, zarówno katom, jak ofiarom: jednym w miarę ich zbrodni, drugim w miarę ich męczeństwa"; Ponadto m.in. dwugłos G. Herlinga - Grudzińskiego i K. A. Jeleńskiego o zmarłym niedawno Jarosławie Iwaszkiewiczu;

VII - w "K." (nr 394-395) trójgłos J. Nowaka-Jeziorańskiego, Piotra Wandycza i J. Ciechanowskiego pt.: Bić się czy nie bić?, poświęcony wydanej w Polsce głośnej książce Tomasza Łubieńskiego;

VIII - strajk w Stoczni Gdańskiej. Podpisanie Porozumień Sierpniowych. Władze godzą się na niezależne związki zawodowe; W paryskim tygodniku "Le Point" rozmowa z J. Giedroyciem o wydarzeniach sierpniowych; 26 sierpnia umiera ks. Józef Sadzik - dyrektor paryskiego Centre du Dialogue, przyjaciel "Kultury";

X - Czesław Miłosz laureatem literackiej Nagrody Nobla. Instytut Literacki rozpoczyna edycję "Dzieł Zebranych" (w sumie ukaże się 11 tomów); W "K." (nr 397) komentarze dotyczące strajków sierpniowych, kalendarium wydarzeń i szereg dokumentów (m.in. porozumienie Wałęsa - Jagielski z 31 VIII);

XII - Zofia Hertz i Jerzy Giedroyc uczestniczą w Sztokholmie w uroczystościach związanych z wręczeniem Cz. Miłoszowi Literackiej Nagrody Nobla;

W "Kulturze" zostaje ustanowiona Nagroda Przyjaźni i Współpracy (pierwszymi laureatami zostają: Benedykt Heydenkorn (1906-1999) - socjolog i publicysta zamieszkały w Kanadzie, oraz Norbert Żaba (1907-1994) - dyplomata, przedstawiciel "Kultury" w Szwecji);

Katalog wystawy pt.: 'Kultura i jej krąg 1946-1986', zorganizowanej w Bibliotece Polskiej w Paryżu na 40-lecie 'Kultury' Nagrobek Jerzego Giedroycia na cmentarzu w Le Mesnil-le-Roi (VIII 2001 r.) - foro: M. Kubik
Katalog wystawy pt.: "Kultura i jej krąg
1946-1986", zorganizowanej w Bibliotece
Polskiej w Paryżu na 40-lecie "Kultury"
Nagrobek Jerzego Giedroycia na cmentarzu
w Le Mesnil-le-Roi (VIII 2001 r.)
- foro: M. Kubik

Publikacje książkowe - m.in.: G. Herling-Grudziński: Dziennik pisany nocą (1973-1979); Zofia Romanowiczowa: Skrytki; H. Grynberg: Życie codzienne i artystyczne.

1981

II - we Francji (w "Le Débat") ukazuje się studium K. A. Jeleńskiego pt.: "Kultura", la Pologne en exil;

14 VI - w Maisons - Laffitte umiera Maria Czapska; Czesław Miłosz z pierwszą od 1951 roku wizytą w Polsce;

VIII - w podziemnym periodyku "Res Publica" ukazują się rozmowy Barbary Toruńczyk z Jerzym Giedroyciem i Zofią Hertz;

X - podpisanie umowy z podziemnym polskim wydawnictwem NOWA, które ma być przedstawicielem "Kultury". Pod szyldem NOW-ej ukaże się szereg drugoobiegowych tytułów, które pierwodruk miały w Instytucie Literackim (m.in. książki Gombrowicza, Herlinga-Grudzińskiego i Miłosza);

13 XII - wprowadzenie stanu wojennego w Polsce;

Ukazuje się drugi tom bibliografii wydawnictw Instytutu Literackiego, opracowany przez Marię Danilewicz Zielińską (obejmujący lata 1974-1980); Ukazuje się trzeci numer "Kultury" w języku rosyjskim;

Publikacje książkowe - m.in.: P. Zaremba: Historia Dwudziestolecia (1918-1939); K. Brandys: Miesiące 1978-1979; S. Barańczak: Tryptyk z betonu, zmęczenia i śniegu; Maciej Broński [Wojciech Skalmowski]: Teksty i preteksty; J. Czapski: Tumult i widma.

1982

I - w "K." (nr 412-413) artykuł redakcyjny o sytuacji w Polsce (Nasza ocena). Ponadto: K. Pomian: 13 grudnia 1981; S. Mrożek: List do cudzoziemców;

VI - w "K." (nr 416) artykuł A. Zagozdy [Adama Michnika] pt.: Czy emigrować?;

Z inicjatywy Konstantego A. Jeleńskiego powstaje "Fundusz Pomocy Niezależnej Literaturze i Nauce Polskiej";

Publikacje książkowe - m.in.: Adam Czerniawski: Wiek złoty 1969-1981; Zdzisław Najder: Ile jest dróg; Marek Nowakowski: Raport o stanie wojennym; Konstanty A. Jeleński: Zbiegi okoliczności; K. Brandys: Miesiące 1980-1981; M. Tarniewski: Płonie komitet. Grudzień 1970-Czerwiec 1976; S. Kisielewski: Podróż w czasie; Grażyna Pomian: Polska "Solidarności"; S. Mrożek: Vatzlav. Ambasador.

1983

V - w "K." (nr 428) artykuł Jana Nowaka - Jeziorańskiego pt.: Zamach na papieża; Ponadto: rozmowa E. Berberyusz z Tadeuszem Mazowieckim;

5 X - Lech Wałęsa, przywódca strajków w Stoczni Gdańskiej zostaje laureatem Pokojowej Nagrody Nobla; Giedroyc był wcześniej jednym z inicjatorów, apelujących na forum międzynarodowym o przyznanie tej nagrody, niezależnie od krytycznego stosunku do Wałęsy, które prezentowała "Kultura";

Giedroyc uruchamia pomoc finansową dla polskiego "podziemia": wydawnictw, organizacji, pism drugoobiegowych; W wydawnictwie "Znak" ukazuje się (z ingerencjami cenzury) wybór tekstów Józefa Czapskiego pt.: Patrząc (opr. Joanna Pollakówna);

Publikacje książkowe - m.in.: Cz. Miłosz: Świadectwo poezji; Wojciech Karpiński: Amerykańskie cienie; Adam Zagajewski: List. Oda do wielości; A. Koestler: Ciemność w południe; Zbigniew Herbert: Raport z oblężonego miasta i inne wiersze; [Kazimiera Kijowska:] Rozmowy niekontrolowane - rozmowy niekontrolowane - rozmowy niekontrolowane; M. Nowakowski: Notatki z codzienności; Leopolita [Roman Zimand:] Teksty cywilne przez Leopolitę.

1984

III - w "K." (nr 438) artykuł Leszka Kołakowskiego pt.: Pałka i teoria;

IX - w "K." (nr 444) artykuł Marii Danilewicz Zielińskiej pt.: Pod znakiem knebla, poświęcony ówczesnej sytuacji kultury w Polsce; W numerze również komentarz odredakcyjny, poświęcony sytuacji politycznej w Kraju;

X - morderstwo ks. Jerzego Popiełuszki przez funkcjonariuszy Służby Bezpieczeństwa;

Pierwsze wydanie 'Autobiografii na cztery ręce' ukazało się 1994 r. Niewielka kartka pozostawiona na nagrobku - cytatt z wiersza Agnieszki Osieckiej drukowanego w ostatnim   numerze 'Kultury'
Pierwsze wydanie "Autobiografii na
cztery ręce"
ukazało się 1994 r.
Niewielka kartka pozostawiona na nagrobku
- cytat z wiersza Agnieszki
Osieckiej drukowanego w ostatnim
numerze "Kultury"
foto M. Kubik

Poza numeracją ukazuje się specjalny, niemiecki numer "K." (m.in. teksty G. Herlinga-Grudzińskiego, K. A. Jeleńskiego, J.J. Lipskiego, A. Michnika, Cz. Miłosza, J. Stempowskiego); W wyd. "Znak" (Kraków) ukazuje się wybór esejów J. Stempowskiego z paryskiej "Kultury" (z ingerencjami cenzury);

Publikacje książkowe - m.in.: Jerzy Holzer: "Solidarność" 1980-1981 (Geneza i historia); G. Herling-Grudziński: Dziennik pisany nocą 1980-1983; Jarosław Marek Rymkiewicz: Rozmowy polskie latem 1983; Michał Heller: Polska w oczach Moskwy; K. Brandys: Miesiące 1982-1984; S. Mrożek: Alfa; Cz. Miłosz: Nieobjęta ziemia; Z. Romanowiczowa: Na Wyspie.

1985

9 III - wieczór autorski G. Herlinga - Grudzińskiego w paryskiej księgarni "Libella", z okazji wznowienia przez Instytut Literacki Innego świata, oraz ukazania się (po 30 latach!) francuskiego przekładu książki ("Editions Danöel"). W zbiorach IL zachował się list Alberta Camusa, w latach 50-tych pracownika wyd. Gallimard, w którym odmawiał on Herlingowi wydania Innego świata;

V - w "K." (nr 452) wiersz autorki ukrytej pod pseudonimem "Stańczykówna" pt.: Dialektyka i sztuka. W 1996 roku ujawniono, że była nią Wisława Szymborska;

VII - w "K." (nr 454-455) teksty Miłosza, Jeleńskiego i Pomiana poświęcone malarstwu Jana Lebensteina (1930-1999), z okazji 30-lecia twórczości malarza;

XII - w "K." (nr 459) oświadczenie J. Giedroycia, dotyczące dezinformacji o rzekomym złym stanie zdrowia i niepewnym losie "Kultury"; Ponadto K.A. Jeleński: PRL-owskie reguły "Gry w Gombrowicza" o naruszeniu umowy w sprawie polskiej edycji dzieł pisarza;

Powstaje film dokumentalny Agnieszki Holland pt.: "Kultura" (Studio "Kontakt");

Foto: M. Kubik
Foto: M. Kubik

Publikacje książkowe - m.in.: A. Michnik: Z dziejów honoru w Polsce; Cz. Miłosz: Zaczynając od moich ulic...; Wiktoria Kraśniewska [Barbara Skarga]: Po wyzwoleniu... (1944-1958); Wojciech Giełżyński: Budowanie Niepodległej; Piotr Wandycz: Polska a zagranica.

1986

8 X - w podziemnym "Tygodniku "Mazowsze" rozmowa z Jerzym Giedroyciem, w związku z 40-leciem IL;

11 XII - w Bibliotece Polskiej w Paryżu otwarcie wystawy pt.: "Kultura" i jej krąg 1946-1986. Obszerny katalog wystawy z tekstami m.in. K. Pomiana, W. Karpińskiego, Ewy i Krzysztofa Rutkowskich, Seweryna Blumsztajna, oraz wieloma fotografiami archiwalnymi ukaże się dopiero półtora roku później;

Stefan Kisielewski o Jerzym Giedroyciu: "...tyle razy, na przekór wszystkim i wszystkiemu okazywał się Giedroyc prorokiem i wygrywał, więc kto wie, może i tym razem? Dalej chce pisać i drukować o tym, "co ludzi ciekawi, o czym ludzie mówią". Ludzie się zmieniają, a Giedroyc trwa, lecz trwa w ruchu, jak nieugięta, przebojowa lokomotywa: lokomotywa pracy, koncepcji, pomysłów. Któż ją powstrzyma?" ["Spotkania z Jerzym Giedroyciem" - "Puls", nr 30, 1986];

Okładka Okładka  Okładka Okładka

W numerze 44. londyńskiego pisma "Aneks" ukazuje się rozmowa z Jerzym Giedroyciem, przeprowadzona przez Aleksandra Smolara w 1975 roku; W Muzeum Archidiecezjalnym wystawa obrazów Józefa Czapskiego - katalog wydano w 99 egz., by uniknąć cenzury; W Krakowie publikacja Dzieł W. Gombrowicza z ingerencjami cenzury;

Publikacje książkowe - m.in.: L. Unger: Orzeł i reszta; Andrzej Szczypiorski: Początek; Igor Newerly: Zostało z uczty bogów; Jacek Trznadel: Hańba domowa. Rozmowy z pisarzami.

1987

IV - w "K." (nr 475) głośny wywiad z płk. Ryszardem J. Kuklińskim pt.: Wojna z narodem widziana od środka;

4 V - w Paryżu umiera Konstanty A. Jeleński;

VII - numer poświęcony częściowo pamięci K. A. Jeleńskiego. M.in. artykuły F. Bondy'ego, R. Gombrowicz, w. Karpińskiego, Cz. Miłosza, K. Pomiana. W tym samym numerze ankieta pt.: Gorbaczow z polskiej perspektywy - m.in. wypowiedzi J. Karpińskiego, L. Kołakowskiego, J. Nowaka - Jeziorańskiego, R. Piłsudskiego, L. Ungera, B. Wierzbiańskiego;

Ukazuje się książka pt.: O "Kulturze". Wspomnienia i opinie (red. G. i K. Pomianowie, Wyd. "Puls", Londyn 1987);

Publikacje książkowe - m.in.: Jan Józef Lipski: Szkice o poezji; J. M. Rymkiewicz: Żmut; Innocenty Bocheński: Sto zabobonów; K. Brandys: Miesiące 1985-1987; Cz. Miłosz: Kroniki.

1988

III - w "K." (nr 486) pierwszy odcinek Dziennika zewnętrznego Witolda Charłampa [Tomasza Jastruna];

V - strajki na wybrzeżu i w Nowej Hucie; W sierpniu obejmują także Śląsk;

IX - w "K." (nr 492) ankieta pt.: Dlaczego jestem na Zachodzie;

W paryskim "Centre du Dialogue" na rue Surcouf dochodzi do spotkania Jerzego Giedroycia i Zofii Hertz z Lechem Wałęsą; W Paryżu powstaje film dokumentalny Adama Kuczyńskiego pt.: Jerzy Giedroyc. Próba portretu ("Kontakt"); W warszawskim "Muzeum Literatury" wystawa poświęcona W. Gombrowiczowi (pierwsza w kraju);

Publikacje książkowe - m.in.: J. M. Rymkiewicz: Umschlagplatz; Janusz Anderman: Kraj świata; Michał Heller: Maszyna i śrubki; Jakub Karpiński: Taternictwo nizinne; M. Nowakowski: Karnawał i post.

1989

6 II - początek obrad "Okrągłego Stołu";

V - ukazuje się pięćsetny numer "Kultury" (zawiera m.in. teksty Z. Brzezińskiego Agonia komunizmu, Cz. Miłosza Koniec Wielkiego Xięstwa, oraz Z. Herberta Delta); Renata Gorczyńska przeprowadza z Jerzym Giedroyciem okolicznościową rozmowę dla Radia Wolna Europa; Instytut Literacki po raz pierwszy obecny na Międzynarodowych Targach Książki w Warszawie;

4 VI - wybory parlamentarne z udziałem NSZZ "Solidarność";

24 VIII - Tadeusz Mazowiecki pierwszym niekomunistycznym premierem w powojennej historii Polski;

11 XI - emisja filmu o Józefie Czapskim (TVP);

Wejście do ogrodu okalającego dom 'Kultury'. Na ogrodzeniu tablica upamiętniajaca miejsce zamieszkania Józefa Czapskiego foto: M. Kubik
Wejście do ogrodu okalającego dom
"Kultury". Na ogrodzeniu tablica
upamiętniajaca miejsce zamieszkania
Józefa Czapskiego
foto: M. Kubik

Ukazuje się kolejny tom bibliografii zawartości wydawnictw Instytutu Literackiego, za lata 1981-1987, autorstwa Marii Danilewicz Zielińskiej; "Kultura" otrzymuje międzynarodową nagrodę emigrantów Bawarskiej Akademii Sztuk Pięknych; J. Giedroyc otrzymuje nagrodę Polskiego PEN - Clubu, "za wybitne zasługi dla piśmiennictwa polskiego"; Powstaje film o J. Giedroyciu pt.: Szkic do portretu (reż. M. Mondrzejewski);

Publikacje książkowe - m.in.: Z. Haupt, Szpica; G. Herling-Grudziński, Dziennik pisany nocą 1984-1988.

1990

III - deklaracja parlamentu litewskiego o suwerenności; W maju niepodległość ogłosi Łotwa, w lipcu - Białoruś;

VI - w "K." (nr 513) pierwszy odcinek korespondencji Smecza [Tomasza Jastruna] pt.: Z ukosa - będą się ukazywały do ostatniego numeru pisma;

XII - Lech Wałęsa prezydentem RP; Nagroda Polskiego PEN - Clubu dla G. Herlinga - Grudzińskiego i J. Pomianowskiego; w latach 1990-1991 "Kultura" przyznaje nagrody dla tłumaczy (im. K.A. Jeleńskiego);

Publikacje książkowe - m.in.: Zbigniew Brzeziński: Wielkie bankructwo. Narodziny i śmierć komunizmu w XX wieku; Polska polityka zagraniczna w latach 1926-1939 [na podstawie tekstów Józefa Becka opracowała Anna M. Cienciała]; Z. Herbert: Elegia na odejście; Cz. Miłosz: Rok myśliwego; Agata Tuszyńska: Rosjanie w Warszawie.

1991

V - z pierwszą wizytą po 1939 roku gości w Polsce Gustaw Herling-Grudziński, który odbiera m.in. doktorat honoris causa Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza i spotyka się z czytelnikami w Polskim PEN-Clubie (spotkanie prowadzi Artur Międzyrzecki, m.in. towarzysz broni Herlinga spod Monte Cassino);

VIII - proklamowanie odnowionej Republiki Estonii; Niepodległość ogłasza Ukraina;

27 IX - w Warszawie umiera Stefan Kisielewski;

X - w Polsce pierwsze w pełni wolne wybory parlamentarne;

9 XI - w Bibliotece Polskiej w Paryżu Jerzy Giedroyc odbiera doktorat honoris causa Uniwersytetu Jagiellońskiego;

XII - w "K." (nr 531) publikacja rozmowy Marii Paczowskiej z prez. E. Raczyńskim, z okazji setnej rocznicy urodzin; W paryskim "Centre du Dialogue" spotkanie z Jerzym Giedroyciem. Prowadzi Krzysztof Pomian;

22 XII - rozpad ZSRR;

W warszawskim Muzeum Literatury wystawa: W kręgu paryskiej "Kultury";

Publikacje książkowe - m.in.: J. Karpiński: Dziwna wojna.

1992

I - w "K." (nr 532-533) artykuł J. Giedroycia pt.: Jak wyjść z impasu, dotyczący aktualnej sytuacji polityczno-społecznej w Polsce; Ponadto obszerna rozmowa Krzysztofa Pomiana z Jerzym Giedroyciem - zapis grudniowego spotkania w Paryżu (nr1-2/532-533);

VII - w "K." (nr 538-539) ankiety "Kultury": Jak wyjść z impasu, oraz Pisarze niedoceniani - pisarze przecenieni;

XII - w "K." (nr 543) artykuł Lidii Ciołkoszowej pt.: Stulecie PPS;

"Kultura" i "Zeszyty Historyczne" zaczynają regularnie ukazywać się w kraju (tzw. "wydanie krajowe");

Publikacje książkowe: m.in.: Wacław Zbyszewski: Zagubieni romantycy i inni; Zygmunt Hertz: Listy do Czesława Miłosza (1952-1979); Smecz [Tomasz Jastrun]: Z ukosa; Roman Zimand: Materiał dowodowy.

1993

12 I - w Maisons - Laffitte umiera Józef Czapski. W marcowym numerze "Kultury" (nr 546) wspomnienie redakcji "Kultury";

X - w "K." (nr 553) zaczynają się ukazywać Notatki Redaktora - krótkie opinie i komentarze J. Giedroycia dot. wydarzeń w Polsce i na emigracji;

XII - w "K." (nr 555) artykuł A. Dobosza pt.: Trudności czytania po polsku, dotyczący mizerii niektórych czasopism literackich w Polsce i ustalanych przez nie hierarchii; 31 grudnia zamknięcie paryskiej księgarni "Libella";

W Polsce zaczyna wychodzić seria pt.: Archiwum "Kultury". Jako tom I ukazuje się korespondencja J. Giedroycia z Witoldem Gombrowiczem (wyd. "Czytelnik").

1994

I - w "K." (nr 556-557) artykuł Monachijczyka pt.: Koniec Wolnej Europy;

V-VI - druga wizyta w Polsce Gustawa Herlinga - Grudzińskiego. W "Czytelniku" zaczynają się ukazywać "Dzieła wybrane" pisarza (do 2000 r. ukazało się 11 tomów); 10-13 V w Lublinie sesja naukowa pt.: Spotkania z paryską "Kulturą";

VII - w "K." (nr 562-563) artykuł Teresy Torańskiej pt.: Czy MY to ONI;

Nakładem wydawnictwa "Czytelnik" ukazuje się Autobiografia na cztery ręce, w opracowaniu i z posłowiem Krzysztofa Pomiana (II tom serii: Archiwum "Kultury"; wyd. II poprawione: Warszawa 1996, wydanie III: Warszawa 1999); Nakładem wyd. "Most" ukazuje się książka I. Chruślińskiej pt.: Była raz "Kultura". Rozmowy z Zofią Hertz; Powstaje film dokumentalny o Jerzym Giedroyciu pt.: Redaktor (reż. Ignacy Szczepański); W Warszawie reedycja "Zeszytów Historycznych" (nr 1-100; wyd. "Pomost");

Publikacje książkowe - m.in.: W. Iwaniuk: Moje strony świata.

1995

8 II - umiera we Fryburgu (Szwajcaria) o. Józef Maria Bocheński (ur. 1902) - brat Aleksandra i Adolfa, dominikanin. Filozof i sowietolog, stały współpracownik "Kultury";

III - w paryskiej stacji naukowej PAN promocja Autobiografii na cztery ręce z udziałem J. Giedroycia;

V - przy domu "Kultury" wmurowanie tablicy informującej, że przez wiele lat mieszkał tam Józef Czapski - "malarz, humanista i świadek Katynia" (w j. francuskim); W Warszawie powstaje Towarzystwo Opieki nad Archiwum Instytutu Literackiego w Paryżu, stawiające sobie za cel m.in. "popularyzację dorobku Instytutu Literackiego w Paryżu oraz komputeryzację jego archiwum";

VI - w "K." (nr 573) artykuł L. Ungera pt.: Paradoksy Rosji - cena strachu i koszty nadziei;

X - w "K." (nr 577) wyniki ankiety pisma pt.: Jaka Polska na XXI wiek, z udziałem kandydatów w wyborach prezydenckich w Polsce;

XII - wybory prezydenckie wygrywa A. Kwaśniewski, związany z lewicą postkomunistyczną;

W serii Archiwum "Kultury" ukazuje się korespondencja Giedroycia z K. A. Jeleńskim; Ukazuje się książka E. Berberyusz pt.: Książę z Maisons - Laffitte.

1996

I - kapituła Polskiego Klubu Biznesu przyznaje Giedroyciowi Oskara Polskiego Biznesu, "w uznaniu wieloletnich dokonań i zasług w działalności edytorskiej, publicystycznej i politycznej na rzecz demokracji i porozumienia, nowego ładu w Europie i polskiej racji stanu"; Zakończona zostaje realizacja trzyczęściowego filmu dokumentalnego Adama Kuczyńskiego pt.: Tratwa "Kultury";

3 IV - stulecie urodzin Józefa Czapskiego. W Muzeum Narodowym w Krakowie otwarta zostaje wystawa pt.: Wnętrze. Józef Czapski w stulecie urodzin, gdzie m.in. zrekonstruowany zostaje pokój artysty znajdujący się na piętrze domu "Kultury" w Maisons - Laffitte. Ukazuje się książka Wojciecha Karpińskiego pt.: Portret Czapskiego (Wydawnictwo Dolnośląskie, Wrocław 1996);

Gustaw Herling-Grudziński odchodzi z paryskiej "Kultury" i przenosi Dziennik pisany nocą do "Rzeczpospolitej". Powodem zerwania współpracy z Giedroyciem jest odmowa publikacji krytycznego wobec polskiej rzeczywistości tekstu Herlinga, w którym znalazły się kontrowersyjne wypowiedzi dot. osób publicznych w Polsce. "Co mnie [...] razi w "Dzienniku" Herlinga to jego uwagi o ludziach, zaopatrywane często w niepotrzebnie brutalne przymiotniki na zasadzie czarne - białe, głoszone ex cathedra. Rzeczywistość jest bardziej złożona" [Fragment "Notatek Redaktora" - "K." (nr 564), IX 1994 r.];

27 VI - w siedzibie Polskiego PEN-Clubu odbywa się wieczór poświęcony J. Giedroyciowi i "Kulturze", z okazji 90-lecia urodzin redaktora i 50-lecia założenia Instytutu Literackiego. Spotkanie prowadzi prezes PEN-Clubu Artur Międzyrzecki, wśród mówców znaleźli się: Tadeusz Chrzanowski, Jerzy Jedlicki, Krystyna Kersten, Czesław Miłosz. Fragmenty Autobiografii na cztery ręce czytał Gustaw Holoubek;

27 VII - Jerzy Giedroyc obchodzi 90-tą rocznicę urodzin;

IX - w "K." (nr 588) artykuł B. Osadczuka pt.: Ukraina - pięć lat niepodległości;

X - Wisława Szymborska laureatką Literackiej Nagrody Nobla. W "K." m.in.: A. Czerniawski: Wisława Szymborska: Bez końca poezja (nr11/590); L. Neuger: Nobel dla czystej poezji (nr 12/591);

15 XI - Jerzy Giedroyc otrzymuje doktorat honoris causa Uniwersytetu we Fryburgu (Szwajcaria);

5 XII - w Maisons - Laffitte dochodzi do pierwszego spotkania J. Giedroycia z A. Kwaśniewskim;

Ukazuje się bibliografia "Zeszytów Historycznych" (obejmująca numery 1-110), autorstwa J. Krawczyka i J. Szymańskiego.

1997

3 I - w Paryżu umiera Michał Heller (Adam Kruczek, ur. 1922) - od 1969 roku stały współpracownik "Kultury", znawca tematyki wschodniej. W marcowej "Kulturze" (nr 594) wspomnienie Jerzego Giedroycia; W "K." (nr 592-593) rozmowa B. Osadczuka z A. Kwaśniewskim;

IV - Zgromadzenie Narodowe uchwala nową Konstytucję. 25 maja zostaje zaakceptowana w ogólnopolskim referendum; W "Rzeczpospolitej" rozmowa z G. Herlingiem - Grudzińskim pt.: Dżuma i generał, w której wyjaśnia powody rozstania się z "Kulturą";

5-7 VI - w Kijowie odbyło się sympozjum naukowe pt.: Intelektualiści, kultura, polityka: doświadczenie Polski i Ukrainy, zorganizowane z okazji 50-lecia istnienia "Kultury";

VII - minister spraw wewnętrznych rządu SLD-PSL Z. Siemiątkowski przekazuje w Maisons-Laffitte część archiwów byłej Służby Bezpieczeństwa dotyczących "Kultury" i jej redaktora. Opozycja uważa ten gest za przejaw gry politycznej w nadchodzącej kampanii wyborczej;

21 IX - w wyniku wyborów parlamentarnych w Polsce, władzę przejmują partie wywodzące się z opozycji demokratycznej;

IX - ukazuje się sześćsetny numer "Kultury" (m.in. teksty T. Jastruna: Jednak nowa generacja (I) - Ankieta "Kultury", Juliusza Mieroszewskiego: Z zapisków oficera czasów wojny. Nieznane wspomnienia i L. Ungera Widziane z Brukseli: Życie zaczyna się po pięćdziesiątce);

9 X - Jerzy Giedroyc otrzymuje w Maisons - Laffitte honorowe obywatelstwo Republiki Litewskiej. Dekret w tej sprawie wydaje prezydent Algirdas Brazauskas; W Krakowie otwarcie wystawy pt.: "Kultura" i resy, czyli czego nie można było czytać w PRL-u; Ukazuje się piąty tom bibliografii wydawnictw Instytutu Literackiego za lata 1988-1996 (autorzy: Anna i Mirosław Supruniukowie);

W serii Archiwum "Kultury" ukazuje się korespondencja Giedroycia z A. Bobkowskim; W Polsce ukazuje się pierwszy wybór publicystyki J. Mieroszewskiego pt.: Finał klasycznej Europy (w opr. Rafała Habielskiego; Wyd. UMCS, Lublin 1997).

1998

3 IV - prezydent Ukrainy Leonid Kuczma nadaje Giedroyciowi Order "Za zasługi" III stopnia. Jak donosiła prasa, "to najniższy rangą order ukraiński - coś więcej niż odznaka "zasłużony nauczyciel" czy "zasłużony pracownik kultury"". Nadmieniano, że w nowej hierarchii odznaczeń, które po objęciu prezydentury ustalił Kuczma, znacznie wyżej stoją odznaczenia, którymi uhonorowano m.in. prezydenta A. Kwaśniewskiego i ministrów jego kancelarii;

18 V - w Stacji Naukowej PAN w Paryżu odbiera doktorat honoris causa Uniwersytetu Wrocławskiego;

29 V - odbiera w Maisons - Laffitte Order Wielkiego Księcia Litewskiego Giedymina I stopnia - najwyższe odznaczenie litewskie, nadane przez prezydenta Valdasa Adamkusa;

29 VI - w Stacji Naukowej PAN w Paryżu odbiera doktorat honorowy Uniwersytetu Białostockiego;

6 VIII - w związku z istniejącym na Białorusi reżimem prezydenta A. Łukaszenki w Białymstoku ma powstać Radio Wolna Białoruś. "Powstanie tego radia na terenie Polski jest pomysłem niesłychanie szkodliwym dla polskiej racji stanu. [...] Zaostrzy stosunki polsko-białoruskie, co może się odbić na interesach polskiej mniejszości na Białorusi, niepotrzebnie zadrażni stosunki z Rosją. [...] Białoruska emigracja polityczna jest bardzo słaba i nie zasługuje na specjalne zaufanie. [...] Natomiast bardzo aktywne jest środowisko - stosunkowo liczne - literatów, pisarzy i naukowców. Wydaje się więc, że najlepszą formą oddziaływania na Białoruś jest położenie nacisku na sprawy kulturalne" - wypowiedź Giedroycia w "Gazecie Wyborczej". Polemiki m.in. na łamach "Życia";

14 XI - w Bibliotece Polskiej w Paryżu odbiera doktorat honoris causa Uniwersytetu Warszawskiego, którego niegdyś był studentem; Przekazuje 15 tysięcy franków na spłatę zadłużenia za prąd białoruskiemu liceum w Hajnówce;

W Mińsku (Białoruś) odbywa się wystawa poświęcona paryskiej "Kulturze"; W serii Archiwum "Kultury" ukazuje się korespondencja Giedroycia z J. Stempowskim.

1999

II - w Mińsku prezentacja numeru "Kultury" w j. białoruskim. M.in. teksty J. Drewnowskiego, J. Mieroszewskiego, Cz. Miłosza, oraz autorów białoruskich: A. Ancipienki, A. Razanowa, W. Akudowicza;

26 V - J. Giedroyc odbiera w Maisons - Laffitte z rąk Beaty Tyszkiewicz "Złote Berło" - nagrodę ustanowioną przez Fundację Kultury Polskiej. Zgodnie z regulaminem, który pozwala wskazać nagrodzonemu kandydata do oddzielnego wyróżnienia przez fundację - wybór Jerzego Giedroycia pada na Krzysztofa Czyżewskiego - inicjatora działalności Ośrodka "Pogranicze - sztuk, kultur, narodów" w Sejnach;

IX - w Polsce rozpoczyna się edycja "Dzieł zebranych" Czesława Miłosza;

10 XI - w Toronto (Kanada) zmarł Benedykt Heydenkorn (ur. 1906) - socjolog, dziennikarz i publicysta, długoletni współpracownik "Kultury";

17 XII - w Paryżu odbyła się międzynarodowa konferencja naukowa, zorganizowana przez Francuski Instytut Stosunków Międzynarodowych (I.F.R.I.), zatytułowana: Rola elit w Europie Środkowej i Wschodniej w przezwyciężaniu "zimnej wojny" i budowaniu nowej geopolityki, poświecona w dużym stopniu Giedroyciowi i "Kulturze". Wśród prelegentów: Z. Brzeziński, B. Geremek, N. Gorbaniewska, A. Michnik, Cz. Miłosz, J. Nowak - Jeziorański, B. Osadczuk, L. Unger, J. Le Goff. Konferencji towarzyszy promocja dwutomowego wyboru tekstów z "Kultury" pt.: Wizja Polski na łamach "Kultury" 1947-1976 t. I/II (opr. Grażyna Pomian; Wyd. UMCS, Lublin);

18 XII - drugi dzień uroczystości w Instytucie Polskim w Paryżu, z udziałem Jerzego Giedroycia i Zofii Hertz. W dyskusji prowadzonej przez Krzysztofa Pomiana brali udział m.in.: L. Kołakowski, Cz. Miłosz, A. Smolar;

Nakładem Wydawnictwa UMCS w Lublinie ukazuje się bibliofilska publikacja pt.: Jerzego Giedroycia doktoraty honoris causa; W serii Archiwum "Kultury" ukazuje się korespondencja Giedroycia z J. Mieroszewskim za lata 1949-1956; W Internecie działa strona poświęcona Instytutowi Literackiemu (http://kultura.onet.pl).

2000

30 IV - na łamach dodatku kulturalnego nowojorskiego "Nowego Dziennika" ukazuje się rozmowa z Giedroyciem. Na pytanie o receptę na dobre pismo odpowiada: "[...] Nie należy unikać tematów kontrowersyjnych, wręcz należy szukać takich, które będą bulwersowały, wywoływały, dyskusje, spory i emocje. Tylko wówczas bowiem pismo żyje";

22 V - w Stacji Naukowej PAN w Paryżu odbywa się uroczystość nadania J. Giedroyciowi doktoratu honoris causa Uniwersytetu Szczecińskiego;

VI - w Genewie umiera Jeanne Hersch (ur. 1910) - filozof, uczennica K. Jaspersa, przyjaciel i autor Instytutu Literackiego;

4 VII - w Neapolu, krótko po czwartej podróży do Polski, umiera Gustaw Herling-Grudziński. "Wszyscy jesteśmy wstrząśnięci i zaskoczeni tym nagłym odejściem. Polska literatura i kultura poniosły niepowetowaną stratę" - wspomina zmarłego pisarza Jerzy Giedroyc;

11 VIII - redaktor "Kultury" odpowiada na pytania podczas czatu internetowego (Zapis dyskusji: http://kultura.onet.pl/artykul.asp?M=291);

14 IX - Jerzy Giedroyc umiera w Maisons-Laffitte w wieku 94 lat. Pogrzeb odbywa się 21 września na cmentarzu w Le Mesnil-le-Roi. Homilię żałobną wygłasza ks. Henryk Hoser - superior księży pallotynów we Francji. Uroczystości żałobne na cmentarzu celebrują także: ks. Adam Boniecki ("Tygodnik Powszechny") i ks. Marian Falenczyk ("Centre du Dialogue"); Wśród ok. dwustu przybyłych osób są m.in.: W. Bartoszewski, R. Gombrowicz, Cz. Miłosz, B. Osadczuk, D. Szumska, L. Unger. Zgodnie z intencją Zmarłego nie wygłaszano przemówień, nie było także oficjalnych delegacji państwowych; Maskę pośmiertną wykonuje Paweł Jocz - artysta polski zamieszkały w Paryżu;

Dyrektorem Instytutu Literackiego zostaje Zofia Hertz, jej zastępcą - Henryk Giedroyc. Zgodnie z wolą Jerzego Giedroycia przestaje ukazywać się "Kultura", mają natomiast wychodzić kolejne numery "Zeszytów Historycznych";

21 IX - w warszawskiej Bibliotece Narodowej otwarta zostaje wystawa pt.: Ukraina - Polska: w stronę dialogu, nad którą wcześniej honorowy patronat objął Jerzy Giedroyc. Publikacja towarzysząca wystawie zawiera m.in. nadesłany w sierpniu tekst redaktora "Kultury";

24 IX - ukazuje się specjalny numer "Tygodnika Powszechnego" (39/2672), poświęcony Jerzemu Giedroyciowi i "Kulturze". Wcześniej blok tekstów ukazał się również w "Gazecie Wyborczej" (nr 217/16-17 IX 2001 r.);

27 X - Uniwersytet im. Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie nadaje pośmiertnie Jerzemu Giedroyciowi doktorat honoris causa. Honorowy doktorat otrzymuje również premier Ukrainy Wiktor Juszczenko. W Lublinie otwarto w tym dniu Polsko-Ukraińskie Kolegium Europejskie, współtworzone przez UMCS i KUL, wraz z uniwersytetami z Kijowa, Lwowa i Wołynia - zaczątek planowanego Uniwersytetu Polsko-Ukraińskiego im. Jerzego Giedroycia z siedzibą w Lublinie; Blok tekstów wspominających J. Giedroycia drukuje tygodnik ukraiński "Nasze Słowo";

XI - ukazuje się ostatni numer "Kultury" (nr 10/637). Zawiera m.in. wiersze Agnieszki Osieckiej i Natalii Gorbaniewskiej poświęcone Giedroyciowi, homilię pogrzebową ks. Henryka Hosera, teksty poświęcone osobie redaktora "Kultury" pióra Czesława Miłosza, Bohdana Osadczuka, Krzysztofa Pomiana i Wacława Zbyszewskiego. W numerze ponadto rozmowa W. Beresia z Marią Danilewicz Zielińską; Ostatni numer "Kultury" ukazuje się także w bibliofilskim, oprawnym nakładzie, staraniem Wydawnictwa UMCS w Lublinie;

6 XI - Instytut Kultury Polskiej Uniwersytetu Warszawskiego organizuje debatę pt.: Dzieło Jerzego Giedroycia - zadania na przyszłość. Dyskusję otwierają: Bronisław Geremek i Władysław Bartoszewski;

W serii Archiwum "Kultury" ukazuje się korespondencja Giedroycia z M. Wańkowiczem.

2001

11 I - umiera Aleksander Bocheński (ur. 1904) - publicysta i tłumacz, współpracownik Jerzego Giedroycia z okresu "Buntu Modych" i "Polityki", po wojnie m.in. działacz PAX; Dzień później umiera Wacław Iwaniuk (ur. 1912) - poeta zamieszkały w Kanadzie, kanadyjski korespondent pisma,wielokrotnie obecny w "Kulturze";

VI - ukazuje się 32 numer periodyku Francuskiego Instytutu Stosunków Międzynarodowych, z materiałami sesji z grudnia 1999 r. ("Les Cahiers de l'IFRI" - Memoires d'un combat: "Kultura" 1947-2000), pod red. T. de Montbrial i S. Mellera.

Kalendarium zestawił i opracował:

MARIUSZ KUBIK

Przy opracowaniu materiału korzystano z następujących pozycji wydawniczych:

Iza Chruślińska, Była raz "Kultura. Rozmowy z Zofią Hertz, Warszawa 1994.

Jerzy Giedroyc, Autobiografia na cztery ręce, opracowanie i posłowie Krzysztof Pomian, Warszawa 1994.

Janusz Korek, Paradoksy paryskiej "Kultury". Styl i tradycje myślenia politycznego, Lublin 2000.

Andrzej S. Kowalczyk, Giedroyc i "Kultura", Warszawa 1999.

Marcin Król, Style politycznego myślenia. Wokół "Buntu Młodych" i "Polityki", Paryż 1979.

Katalog. 50-lecie działalności wydawniczej Instytutu Literackiego w Paryżu, Paryż 1996.

"Kultura" i jej krąg 1946-1986 [Katalog wystawy], Paryż 1988.

Skróty: IL - Instytut Literacki, "K" - "Kultura"

Wykaz artykułów zamieszczanych w danym numerze "Kultury" podano w kolejności alfabetycznej nazwisk autorów, publikacje książkowe - w kolejności ich ukazywania się w danym roku.

Autorzy: Mariusz Kubik