Bazy danych na nośnikach CD-ROM nie są w Bibliotece Głównej Uniwersytetu Śląskiego nowością. Pierwszy czytnik został zakupiony w 1991 roku i od tego czasu odbywają się w Bibliotece Głównej szkolenia w obsłudze baz. W ciągu następnych lat Biblioteka Główna otrzymała bazy bibliograficzne do testowania i szkolenia m. in. "Historical Abstracts", "Social Research Methodology", "Biological Abstracts".

W 1992 roku zakupiono "Analytical Abstracts", udostępniany w Czytelni Chemicznej BG na jednym stanowiisku. (Wymogi licencyjne nie zezwalają na sieciowe rozpowszechnianie bazy). Jest to baza poświęcona chemii analitycznej, koncentrująca się na najnowszych metodach analitycznych w chemii i ich zastosowaniach opisanych w ponad 1100 czasopismach ukazujących się w 20 językach. Materiał zawarty w tej bazie sięga wstecz do 1980 roku i jest uaktualniany kwartalnie.

Od roku funkcjonują także w Oddziale Informacji Naukowej przekazane w darze bazy amerykańskiej firmy Wilson: Biological and Agricultural Index (7/83 - 2/95) - bibliograficzna baza danych zawierająca opisy artykułów z 225 anglojęzycznych czasopism naukowych, obejmująca takie dziedziny jak rolnictwo, agrochemia, biologia, biochemia, mikrobiologia, gleboznawstwo, zoologia, ogrodnictwo, leśnictwo i dyscypliny pokrewne.

General Science Abstracts (5/84 - 1/95) - bibliograficzna baza danych adresowana do studentów i nieprofesjonalistów zainteresowanych bieżącą informacją z zakresu nauk ścisłych, przyrodniczych i biomedycznych. Obejmuje zawartość 139 czasopism popularnonaukowych, materiały dotyczące sympozjów i konferencji, recenzje, listy. Od 1993 roku opis bibliograficzny uzupełniony jest streszczeniem.

Social Sciences Index ( 2/83 - 2/95) - baza bibliograficzna zawierająca dane z ponad 350 periodyków publikowanych głównie w Stanach Zjednoczonych i Anglii w zakresie m. in. prawa, ekonomii, nauk politycznych, psychologii, socjologii, opieki społecznej, zagadnienia interdyscyplinarne.

Art Index (9/84 - 1/95) - materiał z ponad 220 światowych czasopism z zakresu sztuki i historii sztuki, architektury, filmu, fotografii, telewizji.

Library Literature (12/84 - 1/95) - baza indeksująca ponad 220 kluczowych czasopism naukowych z zakresu bibliotekoznawstwa i informacji naukowej.

Bazy te nie są na razie włączone do rozpowszechniania sieciowego i udostępniania w Oddziale Informacji Naukowej BG. Ponieważ nie są zakupione, nie są także uzupełniane na bieżąco i traktowane są jako bibliografie retrospektywne.

W ubiegłym roku zakupiono także bibliografię narodową "Przewodnik Bibliograficzny" na CD-ROM (1986-1994), rejestrujący bieżącą produkcję wydawniczą kraju oraz "Index Translationum" (1979-1994) - światową bibliografię tłumaczeń literatury pięknej i naukowej, zawierającą opisy ponad 600 000 pozycji tłumaczonych i publikowanych w ok. 100 krajach. Aktualizowane są co rok.

Te dwie ostatnie bazy weszły już w skład zestawu baz CD- ROM rozpowszechnianych w systemie sieciowym Info Ware CD/HD. System ten zakupiony w ramach programu TEMPUS został zainstalowany w Bibliotece Głównej w tym roku (o szczegółach tachnicznych mogli Państwo przeczytać w poprzednim numerze "Gazety Uniwersyteckiej") i wraz z systemem z funduszy programu zostały zakupione dwie światowe bazy danych firmy Institute of Scientific Information (ISI):

Science Citation Index ( od 1991 roku) - baza umożliwiająca dostęp do opisów bibliograficznych, streszczeń i cytowań zawartych w 3200 najważniejszych światowych czasopismach naukowych, oraz Social Sciences Citation Index ( od 1992 roku ) - obejmujący zawartość 1400 najbardziej znaczących czasopism naukowych z zakresu 50 dyscyplin nauk społecznych oraz prawie 7000 czasopism o tematyce interdyscyplinarnej.

Materiał zawarty w bazach będzie uzupełniany sukcesywnie w ciagu roku (ostatnia aktualizacja była w lutym 96 ). Dopełnieniem tych baz jest czasopismo Journal Citation Raports on CD-ROM - Science Edition and Social Science Edition. Journal Citation Raports jest jedynym w swoim rodzaju narzędziem oceny wartości naukowej czasopisma (Impact Factors). Jest żródłem informacji statystycznej dot. cytowań (zarówno czasopisma cytowane jak i cytujące) literatury naukowej z wszystkich dziedzin nauk ścisłych, społecznych i techniki(ponad 6. 000 tytułów). W tym roku zostały także zaprenumerowane przez Bibliotekę Główną następujace bazy danych:

LISA (Library and Information Science Abstracts) - podstawowa baza z zakresu bibliotekoznawstwa i informacji naukowej, rejestrująca artykuły z ponad 350 czasopism fachowych wydanych w 20 językach, i w 60 krajach. Baza obejmuje materiał od 1968 roku do chwili obecnej i jest uzupełniana co kwartał.

EUROCAT - katalog publikacji i dokumentów Wspólnot Europejskich i wybranych tekstów publikowanych w Official Journal of the European Communities obejmujących akty ustawodawcze oraz dokumenty Trybunału Sprawiedliwości WE. Materiał obejmuje okres od 1985 roku i można prowadzić wyszukiwanie we wszystkich językach Wspólnot Europejskich oprócz greckiego.

Ulrich's Plus - narzędzie identyfikacyjne i badawcze światowych periodyków i wydawnictw seryjnych, nowych, bieżących i przestających się ukazywać, publikowanych przez 65. 000 wydawców w 188 krajach. Aktualizacja co kwartał.

Oprócz baz bibliograficznych są także i będą gromadzone wydawnictwa encyklopedyczne, atlasy, słowniki, katalogi na CD- ROM. Na razie posiadamy tylko kilka pozycji:

Global Explorer - który jest komputerową mapą świata z możliwością przeszukiwania na różnych poziomach szczegółowości ( 100. 000 haseł słownika geograficznego, 100 planów miast, 20. 000 opisów miejsc godnych zwiedzenia, sieć połączeń lotniczych, dane ekonomiczne i polityczne).

"Encyclopedia of Nature " oraz "Encyclopedia of SScience" popularne wydawnictwa multimedialne (tekst, dżwięk, ilustracja i obraz filmowy), przeznaczone dla użytku szkolnego.

"Harrap`s Dictionnaire Multilingue" - słownik obejmujący 12 języków (szwedzki, norweski, japoński, chiński, hiszpański, fiński, niemiecki, francuski, angielski, duński, włoski, holenderski) i 7 mln słów.

Springer 96 - katalog jednego z największych europejskich wydawnictw, zawiera nowości wydawnicze, zapowiedzi wydawnicze, oraz wykaz publikacji od 1945 roku z pełnym opisem bibliograficznym i spisem zawartości - w sumie ponad 12. 000 książek.

Wszystkie wymienione dotąd tytuły są zakupione bądź w stałej prenumeracie. Oprócz nich w sieciowym systemie InfoWare- CD/HD udostępnia się bazy danych tzw. demonstracyjne, przekazane nam przez wydawnictwa bądź firmy dystrybucyjne na krótki okres wystarczający na zapoznanie się z bazą i ocenę jej przydatności. Po tym okresie można bazę zakupić lub zwrócić bez ponoszenia dodatkowych kosztów. Obecnie są udostępniane 22 takie bazy do 30 czerwca br. W tym czasie można korzystać z baz zróżnicowanych pod względem zawartości, zakresu i zasięgu chronologicznego. Niestety najsłabiej pośród nich reprezentowane są nauki społeczne i humanistyczne. Są to następujące bazy:

Arts and Humanities Citation Index (1995) - baza umożliwiająca dostęp do danych bibliograficznych oraz streszczeń i cytowań literatury z ponad 1100 czasopism naukowych z dziedziny sztuki i nauk humanistycznych.

PSYCLIT (1974-1995) - baza z zakresu psychologii i dyscyplin pokrewnych, zawierająca artykuły z czasopism w 30 językach z ponad 45 krajów od 1974 roku, oraz książki anglojęzyczne wydawane od 1987 roku. * Index to Social Sciences and Humanities Proceedingd - (1992-1995) - baza zawierająca najbardziej znaczące materiały konferencyjne z nauk społecznych i humanistycznych z ostatnich 4 lat. * Jej "siostrzana" baza "Index to Scientifics and Technical Proceedings ( 1991- 1995) wchodzi już w zakres baz z nauk matematyczno- przyrodniczych i technicznych. Zawiera opublikowane materiały z najważniejszych konferencji, sympozjów, seminariów i warsztatów w szerokim zakresie nauk ścisłych i techniki, gwarantując dostęp do najnowszych badań naukowych.

Następnie prezentowane są: Biological Abstracts / RRM (1994) - dobrze znane biologom fachowe wydawnictwo abstraktowe. * Bioethiscline Plus ( 1973 - ok. 1994 ) - wąskotematyczna baza z zakresu nauk biologicznych i medycznych, koncentrująca się na problemach etycznych w tych dyscyplinach ( eksperymenty genetyczne, eutanazja itp). * Current Contents - Life Sciences ( 1995) - bieżące spisy zawartości najważniejszych światowych czasopism naukowych, zapewniające szybki i bezpośredni dostęp do informacji bibliograficznej w zakresie nauk przyrodniczych. * Dervent Biotechnology Abstracts (1995) - szczegółowy materiał dot. najnowszych i najważniejszych badań naukowych i technicznych w dziedzinie biotechnologii - z nastawieniem na zastosowanie przemysłowe i komercyjne. Zebrany z ponad 1200 czasopism naukowych, w tym 25% materiału to informacje patentowe. * TOXLINE ( 1980 - 1995 ) - ponad milion opisów bibliograficznych ze streszczeniami z dziedziny toksykologii ( alergie, zanieczyszczenie powietrza i wody, rakotwórcze właściwości chemikaliatów, toksyczność leków, pestycydy, herbicydy, analiza toksykologiczna i in. ). * FSTA - Food Science and Technology Abstracts Database - światowa literatura nt. żywności od biotechnologii, ekonomii żywności do przemysłu spożywczego i przetwórstwa. Dane gromadzone od 1969 roku pochodzą z 2000 naukowych czasopism fachowych.

Nauki ścisłe i techniczne reprezentują takie bazy jak: INSPEC ( 1995) - koncentrująca się na trzech głównych zagadnieniach: fizyka, inżynieria elektryczna i elektronika, technika komputerowa. Materiał pochodzi z ok. 4200 czasopism naukowych i technicznych oraz 2000 materiałów konferencyjnych, książek i raportów. * Compendex Plus ( 1995 ) - baza zapewniająca dostęp do światowej literatury w zakresie inżynierii i techniki zebranej z około 4500 czasopism technicznych a także materiałów konferencyjnych.

Nauki o Ziemi reprezentują 2 duże bazy: * GEOREF - rejestrująca światową literaturę z zakresu geologii i nauk geologicznych. Ten obszerny materiał zawiera 1, 9 mln cytowań i obejmuje geologię Ameryki Północnej od 1785 roku oraz geologię reszty świata od 1933 roku. Literatura pochodzi z ponad 3000 czasopism w 40 językach, a także z książek, raportów, dysertacji. * GEOBASE (1980-1995) - zakres tematyczny bazy to geografia fizyczna, geografia człowieka, geologia, minerologia, ekologia i studia rozwojowe, a dane pochodzą z ponad 2000 czasopism. Jest jedyną w świecie bazą abstraktową z tej dziedziny.

Oddział Informacji posiada także dwie bazy z nauk medycznych: Complete Year Book Collection - baza łącząca w sobie zawartość 39 voluminów wydanych przez Mosby-Year Book, dający lekarzom dostęp do fachowej informacji w każdej specjalności medycznej. * Embase CD: Cardiology (1992) baza z dziedziny kardiologii, chorób krążenia, kardiochirurgii, leczenia i diagnozowania chorób krążenia.

Do ciekawych baz interdyscyplinarnych należy Dissatation Abstracts (1993-1995) - jedno z najstarszych żródeł informacji o pracach magisterskich i doktorskich z ponad 1000 światowych uniwersytetów, w tym wszystkich północnoamerykańskich.

Na koniec kilka baz z zakresu ekonomii i zarządzania: ABI/ INFORM (1994-1995) - baza z zakresu biznesu i zarządzania, sporządzona głównie z myślą o potrzebach badań naukowych. Scalając informację z ponad 1000 kluczowych międzynarodowych czasopim fachowych, baza umożliwiającva śledzenie najnowszych tendencji w biznesie i działalność światowych sektorów przemysłu. * Business Periodicals Index ( Jun 1982 - June 1994) - materiał z 345 międzynarodowych, anglojęzycznych czasopism z zakresu ekonomii i zarządzania, obejmujący wszstkie aspekty współczesnego świata biznesu. * Wilson Business Abstracts ( 07. 1982 - 06. 1994) - baza danych z zakresu ekonomii i zarządzania obejmująca opisy bibliograficzne i streszczenia z fachowych czasopism indeksowanych w bazie Business Periodicals Index. * Statistical Abstracts (1984- 12. 19993) - roczniki statystyki międzynarodowej.

W menu systemu bazy danych są zgrupowane według firm wydawniczych. Wymusiły taki układ względy techniczne, ponieważ każda firma stosuje w swoich produktach inne oprogramowanie. Układ baz jest następujacy:

DIALOG: Compendex Plus, EUROCAT, LISA, Ulrich's Plus

ISIS (Institute of Scientific Information): Science Citation Index, Social Science Citation Index, Index to Scientific and Technical Proceedings, Index to Social Sciences and Humanities Proceedings, Journal Citation Reports, Arts and Humanities Citation Index, Current Contents- Life Sciences. SILVERPLATTER: GeoRef, GEOBASE, TOXLINE, FSTA, Complete Year Book Collecttion, Embasy CD: Cardiology, Biological Abstracts, Bioethicline Plus, Dervent Biotechnology Abstracts, Business Periodical Index, Wilson Business Abstrasts, Statistical Abstracts.
UMJ : ABI/Inform, Dissertation Abstracts, INSPEC. Unesco: Index Translationum Other Detabases: Przewodnik Bibliograficzny, Global Explorer.

Biblioteka Główna będzie stale, w miarę możliwości finansowych, uzupałniała swój zbiór baz CD-ROM-owych, a także będzie zamawiać w firmach wydawniczych różne bazy demonstracyjne w celu zaprezentowania ich naszemu środowisku naukowemu.

Przy zamawianiu baz demonstracyjnych będziemy brać pod uwagę dyscypliny naukowe reprezentowane w naszej Uczelni, a także chętnie wysłuchamy uwag oraz propozycji pracowników naukowych. O wszelkich nowościach w tym zakresie będziemy informować w ulotkach rozsyłanych do wydziałów i instytutów, na łamach "Gazety Uniwersyteckij" oraz w Internecie Uniwersytetu Śląskiego.

Nowy system rozpowszechniania baz danych daje duże możliwości zapoznania się z funkcjonowaniem i układem baz z różnych dyscyplin, a przede wszystkim jest okazją do zebrania literatury naukowej. W Oddziale Informacji Naukowej Biblioteki Głównej oddano do dyspozycji czytelników 5 stanowisk komputerowych z możliwością wydruku lub przegrania danych na dyskietkę.

Prowadzone są stale szkolenia w obsłudze baz CD-ROM dla pracowników naukowych, bibliotekarzy i studentów. Wszystkie osoby zainteresowane takim szkoleniem, ew. prezentacją baz mogą kontaktować się z Oddziałem Informacji Naukowej Biblioteki Głównej ( tel. 599-601, w. 1745) w celu ustalenia terminu.