7 października Uniwersytet Śląski zainaugurował 52. rok akademicki. Uroczystość odbyła się w auli im. Kazimierza Popiołka na Wydziale Nauk Społecznych. Dla wszystkich szkół wyższych w Polsce ubiegły rok akademicki był czasem przygotowywania się do wdrożenia ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce, ustawy, która zaczęła obowiązywać 1 października 2018 roku. Rok upłynął w atmosferze transformacji, trwały bowiem prace nad przygotowywaniem najważniejszych dokumentów określających zasady organizacji i funkcjonowania uczelni. 1 października 2019 roku w śląskiej Almae Matris wszedł w życie nowy Statut Uniwersytetu Śląskiego, opracowana została także nowa „Strategia rozwoju Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach na lata 2020–2025”.

Rektor Uniwersytetu Śląskiego prof. dr hab. Andrzej Kowalczyk

– Otwieramy nowy rozdział historii naszej uczelni. Wykonując wolę wspólnoty uczelni, nową ustawę potraktowaliśmy jako szansę i wyzwanie inspirujące nas do podejmowania działań – powiedział rektor Uniwersytetu Śląskiego prof. dr hab. Andrzej Kowalczyk.

W uroczystości uczestniczyli przedstawiciele władz państwowych, samorządowych, duchowieństwa, senatorowie i posłowie RP, włodarze miast uniwersyteckich, rektorzy i reprezentanci zaprzyjaźnionych uczelni oraz instytucji nauki i szkolnictwa wyższego, przedstawiciele korpusu dyplomatycznego, instytucji kultury i mediów oraz społeczność akademicka uczelni, a także po raz pierwszy przedstawiciele nowego organu: Rady Uniwersytetu Śląskiego.

W przemówieniu inauguracyjnym rektor przedstawił założenia nowego ustroju uczelni, wiele uwagi poświęcił zmianom strukturalnym i funkcjonalnym. Jedną z najistotniejszych jest organizacja pracy uczelni oparta na 25 instytutach dyscyplinowych zgrupowanych w ramach 8 wydziałów. Nowością jest także niedawno utworzona Szkoła Doktorska Uniwersytetu Śląskiego, w której wszyscy nowi doktoranci będą kształcili się w trybie stacjonarnym i otrzymają stypendia. Nowy ustrój uczelni, jak i wszystkie zmiany dotychczasowej struktury, wspierają realizację głównego celu, jakim jest osiągnięcie statusu uczelni badawczej – zapewniał rektor, przypominając jednocześnie:

– Przed nami sporo wyzwań, zmian i pracy. Abyśmy temu sprostali, potrzebne jest dalsze zaangażowanie całej wspólnoty akademickiej. Musimy zrobić wszystko, by możliwości rozwoju, jakie daje nam nowy „porządek” uczelni, dobrze wykorzystać. Świadectwem naszych czasów będą efekty naszych działań, które – w co głęboko wierzę – wpłyną bezpośrednio na życie przyszłych pokoleń. Przyszłości nie można i nie da się przeczekać. I tego nie chcemy. Chcemy aktywnie i odpowiedzialnie nadawać jej kształt.

Rektor życzył wszystkim, aby rozpoczynający się rok akademicki był pomyślny, by przyniósł satysfakcję zarówno z sukcesów osobistych, jak i tych, które składają się na dorobek naszej Almae Matris.

Uczestnicy uroczystości

W liście skierowanym do społeczności akademickiej Uniwersytetu Śląskiego prezydent RP Andrzej Duda napisał m.in.: „Konstytucja dla nauki wyznacza nowe ramy działalności uczelni, nowy model kształcenia i ścieżki kariery akademickiej. […] chciałbym, aby nowa ustawa stała się ważnym impulsem do rozwoju badań i elementem budowy nowoczesnego państwa polskiego, bo tym celom ma służyć, ale każda zmiana systemowa niesie za sobą pewne ryzyko, dlatego wdrażanie reformy musi być uważnie monitorowane”. List odczytała dr Agnieszka Lenartowicz- Łysik, doradca prezydenta RP.

Równie serdeczne słowa skierował do uniwersyteckiej społeczności premier Mateusz Morawiecki. List odczytał doradca prezesa Rady Ministrów RP Paweł Jabłoński, zapewniając na wstępie, że rząd nie pozostawi Uniwersytetu Śląskiego ani innych uczelni w województwie śląskim bez wsparcia. Premier, nawiązując do przełomowej reformy systemu nauki i szkolnictwa wyższego, podkreślił: „Jestem przekonany, że uczyniliśmy milowy krok w kierunku budowania nowoczesnego systemu edukacji wyższej, systemu, który będzie odpowiadał na potrzeby przyszłości”.

Osobiste życzenia dobrego, owocnego roku akademickiego złożyli wojewoda śląski Jarosław Wieczorek (absolwent politologii na Wydziale Nauk Społecznych UŚ) oraz dr Marcin Krupa, prezydent Katowic.

Najdonioślejszym momentem w życiu nowo przyjętych studentów jest ceremonia immatrykulacji. Uroczyste ślubowanie doktorantów i studentów odebrał prorektor ds. kształcenia i studentów prof. dr hab. Ryszard Koziołek. Przed wręczeniem indeksów podzielił się swoimi oczekiwaniami.

Prof. dr hab. inż. Alicja Wakulicz-Deja, prof. dr hab. Józef Ciągwa i prof. dr hab. Adam Lityński

– Chcę, abyście naprawiali świat z użyciem wiedzy i nauki, żebyście pracowali dla prawdy, przy świadomości, że to nie ma końca.

Kontynuując, prorektor zaapelował:

– Dbajcie o język, którym mówicie poza murami uniwersytetu. Język zmienia rzeczywistość. Nie od razu – najpierw zmienia postrzeganie rzeczywistości, a potem powoduje działania, które tę rzeczywistość zmieniają realnie.

Od 2008 roku Uniwersytet Śląski, doceniając decydującą wagę i znaczenie profesury dla ugruntowania dobrego imienia śląskiej wszechnicy, zaszczyca wybitnych uczonych i twórców, którzy wnoszą znaczny wkład w rozwój uczelni tytułem honorowego profesora Uniwersytetu Śląskiego. W tym roku do grona tego dołączyli wybitni uczeni: prof. dr hab. inż. Alicja Wakulicz-Deja z Wydziału Nauk Ścisłych i Technicznych, specjalistka z zakresu informatyki, twórczyni kierunku studiów informatyka; prof. dr hab. Józef Ciągwa z Wydziału Prawa i Administracji, historyk państwa i prawa, znawca dziejów autonomii i parlamentaryzmu śląskiego, znakomity nauczyciel akademicki, wychowawca i promotor wielu prawników oraz prof. dr hab. Adam Lityński z Wydziału Prawa i Administracji, historyk państwa i prawa, znawca staropolskiego parlamentaryzmu oraz dziejów prawa i procesu karnego I i II Rzeczypospolitej, pionier badań nad prawem Polski Ludowej oraz historią ustroju i prawa Rosji Radzieckiej i ZSRR, twórca katowickiej szkoły historii prawa.

Tradycją uświetniającą ceremonię inauguracji roku akademickiego jest wręczanie wybitnym uczonym nagrody Pro Scientia et Arte, którą od 2002 roku Uniwersytet Śląski honoruje wybitne osiągnięcia naukowe i artystyczne pracowników uczelni. Symbolem nagrody Pro Scientia et Arte jest statuetka – rzeźba z brązu z cyklu Uskrzydlone będąca dziełem profesora Jana Hermy z Instytutu Sztuki Uniwersytetu Śląskiego w Cieszynie. Prof. dr hab. Małgorzata Łuszczak, przewodnicząca kapituły nagrody, przedstawiła laureatów 2019 roku. Zostali nimi prof. dr hab. Danuta Stróż, uczona w dziedzinie inżynierii materiałowej, koordynatorka krajowych i międzynarodowych projektów badawczych, ceniona nauczycielka akademicka, organizatorka badań naukowych, twórczyni szkoły technik specjalnych w badaniach struktury materiałów, dziekan Wydziału Nauk Ścisłych i Technicznych, oraz prof. dr hab. Wiesław Banyś z Wydziału Humanistycznego, uczony, niekwestionowany autorytet w środowisku, specjalista w dziedzinie językoznawstwa ogólnego i romańskiego oraz językoznawstwa stosowanego, twórca szkoły badawczej opisu języka zorientowanego obiektowo stosowanego w modułach tłumaczenia automatycznego, wiceprzewodniczący Rady Głównej Nauki i Szkolnictwa Wyższego, honorowy przewodniczący Konferencji Rektorów Akademickich Szkół Polskich (KRASP).

Rektor Uniwersytetu Śląskiego wręczył statuetki nagrody Pro Scientia et Arte prof. dr hab. Danucie Stróż i prof. dr. hab. Wiesławowi Banysiowi

Dopełnieniem uroczystości był wykład inauguracyjny zatytułowany „Sama wiedza to nie wszystko… O wartościach i odpowiedzialności uniwersytetu”, który wygłosił prof. dr hab. Wiesław Banyś. Romanista mówił o trwałości, niezmienności i ogromnym znaczeniu wartości, których chronienie jest misją każdego uniwersytetu, każdego ośrodka naukowego. Ich zadaniem – oprócz dokonywania odkryć, znajdowania innowacyjnych rozwiązań problemów dręczących świat materialny i życie społeczne oraz kształcenia kolejnych pokoleń – jest także prezentacja tworzonej w nich wiedzy i reagowanie na zbliżające się zagrożenia.

– Ocena sytuacji, procesów społecznych, funkcjonowania społeczeństw skłaniających uniwersytety do intensywnej działalności w ramach ich społecznej odpowiedzialności jest funkcją uniwersalnych wartości akademickich, których uniwersytety są strażnikami.

Wartości będące swoistym DNA uniwersytetów – zdaniem uczonego – nabierają dodatkowego znaczenia w sytuacji coraz większej złożoności świata, coraz większej dynamiki jego przemian, coraz bardziej zróżnicowanych oczekiwań. Wartości pozwalają uniwersytetom utrzymać kurs zgodny z ich misją w najbardziej turbulentnych społecznie i politycznie czasach i być drogowskazem dla innych.

Prorektor ds. kształcenia i studentów prof. dr hab. Ryszard Koziołek wręczył indeksy nowo przyjętym studentom i doktorantom

– Jednym z najważniejszych obecnie problemów, z którymi przychodzi zmierzyć się całemu światu, jest globalna katastrofa klimatyczna związana z bardzo słabo realizowaną ideą zrównoważonego rozwoju społeczeństw i, w konsekwencji, z groźbą rychłego załamania rozwoju cywilizacyjnego ludzkości – sygnalizował profesor. – Sytuacja ta jest wynikiem krótkowzrocznego myślenia i braku wyobraźni, bo przecież nie braku wiedzy, wziąwszy pod uwagę wszystkie ogólnodostępne publikacje naukowe i raporty – mówił wykładowca, podkreślając, że walka o ratowanie planety jest obowiązkiem naukowców reprezentujących wszystkie dziedziny wiedzy.

Kończąc wykład, profesor Wiesław Banyś zaapelował: – Naszą powinnością jest wspieranie działań mających na celu krzewienie osiągnięć nauki i przeciwstawianie się wszelkim antynaukowym albo pseudonaukowym demagogiom, populizmowi, zwalczanie manipulacji i kłamstw, dyskredytacji osiągnięć nauki – tej celowej lub wynikającej z niewiedzy. […] Najbliższe lata dadzą odpowiedź na coraz częściej pojawiające się pytanie: czy jest z nami, ludźmi, już tak źle, że jako pierwszy i jedyny gatunek biologiczny na Ziemi doprowadzimy do zagłady samych siebie? […] Nie wystarczy już tylko mówić „nie!”, trzeba działać.

Tradycyjnie uroczystość uświetnił występ akademickiego Chóru Uniwersytetu Śląskiego „Harmonia” pod dyrekcją dr hab. Izabelli Zieleckiej-Panek, prof. UŚ.