II. DZIAŁALNOŚĆ NAUKOWO-BADAWCZA ORAZ INFORMATYZACJA UCZELNI

Działalność naukowa

Działalność naukowa prowadzona była w 10 wydziałach Uczelni oraz w jednostkach międzywydziałowych i pozawydziałowych.

Pracownicy naukowo-badawczy zrealizowali w 2000 roku 898 tematów badawczych podczas, gdy w roku 1999 - 783 tematy badawcze, a w roku 1998 - 785 tematów.

Pracownicy Uczelni zorganizowali 41 (32 - w 1999 roku) konferencji naukowych, w tym 11 (10 - w 1999 roku) dotowanych przez Ministerstwo Edukacji Narodowej w ramach działalności ogólnotechnicznej (DOT). 2311 osób (w 1999 roku - 1977 osób) uczestniczyło w 1519 (1230 w 1999 roku) konferencjach krajowych i zagranicznych, wygłaszając 2018 referatów (w 1999 roku - 1728 referatów).

W 2000 roku opublikowano 3406 prac naukowych (o 398 więcej niż w roku ubiegłym), w tym 678 (w roku 1999 - 604) artykuły w czasopismach zagranicznych.

Na dofinansowanie zakupów aparatury naukowo-badawczej KBN przyznał w roku 2000 kwotę 3 275 630 zł (tzw. granty aparaturowe), która jest wyższa o 28,60% od dotacji z roku 1999.

W 2000 roku KBN przyznał również dotację celową w wysokości 6 133 219 zł na dofinansowanie inwestycji (tzw. granty budowlane), w tym:

  • 600 000 zł na inwestycję pn. "Pierwsze wyposażenie laboratoriów naukowo-badawczych Instytutu Chemii";
  • 510 850 zł na inwestycję pn. "Modernizacja laboratoriów biologicznych i hodowlanych w budynku Wydziału Biologii i Ochrony Środowiska";
  • 522 369 zł (w 2000 r. - 300 000 zł) na inwestycję pn. "Wydziałowa Pracownia Dokumentacji Botanicznej - Wydział Biologii i Ochrony Środowiska";
  • 1 000 000 zł (w 2000 r. - 500 000 zł) na inwestycję pn. "Adaptacja domu studenta na potrzeby naukowo-badawcze Instytutu Informatyki Stosowanej";
  • 3 500 000 zł (w 2000 r. - 2 500 000 zł) na inwestycję pn. "Budowa zespołu laboratoriów do obsługi nowych kierunków badawczych w zakresie analizy środowiska terenów uprzemysłowionych".

W roku 2000 prof. dr hab. Wiesław Banyś decyzją nr 160/E-340/SPUB-M-5PR-UE/ DZ 275/2000 uzyskał ze środków na specjalne programy lub urządzenia badawcze łączną dotację w wysokości 501 300 zł (246 300 zł w 2000 roku) na dofinansowanie w latach 2000/2001 międzynarodowego projektu badawczego w ramach "II Programu Tematycznego IST - System tłumaczenia maszynowego dla administracji węgierskiej i polskiej. Akronim MATCHPAD".

Od 2000 roku wszystkie Wydziały Uniwersytetu Śląskiego posiadają uprawnienia do nadawania stopni naukowych doktora. Decyzją nr RWSA-0030-199/2000 Rady Wyższego Szkolnictwa Artystycznego Wydział Radia i Telewizji uzyskał uprawnienia do przeprowadzania przewodów kwalifikacyjnych pierwszego stopnia w dyscyplinie artystycznej "realizacja obrazu filmowego i telewizyjnego". Decyzją nr RSWA-852-3/2001 Rady Wyższego Szkolnictwa Artystycznego Instytut Sztuki Wydziału Pedagogiczno-Artystycznego w Cieszynie uzyskał uprawnienia do przeprowadzania przewodów kwalifikacyjnych pierwszego stopnia w dyscyplinie artystycznej "grafika". Decyzją z dnia 27 listopada 2000 r. Centralnej Komisji ds. Tytułu Naukowego i Stopni Naukowych Wydział Techniki otrzymał uprawnienia do nadawania stopnia naukowego doktora habilitowanego nauk technicznych w dyscyplinie inżynieria materiałowa.

Finansowanie badań naukowych

Działalność naukowo-badawcza prowadzona była w 2000 roku, podobnie jak w latach poprzednich, dzięki środkom finansowym przyznanym przez:

  1. Komitet Badań Naukowych na realizację:
    • badań własnych,
    • działalności statutowej,
    • projektów badawczych (grantów KBN),
  2. Ministerstwo Edukacji Narodowej na działalność ogólnotechniczną (DOT),
  3. podmioty gospodarcze i organy administracji państwowej na realizację tzw. prac zleconych.
Badania własne

Decyzją Przewodniczącego Komitetu Badań Naukowych (Nr 160/E-340/BW/2000 z dnia 14 kwietnia 2000 roku) przyznano Uniwersytetowi Śląskiemu kwotę 3 444 000 zł na finansowanie badań własnych (w roku 1999 - 2 460 000 zł). Zgodnie z propozycją Senackiej Komisji ds. Badań Naukowych środki te (po odjęciu 15% narzutu) zostały podzielone w następujący sposób:

  • rezerwa JM Rektora - 673 830 zł (481 300 zł w 1999 roku),
  • prenumerata czasopism - 748 700 zł (534 800 zł w 1999 roku),
  • wydziały - 1 572 270 zł (1 123 100 zł w 1999 roku).

Fundusze Rezerwy JM Rektora zostały przeznaczone na sfinansowanie druku prac habilitacyjnych oraz w drodze konkursu na dofinansowanie projektów badawczych, głównie takich, które mają przyczynić się do uzyskania stopni i tytułów naukowych.

W roku 2000 w ramach badań własnych zrealizowano 451 tematów badawczych. Zakupiono aparaturę naukowo-badawczą na kwotę 242 261,05 zł. Całkowity koszt badań własnych wyniósł 3 246 500 zł..

Działalność statutowa

Przewodniczący Komitetu Badań Naukowych decyzją Nr 160/E-340/S/2000 z dnia 24 marca 2000 r. przyznał Uniwersytetowi Śląskiemu dotację w wysokości 7 023 100 zł na dofinansowanie działalności statutowej w 2000 roku. Na kwotę tej dotacji złożyły się środki:

  1. Na dofinansowanie działalności statutowej - 5 689 600 zł;
  2. Do podziału decyzjami władz szkoły wyższej - na dofinansowanie kosztów: współpracy naukowej i naukowo-technicznej z zagranicą, w szczególności określonej w umowach międzyrządowych albo w protokołach wykonawczych do tych umów, obejmującej wymianę osobową oraz organizowanie w kraju międzynarodowych konferencji naukowych; łączności komputerowej krajowej i zagranicznej; import czasopism naukowych i innych nośników informacji naukowej - 1 333 500 zł.

W 2000 roku w ramach działalności statutowej zrealizowano 305 tematów badawczych, o 16 więcej niż w roku 1999. Zakupiono aparaturę naukowo-badawczą za kwotę 2 558 064,42 zł. Całkowity koszt działalności statutowej wyniósł 9 106 000 zł, tj. był o 49,60% wyższy niż w roku 1999.

Wysokość dotacji dla poszczególnych jednostek uzależniona jest od uzyskanej przez nie kategorii. .

Projekty badawcze (granty KBN)

W roku 2000 w dwóch konkursach zgłoszono 133 wnioski (149 w 1999 roku). Pozytywną ocenę i decyzję o finansowaniu otrzymało 59 projektów, co stanowi 44,36% (26,17%- w 1999 r.) na ogólną kwotę 3 245 141 zł (2 573 230 zł w 1999 r.). W 2000 roku realizowano 132 granty, tj. o 7 więcej niż wroku 1999. Podobnie jak w latach poprzednich, koszty pośrednie (liczone od kosztów, bez aparatury i publikacji) ustalono: dla wydziałów eksperymentalnych w wysokości 30%, a dla humanistycznych - 25%; dla grantów promotorskich odpowiednio 20% i 15%..

Działalność ogólnotechniczna (DOT)

W 2000 roku Minister Edukacji Narodowej przyznał Uniwersytetowi Śląskiemu kwotę 121 000 zł (w roku 1999 - 102 000 zł, w roku 1998 - 109 600 zł) na dofinansowanie: działalności wydawniczej i bibliotek oraz organizowanie konferencji. Nastąpił nieznaczny wzrost dotacji w stosunku do roku 1999..

Prace naukowo-badawcze, tzw. prace zlecone

Badawcze prace zlecone realizowane są na zamówienia podmiotów gospodarczych, jednostek administracji państwowej, jednostek naukowych. Liczba prac (23) realizowanych w Uniwersytecie Śląskim w 2000 roku - utrzymała się na poziomie zbliżonym do lat ubiegłych (22 - 1999 r., 23 - 1998 r.). Koszt tych prac wyniósł 368 tys. zł. Nadal największy udział w realizacji prac zleconych miał Wydział Nauk o Ziemi - 11 prac na kwotę 250 tys. zł.

TABELA 1
Projekty naukowo-badawcze realizowane w 2000 roku

Lp. Wydział Badania własne(Konkurs Wydziałowy+ Rezerwa JM Rektora) Badania statutowe Granty KBN Prace zlecone Razem
1 Biologii i Ochrony Środowiska 17 14 14 1 46
2 Filologiczny 94 83 26 - 203
3 Matematyki, Fizyki i Chemii 99 52 26 7 184
4 Nauk o Ziemi 50 20 20 11 101
5 Nauk Społecznych 43 33 5 - 81
6 Pedagogiczno-Artystyczny 83 18 2 - 103
7 Pedagogiki i Psychologii 26 37 4 - 67
8 Prawa i Administracji 3 20 9 - 32
9 Radia i Telewizji 2 1 1 - 4
10 Techniki 34 27 12 4 77
Razem 451 305 119 23 898


TABELA 2
Kategoryzacja KBN jednostek organizacyjnych Uniwersytetu Śląskiego

Lp. Jednostka 1999 2000 2001
1. Wydział Biologii i Ochrony Środowiska 3 2 2
2. Wydział Filologiczny 1 1 1
3. Wydział Matematyki, Fizyki i Chemii
Instytut Matematyki
Instytut Fizyki
Instytut Chemii
-
2
2
2
-
2
2
2
-
2
2
2
4. Wydział Nauk o Ziemi 2 1 1
5. Wydział Nauk Społecznych 1 1 1
6. Wydział Pedagogiczno-Artystyczny 3 3 3
7. Wydział Pedagogiki i Psychologii 3 3 3
8. Wydział Prawa i Administracji 4 4 4
9. Wydział Radia i Telewizji 1 1 1
10. Wydział Techniki 2 2 2


Nagrody dla nauczycieli akademickich


Nagrody Ministra Edukacji Narodowej

W roku 2000 Minister Edukacji Narodowej przyznał jedną nagrodę indywidualną za osiągnięcia w roku 1999. Otrzymał ją:
- prof. dr hab. Piotr Fast - Wydział Filologiczny.
Nagroda została wręczona podczas uroczystej inauguracji roku akademickiego 2000/2001.

Nagrody JM Rektora

W roku 2000 JM Rektor przyznał 173 nagrody indywidualne i 7 zespołowych, I i II stopnia za wybitne osiągnięcia naukowe, artystyczne, dydaktyczne za rok ubiegły. 165 nagród indywidualnych i 3 zespołowe otrzymali nauczyciele akademiccy zatrudnieni na wydziałach. Pozostałe 10 nagród (6 indywidualnych i 4 zespołowe) JM Rektor przyznał pracownikom dydaktycznym zatrudnionym w Kolegium Języka Biznesu, Alliance Française, Studium Wychowania Fizycznego i Sportu, Bibliotece Głównej, Studium Praktycznej Nauki Języków Obcych i Szkole Zarządzania.

Nagrody JM Rektora
za wyróżniające prace doktorskie

W roku 2000 JM Rektor wyróżnił 4 prace doktorskie. Nagrody otrzymali:

  • dr Aleksandra Niewiara - Wydział Filologiczny,
  • dr Piotr Świercz - Wydział Nauk Społecznych,
  • dr Beata Pituła - Wydział Pedagogiki i Psychologii,
  • dr Iwona Bogucka - Wydział Prawa i Administracji,


Stypendium Fundacji na Rzecz Nauki Polskiej

Jest to nagroda przyznawana młodym, wyróżniającym się pracownikom naukowo-badawczym, którzy w roku składania wniosku nie przekroczyli trzydziestego roku życia i posiadają znaczący dorobek naukowy (m.in. publikacje w czasopismach zagranicznych i krajowych).

W roku 2000 stypendia te otrzymali:

  • dr Marcin Kostur - Wydział Matematyki, Fizyki i Chemii,
  • dr Michał Waldemar Mierzwa - Wydział Matematyki, Fizyki i Chemii.
Studia doktoranckie

W okresie od 15.02.1993 r. do 31.10.2000 r. na studia przyjęto 2.529 słuchaczy, w tym na studia dzienne (ze stypendium) - 950 osób, na studia zaoczne - 1.579 osób.

W roku akademickim 1999/2000 studiuje 1.238 słuchaczy (tabele 2 i 3): lata I-IV - 1023 osób, w tym studia dzienne (ze stypendium) - 393 osób, studia zaoczne - 630 osób. Z przedłużeniami (tzw. V rok) studiuje 215 osoby, w tym studia dzienne - 118 osób i studia zaoczne - 97 osób. 227 osób z grupy słuchaczy to pracownicy UŚ skierowani na dzienne studia doktoranckie oraz 42 pracowników UŚ studiujących w trybie zaocznym.

Na 31 marca 2001 r. 424 słuchaczy ukończyło studia doktoranckie i obroniło prace doktorskie w tym po studiach dziennych - 313 osób, po studiach zaocznych - 111 osób.

Informatyzacja Uczelni

Problematyka informatyzacji w roku 2000 koncentrowała się na kilku podstawowych zagadnieniach związanych z:

  • uczestnictwem Uniwersytetu Śląskiego w Śląskiej Akademickiej Sieci Komputerowej (ŚASK),
  • rozwojem lokalnych sieci komputerowych w Uczelni,
  • działalnością Rady Programowej ds. Informatyki,
  • działalnością Głównego Informatyka i Centrum Techniki Obliczeniowej,
  • projektami informatycznymi dotyczącymi przygotowania nowego serwisu WWW Uniwersytetu Śląskiego i projektu oprogramowania do obsługi dziekanatów.

Rada Użytkowników Śląskiej Akademickiej Sieci Komputerowej pod przewodnictwem Prorektora ds. Nauki, Współpracy i Promocji Uniwersytetu Śląskiego prof. dr. hab. Janusza Janeczka swoje działania skierowała głównie w kierunku skonsolidowania środowiska śląskiego i wypracowania odpowiednich dla wszystkich naukowych użytkowników zasad korzystania z zasobów ŚASK. W efekcie wszystkie jednostki środowiska śląskiego są podłączone do ŚASK, a Uniwersytet Śląski korzysta od 1 stycznia 2001 z nowego wynegocjowanego, korzystnego cennika za usługi sieciowe.

Rada Programowa ds. Informatyki kierowana przez przewodniczącą panią prof. UŚ dr hab. inż. Alicja Wakulicz-Deję przedyskutowała szereg problemów związanych z informatyzacją i komputeryzacją Uniwersytetu Śląskiego, między innymi omówiono następujące problemy: zasady zakupu sprzętu komputerowego i oprogramowania, zagadnienia związane z nauczaniem informatyki na kierunkach nieinformatycznych, CTO, lokalnymi sieciami komputerowymi, komputeryzacją pracy Biblioteki Głównej.

Pozostali członkowie Rady to:

  • prof. UŚ dr hab. inż. Dariusz Badura - wiceprzewodniczący,
  • prof. UŚ dr hab. Stanisław Kucharski,
  • mgr Wanda Dziadkiewicz,
  • mgr Jerzy Jura,
  • dr Ewa Magiera,
  • dr Marian Pawełczyk,
  • dr Jolanta Tambor.

Od października 2000 roku rozpoczął pracę zespół wyłoniony w konkursie Prorektora ds. Nauki, Współpracy i Promocji Uniwersytetu Śląskiego prof dr hab. Janusza Janeczka na temat "Strategia informatyzacji uczelni w świetle rozwoju technologii informatycznych". Pełny tekst opracowania dostępny będzie w czerwcu 2001 r.

Pełnomocnik Rektora ds. Informatyzacji Uczelni - Główny Informatyk - dr Ewa Magiera, powołana na to stanowisko 1 października 1998 roku, koordynowała proces informatyzacji w skali całej uczelni. Z inicjatywy Głównego Informatyka między innymi: uregulowano sprawy zakupów sprzętu komputerowego, zasady realizacji lokalnych sieci komputerowych, podjęto pracę nad wymianą oprogramowania dziekanatowego.

Prof. UŚ dr hab. inż. Dariusz Badura został powołany przez JM Rektora Uniwersytetu Śląskiego na przewodniczącego komisji, mającej na celu opracowanie zasad i nadzorowanie wymiany oprogramowania wspomagającego pracę dziekanatów i jednostek administracji centralnej, które z dziekanatami współpracują.

Wprowadzono ogólnouczelniany regulamin sieci USNET, na podstawie którego głównym administratorem USNET został dyrektor CTO.

Sieci komputerowe Uczelni, połączone ze sobą przez Śląską Akademicką Sieć Komputerową. W grudniu 1997 r. ŚASK stała się częścią krajowej sieci POL-34, wskutek czego Uniwersytet Śląski uzyskał szybkie połączenie sieciowe z takimi ośrodkami naukowymi i akademickimi, jak: Poznań, Wrocław i Gdańsk. W marcu 1999 r. sieć POL-34 uzyskała połączenie z zachodnioeuropejską siecią naukowo-badawczą TEN-155, co zdecydowanie poprawiło jakość łączności internetowej z Europą Zachodnią i USA. W roku 2000 miała miejsce reorganizacja struktury ŚASK, co spowodowało konieczność podjęcia w CTO prac nad unowocześnieniem sieci Uniwersytetu Śląskiego.

W październiku 1999 r. Ośrodek Działalności Dydaktycznej w Jastrzębiu został przyłączony do Internetu za pomocą przyłączenia o przepływności 64 kbps, wykonanego do sieci POLPAK-T, której operatorem jest Telekomunikacja Polska S.A. W roku 2000 przepływność tego połączenia została zwiększona do 2 Mbps. Sieć POLPAK-T służy w tym przypadku jako połączenie sieci lokalnej ODD z ŚASK.

Zagadnieniami technicznymi, związanymi z funkcjonowaniem sieci komputerowej, zarówno wewnątrz Uczelni, jak i w aspekcie połączenia z sieciami zewnętrznymi, zajmowało się Centrum Techniki Obliczeniowej. Do podstawowych zadań CTO, związanych z dostępem do Internetu, należało zarządzanie przestrzenią adresową Internetu, czyli przydzielanie adresów internetowych zarówno wewnątrz Uczelni, jak i dla zainteresowanych instytucji naukowych i akademickich z Katowic oraz Sosnowca, zarządzanie systemem nazw internetowych DNS (przydzielanie i aktualizacja nazw domenowych dla komputerów przyłączanych do sieci uniwersyteckiej oraz do sieci innych instytucji naukowych i akademickich).

Centrum Techniki Obliczeniowej zajmowało się również eksploatacją serwerów sieciowych, umożliwiających około 2000 pracowników i studentów korzystanie z internetowej poczty elektronicznej. W serwerach sieciowych utrzymywane było w roku 2000 archiwum zwierciadlane, umożliwiające sieciową instalację systemu operacyjnego Linux, dzięki czemu w Uczelni i poza nią wykonano kilkadziesiąt instalacji tego systemu. Udostępniano również i inne usługi Internetu, takie jak: serwis Usenet news i serwis W3cache. Na terenie CTO dostępna była nowoczesna pracownia internetowa wyposażona dzięki współpracy CTO z Fundacją im. Stefana Batorego, w której studenci intensywnie korzystali z usług Internetu. Podobna pracownia dostępna również jest w Sosnowcu, a pracownicy i studenci wydziałów Uczelni zlokalizowanych w Sosnowcu uzyskali dobre warunki dostępu do sieci dzięki zmodernizowanej lokalnej sieci komputerowej.

Na przełomie 2000/2001 uruchomiono w CTO, dzięki dotacji KBN, nowy serwer sieciowy ogólnego przeznaczenia, co wyraźnie wpłynęło na poprawę jakości usług oferowanych przez CTO.

Kontynuowano modernizację sieci lokalnych w budynkach Wydziału Nauk o Ziemi przy ul. Będzińskiej, Instytutu Fizyki przy ul. Uniwersyteckiej 4, Wydziału Nauk Społecznych przy ul. Bankowej 12, uzyskano odpowiednie certyfikaty.

Usługi, świadczone dla uczelni w zakresie serwisu WWW, polegają na udostępnianiu stron WWW, utworzonych w języku HTML, użytkownikom serwisu posługującym się przeglądarkami WWW. Użytkownicy serwisu pochodzą zarówno z uczelni, jak i spoza niej. Serwis WWW uczelni udostępniany jest za pomocą serwera WWW o adresie http://www.us.edu.pl. Całość serwisu WWW zreorganizowano zgodnie z wykonanym w CTO w roku 1999 projektem. W związku z rekonstrukcją serwisu WWW pracownicy CTO (dyrektor mgr Maciej Uhlig, mgr Ewa Uhlig) brali w 2000 r. udział w systematycznych pracach zespołu (z udziałem dr. Dariusza Rotta - rzecznika prasowego UŚ i redaktora "Gazety Uniwersyteckiej", mgr Mirosławy Łukaszek - kierownika Biuro Promocji i Karier, prof. Artura Starczewskiego - grafika) przygotowującego nowy serwis. Praca ta jest nadal kontynuowana, a jednym z kolejnych projektów jest automatyzacja procesu tworzenia pakietów ECTS oraz prezentacja ich w Internecie.

Zespół realizujący serwis WWW wykonał w roku 2000, miedzy innymi, następujące prace: nowy portal Uniwersytetu Śląskiego, nowe elektroniczne wydanie "Gazety Uniwersyteckiej", pełne wydanie informatora dla kandydatów na studia na rok 2000/2001, angielską wersję informacji o Uniwersytecie (Dział Współpracy z Zagranicą), historię uczelni (kalendarium, doktoraty), prawo uczelni (statuty, zarządzenia, pisma okólne), prawo o szkolnictwie wyższym, wprowadzenie do wydawnictw publikacji książkowych z całego roku i zmiana szaty graficznej, zakładanie stron dla wydziałów, zakładów, innych jednostek uczelni, ECTS.

Wykorzystanie serwisu WWW Uniwersytetu Śląskiego wzrosło w roku 2000 o 70% (z 56000 odsłon stron w styczniu do 96000 w grudniu). Serwis wykorzystywany był najczęściej w maju (150000 odsłon), co jest związane z jego przydatnością dla kandydatów na studia. 22% odwiedzin serwisu pochodziło z uczelni, a 78% spoza niej. Z Polski pochodziło 67% odwiedzin, spoza Polski - 33%. Na podstawie powyższych danych można stwierdzić, że prowadzony przez CTO serwis WWW uczelni odgrywa coraz to większą rolę w promocji uczelni.