ĆWIERĆWIECZE BIOLOGII I OCHRONY ŚRODOWISKA W UŚ

W pierwszych miesiacach roku 1969 utworzono Instytut Biologii w Uniwersytecie Slaskim. Organizatorem i pierwszym dyrektorem Instytutu Biologii zostal doc. dr hab. Przemyslaw Trojan. W Instytucie powolano trzy Zaklady: Ekologii Ogolnej, Biochemii i Mikrobiologii. Instytut w pierwszym roku istnienia zajmowal kilka pokoi w budynku przy ul. Krasinskiego 2. Kilka miesiecy po utworzeniu Instytutu rozpoczal on dzialalnosc dydaktyczna. W pierwszym roku akademickim 1969/70, ktory byl zarazem drugim rokiem Uniwersytetu Slaskiego, przyjeto 73 studentow. W owym czasie pracowalo w Instytucie Biologii 24 pracownikow, w tym 6 docentow, 2 adiunktow ze stopniem doktora i kilku asystentow. Podjecie zajec dydaktycznych stworzylo krytyczna sytuacje lokalowa - nieliczne sale byly salami wykladowymi, salami cwiczen, laboratoriami, a rownoczesnie pokojami pracownikow. Czesc zajec prowadzono w laboratoriach Politechniki Slaskiej. Instytut przeniesiono w 1970 roku do gmachu przy ul. Jagiellonskiej 28.

W 1971 r. dyrektorem Instytutu Biologii zostal doc. dr hab. Jerzy Chmielowski a wicedyrektorem doc. dr hab. Florian Celinski. Trudny okres w Instytucie nastapil w latach 1971/72 w zwiazku z organizacja wyzszych lat studiow. Wymagalo to znacznego zwiekszenia kadry, a liczba samodzielnych pracownikow nie ulegla zmianie. Korzystano wiec z pracownikow innych osrodkow. Angazowano wykladowcow Uniwersytetu Jagiellonskiego, Instytutu Ochrony Przyrody w Krakowie, Instytutu Ekologii w Warszawie, UMCS w Lublinie, Uniwersytetu Wroclawskiego, Akademii Rolniczej w Krakowie, Politechniki Slaskiej, Instytutu Onkologii, Instytutu Lesnictwa PAN i innych. Organizacja kolejnych lat studiow wymagala utworzenia nowych zakladow. W 1970 roku powolano Zaklady Botaniki i Zoologii a w 1972 roku rozpoczeto organizowanie dwoch Zakladow: Fizjologii Zwierzat i Fizjologii Roslin.

W 1973 roku Instytut Biologii przeksztalcono w Wydzial Biologii i Ochrony Srodowiska a pierwszym dziekanem zostal prof. dr hab. Marian Pytasz. Utworzenie Wydzialu wymagalo istotnych zmian strukturalnych i organizacyjnych, pozwalajacych na rozwoj dyscyplin biologicznych, , ktore nie istnialy w Instytucie Biologii. Nazwa Wydzialu okreslala jego specyficzny charakter polegajacy na koncentracji wysilku dydaktycznego i badawczego na zagadnieniu waznych w naszym regionie, jakim jest biologia srodowiska i jego ochrona.

W obrebie Wydzialu zostaly utworzone trzy Instytuty: Biochemii i Mikrobiologii, Botaniki, Zoologii oraz Samodzielny Zaklad Geografii, ktory stal sie zalazkiem Wydzialu Nauk o Ziemi. Zwiekszono liczbe zakladow z szesciu, ktore liczyl Instytut Biologii do dwunastu utworzonych w ramach Wydzialu. Mozliwe to bylo dzieki pozyskaniu nowych pracownikow z innych osrodkow. Wydzial rozpoczal prace z trzema profesorami i dziewiecioma docentami zatrudnionymi w pelnym wymiarze oraz trzema profesorami i jednym docentem zatrudnionym na 1/2 etatu. Odpowiednio do liczby samodzielnych pracownikow wzrosla ilosc mlodszych pracownikow naukowo-dydaktycznych i naukowo-technicznych. W poczatkowym okresie funkcjonowania Wydzialu wysilek skoncentrowal sie na prawidlowej organizacji zajec dydaktycznych. Wymagalo to przygotowania mlodej kadry, zgromadzenia w szybkim tempie aparatury i wyposazenia laboratoriow oraz opracowania szczegolowych zajec dydaktycznych. Rownoczesnie podejmowano zadania badawcze jako nieodzowny element ksztalcenia mlodej kadry i studentow. Zgodnie z przyjetymi zadaniami Wydzialu dazono do koncentracji problemow badawczych glownie wokol procesow biologicznych zachodzacych w srodowisku przyrodniczym regionow wielkoprzemyslowych. Zachowano rowniez odrebnosc tematyczna badan wynikajacych z potrzeb rozwoju poszczegolnych dyscyplin biologicznych oraz planow ksztalcenia wlasnej kadry naukowo-dydaktycznej.

Wraz z odejsciem z Wydzialu czesci pracownikow do nowo utworzonego Wydzialu Nauk o Ziemi zmieniona zostala struktura Wydzialu Biologii. Instytut Biochemii i Mikrobiologii przeksztalcono w Instytut Biologii Molekularnej, w ktorym utworzono dwa nowe Zaklady Biofizyki i Biologii Komorki i Genetyki. W Instytucie Zoologii powstaly w 1975 roku kolejno Zaklad Histologii i Embriologii Zwierzat oraz Metodyki Nauczania Biologii.

Dziekanem w 1975/76 zostal prof. dr hab. Sedzimir M. Klimaszewski. Struktura organizacyjna w latach 1975/81 w zasadzie byla niezmieniona, jedynie Zaklad Sytematyki i Geografii Roslin przeksztalcil sie w dwie jednostki: Zaklad Sytematyki Roslin oraz Zaklad Geobotaniki i Ochrony Przyrody. Rowniez w 1975 roku Wydzial otrzymal budynek przy ul. Bankowej 9, do ktorego przeniosl sie Instytut Zoologii.

Kolejno dziekanami Wydzialu byli: prof. dr hab. M. Maluszynski, prof. dr hab. Z. Jethon, prof. dr hab. L. Badura i prof. dr hab. S. Labuzek. W pierwszych dniach roku akademickiego 1979/80 nastapila kolejna zmiana struktury organizacyjnej Wydzialu. Zlikwidowane zostaly instytuty i zaklady. Powolano w ich miejsce 13 katedr. Obecnie kieruja nimi: Anatomia i Cytologia Roslin - prof. Jolanta Maluszynska; Biochemii - prof. Jerzy Chmielowski; Biofizyki i Biologii Komorki - prof. Wieslaw Wloch; Botaniki Systematycznej - prof. Krzysztof Rostanski; Ekologii - prof. Tadeusz Kimsa; Fizjologii Czlowieka i Zwierzat - prof. Pawel Migula; Fizjologii Roslin - prof. Jan Stolarek; Genetyki - prof. Miroslaw Maluszynski; Geobotaniki i Ochrony Przyrody - prof. Stanislaw Wika; Histologii i Embriologii Zwierzat - prof. Kazimierz Czechowicz; Metodyki Nauczania Biologii - kurator /dziekan Wydzialu/; Mikrobiologii - prof. Leslaw Badura; Zoologii - prof. Sedzimir M. Klimaszewski. Ponadto Wydzial posiada dwie pracownie ogolnowydzialowe - izotopowa i mikroskopii elektronowej zas katedra genetyki dysponuje szklarnia i polem doswiadczalnym. Podstawowymi zadaniami pracownikow Wydzialu jest ksztalcenie studentow, ksztalcenie kadry naukowo-dydaktycznej oraz praca naukowa. Studentow szkolimy na studiach dziennych i zaocznych. W latach osiemdziesiatych nasi studenci odbywali nadto kursowe praktyki w uniwersytetach zagranicznych: na Uniwersytecie Moskiewskim - nad Morzem Bialym, na Uniwersytecie Rostowskim - w Rostowie nad Donem i nad Morzem Azowskim oraz w Wyzszej Szkole Pedagogicznej w Ostrawie - w Beskidach. W roku akademickim 1993/94 nadano tytul magistra biologii z numerem 1995.

Prawo nadawania stopnia doktora Wydzial uzyskal w styczniu 1975 roku i od tego czasu nadal 123 stopni doktora nauk przyrodniczych /ostatnio nauk biologicznych z zakresu biologia/. Nastepnym krokiem w rozwoju Wydzialu bylo uzyskanie w sierpniu 1977 roku prawa nadawania stopnia doktora habilitowanego. W tym roku akademickim zatwierdzono trzydziesty stopien doktora habilitowanego a dwojka dalszych pracownikow jest juz po kolokwium habilitacyjnym.

25 lat temu Instytut Biologii rozpoczal swoja dzialalnosc w oparciu o pracownikow naukowo-dydaktycznych, ktorzy przyszli do Instytutu z roznych stron kraju. Obecnie Wydzial "dorobil sie" dwoch prof. USl - wychowankow naszego Wydzialu. Doktorzy pracujacy na Wydziale to w wiekszosci jego absolwenci, ktorzy swoje tezy doktorskie takze tutaj bronili. W ubieglym roku akademickim uruchomilismy czteroletnie studia doktoranckie z zakresu "Przyrodnicze Podstawy Ochrony Srodowiska".

Badania prowadzone w Wydziale Biologii i Ochrony Srodowiska dotycza stanu istniejacego i mozliwosci restauracji srodowiska naturalnego GOP. Srodowisko to znajduje sie pod silna presja przemyslu i gesto zaludnionych miast. Problemy badawcze Wydzialu dotycza podstawowych i aplikacyjnych zagadnien wplywu roznych zanieczyszczen na pojedyncze organizmy, populacje, ekosystemy. Glowne kierunki badan to:

- badania nad wplywem zanieczyszczen przemyslowych na strukture i funkcje roznych poziomow organizacyjnych: molekularny, komorkowy, organizmalny, populacyjny i ekosystemowy;

- problemy biotechnologiczne: kultury in vitro, mechanizmy genetycznej regulacji, degradacja substancji ksenobiotycznych w wodach przemyslowych;

- badania nad zmianami zachodzacymi w swiecie roslin i zwierzat pod wplywem antropopresji /analiza zmian w strukturach roznych biocenoz, glownie w ekosystemach lesnych i lakowych/;

- waloryzacja srodowiska naturalnego jako podstawa tworzenia racjonalnej sieci obszarow chronionych;

- rola bioindykacyjna roslin i zwierzat.

Efekty dzialalnosci Wydzialu Biologii i Ochrony Srodowiska znalazly uznanie w polskim srodowisku naukowym. Wzrasta udzial pracownikow Wydzialu w Komitetach PAN, Radach Naukowych Instytutow, w kolegiach i komitetach wydawnictw naukowych. Wielu pracownikow uczestniczy w dzialalnosci towarzystw naukowych krajowych i zagranicznych.

Sumujac osiagniecia naukowe Wydzialu w przeciagu 25 lat nie sposob nie wspomniec o udziale studentow w ksztaltowaniu jego oblicza. Przez wszystkie te lata studenci czynnie uczestniczyli w przygotowywaniu pracowni i laboratoriow, gromadzeniu materialu dydaktycznego, uczestniczyli w badaniach prowadzonych na Wydziale. Wiodaca role w tych poczynaniach studentow pelni Kolo Naukowe Biologow powstale w 1970 roku. Prace wykonywane przez studentow sa tematycznie zwiazane z badaniami Wydzialu. Kolo bylo rowniez wspolorganizatorem krajowych obozow naukowych oraz zagranicznych wypraw. Wyprawy te dostarczyly bogatych materialow dydaktycznych. A byly to: w 1972 r. - wyprawa do Turcji, Iranu i Iraku; w 1975 r. - wyprawa do Maroka i Algierii; w 1979 r. - wyprawa do Turcji, Syrii i Iraku; w 1980 r. - wyprawa /pracownikow/ w dorzecze Amazonii /Peru, Boliwia, Brazylia/; w 1984 r. - wyprawa do Turcji, Iranu i Pakistanu; w 1985 r. - wyprawa /pracownikow/ w dorzecze Amazonii /Ekwador/; w 1992 r. - wyprawa /pracownikow/ do Maroka i Sachary Zachodniej.

Wydzial prowadzi wspolprace naukowa z kilkudziesiecioma osrodkami w Polsce i kilkunastoma osrodkami za granica.

25 lat dzialania Wydzialu to moze nieduzo, jezeli jednak spojrzec na te lata z punktu widzenia zycia ludzkiego to jest to prawie dorosle zycie. W ciagu tego czasu wielu pracownikow odeszlo z Wydzialu. Niektorzy do innych placowek naukowych w Polsce, kilku pracuje za granica, niektorzy odeszli na emeryture, inni - na zawsze /prof. dr hab. S. Byrdy, dr B. Dominiak, mgr J. Felisiak, doc. dr hab. W. Kucharczyk, dr F. Ludera, doc. dr hab. J. Ladoszowa, dr Cz. Pawlikowska, doc. dr hab. J. Rostkowska, doc. dr hab. A. Sendek, prof. AWF, dr I. Urbanska, doc. dr hab. B. Wojciechowska/. Wszyscy, ktorzy w przeszlosci badz obecnie wchodzili w sklad naszej wydzialowej spolecznosci pozostawili tu czastke samych siebie i na tym wlasnie zbudowana jest dobra reputacja katowickiego Wydzialu Biologii i Ochrony Srodowiska.