W poprzednich numerach "Gazety Uniwersyteckiej" (3, 4, 5, 6, 11, 12/93, 1, 2, 3/94) staralem sie przyblizyc Czytelnikom zasady korzystania z globalnej sieci komputerowej Internet. Dzis kolejny odcinek z cyklu opowiesci o Internecie. Tym razem gaweda, zgodnie z zapowiedzia, dotyczyc bedzie etykiety i etyki w sieci komputerowej.

Gdy zamykamy drzwi naszego pokoju, by za pomoca osobistego komputera polaczyc sie z siecia komputerowa, opuszczamy otaczajacy nas swiat i przenosimy sie w inna rzeczywistosc. Stajemy sie Internautami, obywatelami swiata XXI wieku, za pomoca techniki komputerowej uzyskujemy mozliwosc bezposrednich kontaktow z milionami osob na calej kuli ziemskiej. Czy wpojone nam w dziecinstwie zasady dobrego wychowania obowiazuja na oceanie Internetu?

Jak w kazdym swiecie, tak i w swiecie Internetu obowiazuja pewne zasady zachowania. Etykieta w sieci pozwala uzywac ja mozliwie najefektywniej nie urazajac innych uzytkownikow. Etyka w sieci nakazuje uzywac ja nie wyrzadzajac innym szkody. Etykieta i etyka nie zawsze daja sie rozdzielic; ta pierwsza dziala na codzien, ta druga uwidacznia sie w powazniejszych sytuacjach.

Kazdy uzytkownik sieci jest odpowiedzialny za swoje dzialania. Musi zdawac sobie sprawe, ze moga one wywolac wzrost obciazenia sieci nawet w miejscach bardzo odleglych. Nalezy starac sie zminimalizowac wytwarzany przez siebie ruch w sieci. Dzialania w kazdej z czesci sieci moga byc regulowane odpowiednimi przepisami, do ktorych nalezy sie stosowac. Uzywanie sieci jest przywilejem, a nie prawem. Przywilej ten moze byc odebrany, jezeli uzytkownik naduzywa mozliwosci sieci. Moze to dotyczyc umieszczania niezgodnych z prawem informacji, uzywania obscenicznego jezyka, rozsylania lancuszkowych listow, czy rozpowszechniania ogloszen z gatunku "Make Money Fast".

Uzytkownik sieci ma obowiazek dbania o zawartosc swej skrzynki pocztowej. Powinien on codziennie przegladac poczte i usuwac zbedne komunikaty, by zwolnic powierzchnie dyskowa. Liczba listow przechowywanych w skrzynce powinna byc ograniczona do minimum. Mozna je przeciez przechowac przez dluzszy czas we wlasnym obszarze dyskowym. Uzytkownik nie powinien sadzic, ze tylko on ma dostep do wlasnej poczty. Poczta internetowa nie gwarantuje zachowania tajemnicy korespondencji.

Przygotowujac poczte elektroniczna (prywatna, do list dyskusyjnych czy nowinek Usenetu) nalezy przestrzegac pewnych zasad. Akapity i komunikaty powinny byc krotkie i tresciwe. Kazdy komunikat powinien dotyczyc jednego tematu, ktory powinien byc w odpowiednim miejscu podany. Piszac o innych, uwazaj! Poczte elektroniczna mozna latwo przesylac do zainteresowanych. Cytaty i fragmenty innych tekstow powinny byc wyraznie zaznaczone. Dlugosc linii nie powinna przekraczac 72 znakow. Nie kazdy czytelnik ma taki dobry mailer, jak Ty. Pisz wielkimi literami tylko wtedy, gdy chcesz podkreslic znaczenie jakiegos fragmentu. WIELKIE LITERY W E-MAIL OZNACZAJA KRZYK! Na koncu Twojego listu moze znalezc sie sygnatura, zawierajaca Twoje imie, nazwisko, zajecie, nazwe instytucji, w ktorej pracujesz i adres e-mail. Sygnatura nie powinna byc dluzsza niz 4 linie. Nie musisz w niej umieszczac numeru telefonu i adresu pocztowego. I tak kazdy przesle Ci wiadomosc za pomoca poczty elektronicznej.

Za niezwykle nieuprzejme (by nie powiedziec - grubianskie) uwazane jest przesylanie listow osobistych do grup dyskusyjnych lub nowinek Usenetu bez pozwolenia ich nadawcy. Nalezy uwazac, by to, co uwazamy za humor lub sarkazm, nie zostalo wziete za krytykanctwo. Kod ASCII nie ma zbyt wielu srodkow wyrazania uczuc. Jednym z nich sa smieszki (smileys), umieszczane w okolicach wypowiedzi, ktora chcemy ubarwic. Oto kilkanascie z nich:

     
     : - )   Twoj podstawowy smieszek.  
     ; - )   Flirt i/badz sarkastyczna uwaga. 
     : - (   Smutek. 
     : - I   Stan indyferentny. 
     : -    Bardzo sarkastyczna uwaga. 
     : -   Uwaga naprawde diabelska.  
     ; -   Uwaga sarkastyczna i diabelska zarazem.      
     (-:    Piszacy jest mankutem. 
     : *)   Piszacy jest nietrzezwy. 
     8-)   Piszacy nosi sloneczne okulary.  
     B: - )  Piszacy nosi sloneczne okulary na glowie. 
     : : - )  Piszacy nosi zwykle okulary. 
     8: - )  Piszacy jest mala dziewczynka. 
     : - )-8 Piszacy jest duza dziewczyna. 
     : - {)  Piszacy nosi wasy. 
     : - {}  Piszacy szminkuje usta. 
     : - [   Piszacy jest wampirem. 
     : '-(  Piszacy placze ze smutku. 
     : '-)  Piszacy placze z radosci. 
     |-I   Piszacy zasnal. 
     X-(   Piszacy wlasnie zmarl. 

To tylko niektore. Ciekawych calosci slownika smieszkow zapraszam do szperania po sieci.

Wlaczajac do swego listu cytat z innego komunikatu zadbaj o to, by cytowac jedynie fragmenty istotne dla Twojej wypowiedzi. Zamieszczanie calego artykulu jest w wyjatkowo zlym guscie, powoduje bowiem znuzenie czytajacych.

Poslugiwanie sie listami dyskusyjnymi wymaga przestrzegania kolejnych zasad. Pytania i komentarze powinny pasowac do tematyki, ktora zajmuje sie grupa. Dyskusje powinny byc konstruktywne, nalezy zatem zrezygnowac z zamiaru obrzucania blotem tych, ktorych zdanie nam sie nie podoba. Jesli zadajesz pytanie, popros, by odpowiedzi przeslano Ci bezposrednio, a nie na adres listy. Jesli zdecydujesz, ze warto, bedziesz mogl sporzadzic zestawienie wynikow i przekazac je kolegom w sieci. Odpowiadajac na czyjes pytanie, przeslij komunikat bezposrednio pytajacemu. Badz tolerancyjny dla nowicjuszy, ktorzy przesylaja do listy zadania zapisania sie do niej lub wypisania sie z niej. Tobie tez sie to kiedys zdarzalo. Poslij im kolezenska porade. Jesli opuszczasz miejsce pracy na dluzej niz tydzien, wypisz sie z listy dyskusyjnej.

Uzytkownik odpowiada za pamiec dyskowa komputera, ktorego uzywa. Liczba plikow przechowywanych w serwerze powinna byc ograniczona do minimum. Ich wlasciwe miejsce to dysk komputera osobistego, lub dyskietki. Uzytkownik powinien pamietac, ze jego pliki sa dostepne dla administratorow systemu, a zatem nie powinien przechowywac w nich informacji, ktore chcialby utrzymywac w sekrecie.

Poslugiwanie sie usluga telnet nie jest obwarowane zbyt wieloma ograniczeniami. Pamietajmy jedynie, by korzystajac z uslug dostepnych za pomoca odleglych komputerow za pomoca telnetu nie studiowac dokumentacji podczas sesji online. Z dokumentacja nalezy zapoznac sie zawczasu, by nie blokowac dostepu do zasobow zdalnego systemu innym uzytkownikom. Okres polaczenia ze zdalnym serwerem powinien byc ograniczony do minimum. Informacje uzyskane za pomoca telnetu powinny byc niezwlocznie przeniesione do wlasnego komputera osobistego.

Korzystanie z archiwow oprogramowania za pomoca uslugi anonimowego ftp jest niezwykle przydatne. Uzytkownik powinien jednak pamietac w ferworze walki, by jako haslo podawac swoj adres e-mail. Pozwoli to administratorom archiwum uzyskac informacje o wykorzystaniu ich systemu. Transfery plikow powinny byc przeprowadzane poza normalnymi godzinami pracy, o ile administrator archiwum wyraznie nie zezwala na calodobowe jego wykorzystanie. Nalezy pamietac, ze interesujace nas archiwum lezy zapewne w innej strefie czasu i zorientowac sie, jaki jest czas lokalny. Pozyskane pliki powinny byc niezwlocznie przenoszone do wlasnego komputera osobistego, by nie zajmowac miejsca na dysku serwera. Uzytkownik powinien zwracac uwage na sprawdzenie praw dotyczacych kopiowania i licencjonowania programow. O ile trzeba zaplacic za wykorzystywanie programu, nie wahajmy sie zaplacic. Wkraczajac w swiat Internetu opuszczamy swiat pleniacego sie piractwa.

Na koniec 10 przykazan etyki komputerowej:
1. Nie bedziesz uzywal komputera, by szkodzic bliznim.
2. Nie bedziesz przeszkadzal bliznim w pracy z komputerem.
3. Nie bedziesz grzebal w plikach bliznich.
4. Nie bedziesz uzywal komputera do kradziezy.
5. Nie bedziesz uzywal komputera do skladania falszywych swiadectw.
6. Nie bedziesz uzywal lub kopiowal programow, za ktore nie zaplaciles.
7. Nie bedziesz uzywal zasobow komputerowych bliznich bez zezwolenia.
8. Nie bedziesz przywlaszczac sobie wlasnosci intelektualnej bliznich.
9. Bedziesz rozwazal spoleczne konsekwencje programow, ktore napiszesz.
10. Bedziesz uzywal komputera z rozwaga i szacunkiem.

Jednym zdaniem: poniewaz w sieci nie jestes sam, nie przeszkadzaj innym. Spolecznosc sieciowa jest bezlitosna w tepieniu tych, ktorzy nie potrafia sie w sieci zachowywac. To nie Ty musisz byc sloniem w skladzie porcelany.

Na podstawie "The Net User Guidelines and Netiquette" Arlene H. Rinaldi opracowal

Maciej Uhlig (e-mail muhlig@usctoux1. cto. us. edu. pl)