Do wspólnej, interdyscyplinarnej dyskusji nad istotą relacji między tytułową kategorią i jej tekstową reprezentacją zaproszeni zostali przedstawiciele polskich oraz zagranicznych środowisk teoretyków i praktyków teatru. Organizatorem wydarzenia był Zakład Teatru i Dramatu w Instytucie Nauk o Kulturze UŚ.

„Problem doświadczenia może być dziś podejmowany tylko ze świadomością, że jest nam niedostępnym. Tak jak nowoczesny człowiek został pozbawiony swej biografii, tak też jest wywłaszczony ze swego doświadczenia”. Tę myśl Giorgia Agambena, zaczerpniętą z tekstu Doroty Wolskiej pt. Doświadczenie – ponownie rzeczywista kwestia humanistyki, prof. zw. dr hab. Marian Kisiel uczynił wstępem do rozważań podczas katowickiego spotkania. Nierozerwalny związek dramatu z doświadczeniem – być może niemożliwym do zwerbalizowania – istotnie staje się fundamentem humanistycznej refleksji nad nowoczesnością i ponowoczesnością.

Tematykę rozważań cechowała niezwykła różnorodność. Obok refleksji nad tożsamością podmiotu, sferą doświadczeń granicznych, doświadczania sacrum czy wreszcie kwestią niejednoznacznych uwarunkowań formalnych dramatu, pojawiły się wątki dotyczące osobliwych sposobów doświadczania w zmediatyzowanej rzeczywistości technokulturowego konglomeratu. Ważna okazała się zatem – o czym przekonywał dr Wojciech Baluch (UJ) – ewolucja, jakiej podlega proces dramatyzacji doświadczenia w zetknięciu z nowymi technologiami medialnymi, dążącymi do zniwelowania dystansu dzielącego nadawcę i odbiorcę na rzecz sensorycznego „zanurzenia” podmiotu w rzeczywistości. Istotny aspekt stanowiła też refleksja nad problemem tożsamości narracyjnej oraz tożsamości podmiotu, zarówno doświadczającego na scenie, jak i partycypującego w scenicznej reprezentacji doświadczenia.

Analizując proces konstruowania narracji scenicznej z wykorzystaniem indywidualnych przeżyć, dr Piotr Rudzki (UWr), kierownik literacki Teatru Polskiego we Wrocławiu, na przykładzie spektaklu Poczekalnia.0 Krystiana Lupy zaproponował słuchaczom refleksję nad doświadczeniem jako kategorią niejako pierwotną wobec tekstu, tworzoną z perspektywy uczestnika prób, obserwatora procesu powstawania spektaklu jako (nie)skończonej całości. Z kolei dr hab. Katarzyna Fazan (UJ) omówiła sposoby kreowania scenariusza teatralnego w teatrze Jarockiego i Lupy, zwracając uwagę z jednej strony na autorską metodę interpretacji wielu istniejących dzieł, z drugiej zaś – nietypową formę performatywnego „dramatyzowania” osobowości.

Uczestnicy konferencji porównywali teksty dramatyczne i teatralne z takimi pojęciami, jak misterium, rytuał, performatywność, codzienność. Niezwykle silnie akcentowano także kategorię doświadczenia historycznego, będącą istotnym tworzywem dla dramatu współczesnego. Kategorię doświadczenia jednostkowego wobec „pamięci zbiorowej” narodu w odniesieniu do aktualnych inscenizacji teatrów śląskich oraz morawskich analizowała doc. PhDr. Tatjana Lazorčáková (Uniwersytet Palackého w Ołomuńcu), zaś prof. UP dr hab. Kry-styna Latawiec z Krakowa referat swój poświęciła relacji doświadczania i opowiadania historii w dramacie współczesnym.

Wśród dramatopisarzy, których dzieła stanowiły punkt wyjścia dla refleksji prelegentów, znaleźli się m.in. Samuel Beckett, Sławomir Mrożek, Sarah Kane, Ariel Dorfman, Jon Fosse, Bernard-Marie Koltès, Hanoch Levin czy Tadeusz Słobodzianek. O pojęciu doświadczenia estetycznego w twórczości tego ostatniego traktował referat dr. Piotra Dobrowolskiego z Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu. Interesujące spojrzenie na dramaturgię europejską zaproponowała dr hab. Irina Lappo (UMCS) w referacie poświęconym rosyjskiemu „teatrowi intymnemu”. Z kolei dr Dorota Gołek-Sepetliewa (UŚ) omówiła doświadczenie pustki na gruncie współczesnego dramatu bułgarskiego.

Katowicka konferencja okazała się ważnym drogowskazem na mapie teoretycznej refleksji nad kategorią doświadczenia w tekście dramatycznym, teatrze czy działaniach performatywnych. Tekst dramatyczny, eksponujący nieodmiennie sytuację „ja”, a więc podmiotu doświadczającego, mimo fragmentaryczności, „przygodnej” egzystencji ponowoczesnej, stanowi wciąż świadectwo, narzędzie utrwalania i reprezentacji tego najwznioślejszego z aktów – aktu poznawczego. Teatr i dramat, jak pokazała konferencja, poprzez różnorodność form artykulacji doświadczenia, wciąż stanowić mogą istotne i atrakcyjne formy partycypowania podmiotu w świecie – jego aktywnego, pełnego i wartościowego doświadczania. Co się zaś tyczy wniosków odwołujących się do natury refleksji akademickiej, katowicka konferencja ukazała również, że rozważania dotyczące pojęcia dramatu czy – szerzej – dramatyzacji, wykraczają dziś dalece poza ramy refleksji z zakresu teorii dramatu, antropologii teatru czy literaturoznawstwa. Wkraczają bowiem na arenę nauk społecznych, a więc dyskursów psychologicznych, pedagogicznych czy socjologicznych, czego doskonały przykład stanowią wnioski przedstawione przez dr Iwonę Morawską (UMCS), która dokonała analizy zagadnienia dramatu i doświadczenia w perspektywie edukacyjnej.

Podsumowując, istotne okazuje się otwarcie dramatu na nowe perspektywy związane z dominacją zaawansowanych technologii oraz mediów, co istotnie wpływa i modyfikuje postawy odbiorcze widzów, percepcję, a także charakter i specyfikę partycypowania w doświadczeniu scenicznym. Zmieniający się charakter doświadczenia podmiotu, wynikający z ponowoczesnej „płynności” kategorii poznawczych, ich rozproszenia i dekonstrukcji, wymaga odejścia od tradycyjnego pojmowania tekstu, skłaniając do eksperymentów w zakresie strategii przedstawiania własnych doświadczeń.