Wszystko wskazuje na to, że rok 2012 będzie przełomowy dla e-learningu akademickiego na naszej uczelni. W marcu, uchwałą nr 117, Senat zdecydował o zaliczeniu do pensum zajęć dydaktycznych prowadzonych z wykorzystaniem metod i technik kształcenia na odległość. Uchwała 124, z kwietnia br., pozwoliła dodatkowo dziekanom na jednorazowe zastosowanie przelicznika wyższego niż 1:1, o ile kurs został stworzony po raz pierwszy przez samego wykładowcę i spełnia warunki stawiane tego typu rozwiązaniom.

Możliwości sprzętowe i techniczne

Centrum Kształcenia na Odległość solidnie przygotowywało się od dłuższego czasu. Można śmiało powiedzieć, że spełnione zostały wszystkie możliwe warunki do swobodnego tworzenia kursów i ich prowadzenia przez naszych pracowników. Mają oni do dyspozycji 12 platform wydziałowych, dwie międzywydziałowe i platformę projektu UPGOW, finansowaną ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego. Użytkownicy mają do tych platform łatwy dostęp z witryny internetowej Centrum: http://cko.us.edu.pl/.

Kierownik Centrum, mgr Paweł Pawełczyk, zapewnia: – CKO dysponuje wysokiej klasy sprzętem, co w połączeniu z szybkimi łączami daje użytkownikom wyśmienity komfort pracy. Użytkownicy mogą umieszczać na nich duże ilości danych nie martwiąc się o przestrzeń dyskową. Serwery działają pod kontrolą najnowszej dystrybucji systemu operacyjnego Debian, a przy wykorzystaniu monitora maszyn wirtualnych XEN zostały utworzone środowiska dedykowane pod konkretne działania. Jesteśmy zarówno od strony systemowej, jak i technicznej w pełni przygotowani na tworzenie złożonych multimedialnych kursów e-learningowych.

Do wspomagania nauczania oraz prowadzenia zajęć e-learning na Uniwersytecie Śląskim zastosowano platformę Moodle (Modular Object-Oriented Dynamic Learning Environment), wykorzystywaną na 80 proc. uniwersytetów – zarówno w Polsce, jak i na świecie. Jej dynamiczny rozwój pozwala na dostosowanie możliwości oferowanych przez środowisko do aktualnych potrzeb użytkowników systemu. Dodatkowe moduły oferowane do systemu Moodle pozwalają zarówno na integrację z powszechnie stosowanymi zewnętrznymi narzędziami, jak również na rozszerzenie możliwości o specyficzne funkcje, przydatne w konkretnych dziedzinach nauki. Z uwagi na narastające wykorzystanie multimediów, zarówno w zamkniętych kursach na platformie, jak również w otwartych materiałach dostępnych ze strony internetowej CKO, zadbano o zwiększoną ochronę dzięki zastosowaniu strumieniowania multimediów w oparciu o technologię Adobe Streaming Serwer. Platformy są więc profesjonalnie obsługiwane, a ich zawartość archiwizowana.

We wrześniu zaktualizowano platformy Moodle UŚ do najnowszej wersji 2.3. Zmieniony został nieco ich wygląd graficzny oraz, co najważniejsze, dodany nowy sposób logowania użytkowników z wykorzystaniem Centralnego Punktu Logowania. W przyszłości prowadzący będzie miał możliwość wyświetlenia wyników w systemie USOS. Moodle pozwala na prowadzenie zajęć zarówno w trybie asynchronicznym, jak i synchronicznym (również z wykorzystaniem wideokonferencji).

Nowe możliwości prowadzenia zajęć online

W ślad za tymi decyzjami i przygotowaniami technicznymi poszły kolejne postanowienia i ułatwienia. Do tego momentu kursy powstawały i były wykorzystywane głównie jako dodatkowa forma nauczania. W ten sposób stworzono materiały odpowiadające ponad 8 tysiącom godzin efektywnej pracy studenta na platformie. 3 lipca br. weszło w życie zarządzenie nr 66 Rektora UŚ w sprawie zasad prowadzenia w Uniwersytecie Śląskim zajęć dydaktycznych z wykorzystaniem metod i technik kształcenia na odległość. Warunkiem prowadzenia przez nauczyciela akademickiego zajęć na odległość jest odbycie specjalnego szkolenia, organizowanego przez CKO UŚ. W przypadku osób, które już posiadają odpowiednie w tym zakresie przygotowanie, Centrum ogranicza się do potwierdzenia ich umiejętności. Zgoda dziekana wydawana jest osobno w każdym roku akademickim. Maksymalna liczba godzin zajęć na odległość nie może być większa niż 60 proc. ogólnej liczby godzin zajęć dydaktycznych określonych w programie kształcenia. W formie zajęć na odległość nie prowadzi się zajęć terenowych, warsztatowych i laboratoryjnych. Nauczyciel akademicki może prowadzić w formie zajęć na odległość w ciągu roku akademickiego nie więcej niż 50 proc. godzin swego pensum. Po zakończeniu zajęć dydaktycznych prowadzonych na odległość, studenci wypełniają ankietę ewaluacyjną. Każda godzina zajęć na odległość stanowi 1 godzinę dydaktyczną wliczaną do pensum. Na wniosek nauczyciela akademickiego, w wypadku nowych, rozbudowanych interaktywnych kursów, dziekan może jednorazowo wyrazić zgodę na zastosowanie innego przelicznika. Wszelkie informacje, dotyczące zarówno działalności Centrum (dostępu do platform, tutoriali, szkoleń, kontaktu z pracownikami), jak i obowiązujących rozwiązań prawnych (treści uchwał i zarządzeń, wzorów formularzy i ankiet ewaluacyjnych), dostępne są na witrynie Centrum. Nauczyciel pragnący poprowadzić zajęcia zgłasza, w terminie odpowiednio do 30 maja lub 15 listopada, wniosek z zgodę na prowadzenie zajęć w nadchodzącym semestrze (dostępny również na witrynie CKO).

Zarządzenie Rektora UŚ dopuszcza również częściowe przeniesienie zajęć do sieci, a to oznacza, że we wniosku do dziekana wykładowca zgłasza, jaki procent wykładu czy innych zajęć umieści na platformie, a jaki poprowadzi bezpośrednio. W wypadku zajęć uniwersyteckich takie hybrydowe podejście wydaje się być szczególnie obiecujące: z jednej strony nie zmusza prowadzącego do powtarzania stałych fragmentów, umieszczonych w sieci jednorazowo w możliwie atrakcyjny sposób, łącznie z możliwością autoewaluacji poszczególnych partii materiału przez studenta, z drugiej strony – daje szansę na wymianę poglądów i wszelkie kreatywne rozwiązania w czasie bezpośrednich spotkań. To również atrakcyjne rozwiązanie dla studentów studiów niestacjonarnych, podyplomowych, osób niepełnosprawnych, nadrabiających nieobecności czy uzupełniających różnice programowe.

Pomoc merytoryczna i techniczna

Na portalu CKO UŚ udostępnia się studentom materiał szkoleniowy, przygotowujący do samodzielnego udziału w zajęciach na odległość. Centrum zapewnia również bieżącą pomoc techniczną w przypadku ewentualnych problemów. Materiały udostępnione na platformach podlegają ochronie w myśl zapisów Ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Kierownik Centrum udostępnia każdemu autorowi dokument opisujący standardy umieszczania materiałów na platformie, zaaprobowany przez Radę CKO na Uniwersytecie Śląskim. Jego pracownicy pozostają codziennie do dyspozycji wszystkich zainteresowanych: w Sosnowcu, przy ul. Będzińskiej 39, a wkrótce również w Katowicach, przy ul. Bankowej 12.

Zainteresowanie e-learningiem na UŚ

W kwietniu br. na ankietę skierowaną do 1700 pracowników UŚ dotyczącą zainteresowania prowadzeniem zajęć na odległość, pozytywnie odpowiedziało ponad 170 osób. Należy więc założyć, że w niedługim czasie, w stosunku do ogólnej liczby zajęć, na platformie umieszczone zostanie 5-6 proc. oferty dydaktycznej. Proporcje te odpowiadają rozwiązaniom już wdrożonym w wielu polskich uczelniach wyższych. Nie zawsze i nie każde zajęcia możemy przenieść do sieci. Nie o to też chodzi, by Uniwersytet stał się wirtualny. Nie możemy jednak uciekać od rozwiązań, które w konkretnych wypadkach dobrze zdają egzamin. Młode pokolenie bez internetu nie już wyobraża sobie normalnego funkcjonowania i musimy mieć tego pełną świadomość.

Ciekawe treści edukacyjne mogą znaleźć się zarówno na platformach – w formie części lub całych regularnych kursów – jak i na wszelkich mobilnych urządzeniach. Od niedawna Uniwersytet Śląski zyskał prawo dodawania filmów do serwisu YouTube Edukacja. Wiele z tych filmów można zobaczyć w serwisie UŚ TV. Wkrótce pierwsze ciekawe zajęcia pracowników Uczelni pojawią się na przenośnych odtwarzaczach multimedialnych: smartfonach, tabletach. Na platformie projektu UPGOW, finansowanej ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego, poza stale poszerzaną ofertą ciekawych wykładów, dostępne są kursy językowe, kurs BHP dla naszych studentów oraz kurs przysposobienia bibliotecznego, zawierający m.in. szczególnie przydatne szkolenie, jak radzić sobie w supernowoczesnej bibliotece CINiBA, wyposażonej w urządzenia, których jeszcze nie potrafimy obsługiwać.

27 lipca Minister Edukacji Narodowej skierowała do konsultacji projekt nowego rozporządzenia w sprawie kształcenia ustawicznego. Uwzględnia ono zaliczanie w sieci i pozostawia organizatorom wybór liczby godzin kształcenia na odległość. Podobnie jak w wypadku e-learningu akademickiego, zaliczenie przedmiotów musi się odbywać w rzeczywistym świecie. Tym samym młodzież zetknie się z e-learningiem już w szkole. Uniwersytet jest placówką działającą w regionie – szeroka informacja i promocja realizowana jest tu z dużym rozmachem i wszelkimi możliwymi środkami. Mówi się, i słusznie, o uniwersyteckiej misji kształcenia. Propozycje zajęć wyrównawczych lub ogólnorozwojowych, szeroka oferta dla szkół i wiele innych inicjatyw znakomicie współgrają z atrakcyjną dla młodzieży i łatwo dostępną formą, jaką jest kształcenie na odległość.

Halina Widła
Pełnomocnik rektora UŚ
ds. kształcenia na odległość