Wspomnienie o profesorze Stefanie Zabłockim (1932 - 2001)

 

Stefan Zabłocki

W niespodziewanie mroźnym dniu 13 grudnia 2001 roku pożegnaliśmy na wrocławskim cmentarzu przy ulicy Bujwida śp. profesora Stefana Zabłockiego, który zmarł nagle 8 grudnia w Gdańsku. Był znakomitym filologiem, wybitnym znawcą kultury antycznej, a nade wszystko literatury nowołacińskiej.

Stefan Kazimierz Zabłocki urodził się 9 kwietnia 1932 roku w Rybniku jako syn Aleksandra i Teresy z Wrońskich Zabłockich. Jego dzieciństwo przypadło na lata drugiej wojny światowej i niewyobrażalne dziś doświadczenia z tamtych lat wywarły pewne piętno na temperamencie Profesora. Szczególnie związany był z Wrocławiem, gdzie studiował najpierw polonistykę, którą ukończył w roku 1955 a potem filologię klasyczną, którą zwieńczył magisterium w 1960 roku. Przebieg bardzo błyskotliwej kariery naukowej poświadczają daty z curriculum vitae, które w rytmie kolejnych olimpiad ery nowożytnej wyznaczają etapy klasycznego cursus honorum. Doktorat zrobił w roku 1964, a habilitował się w 1968. Tytuł profesora otrzymał w roku 1978, co zbiegło się z przejściem do Uniwersytetu Gdańskiego, czemu towarzyszyły bliżej mi nieznane trudności i napięcia w środowisku wrocławskich filologów klasycznych. Bibliografia prac naukowych Profesora wyraźnie dowodzi, że właśnie na okres wrocławski przypadła akme jego twórczej aktywności naukowej. W Gdańsku zaangażował się najpierw w organizację germanistyki, a potem w rozwój filologii klasycznej.

Profesora Zabłockiego poznałem osobiście przy końcu jego pracy w Uniwersytecie Wrocławskim, w lutym 1976 roku podczas ogólnopolskiej konferencji naukowej nt. Najnowsze kierunki i metody badań w naukach o kulturze antycznej, zorganizowanej przez Komitet Nauk o Kulturze Antycznej Polskiej Akademii Nauk , w której udział na prawach wolontariusza zaproponował mi nieżyjący już mój Mistrz – profesor Andrzej Kunisz. Referat podówczas jeszcze docenta Zabłockiego pt. Wybrane problemy edycji autorów polsko-łacińskich zamykał tę kilkudniową konferencję . W oczach studenta piszącego wtedy pracę magisterską z zakresu dziejów starożytnego Rzymu tematyka recepcji antyku nie była zbyt pociągająca. Ale pamiętam, że sposób wygłoszenia tego komunikatu zrobił na mnie duże wrażenie, tym bardziej że wcześniej sporo słyszałem o Stefanie Zabłockim, o którym często wspominała na zajęciach moja nauczycielka łaciny.

Ponownie spotkałem profesora Zabłockiego dopiero kilkanaście lat później, kiedy w 1989 roku podjął dodatkową pracę na Wydziale Filologicznym Uniwersytetu Śląskiego, gdy dziekanem był profesor Jan Malicki, a rektorem profesor Maksymilian Pazdan. Dzięki podjętym inicjatywom i staraniom doszło najpierw do utworzenia Katedry Filologii Klasycznej, a w roku 1992 studia klasyczne rozpoczęli w Uniwersytecie Śląskim pierwsi studenci. W tym czasie Profesor stopniowo poszerzał zespół pracowników Katedry. Powołana została Biblioteka, której kierowanie powierzył Wandzie Strykowskiej, znakomicie przygotowanej w zakresie obu języków klasycznych. Najbliższymi jednak współpracownikami Profesora byli wtedy latynista doktor Józef Budzyński i hellenista doktor Józef Sieroń, którym pomagała mgr Danuta Miodyńska ze Studium Języków Obcych, ale koncepcja tworzenia zespołu pracowników naukowo-dydaktycznych była realizowana w ścisłej współpracy z Uniwersytetami Jagiellońskim i Opolskim. Kolejno więc dodatkowe wykłady prowadzili dla studentów katowickiej filologii klasycznej profesor Joanna Rostropowicz z Opola oraz profesorowie Michał Bednarski, Jerzy Styka, Romuald Turasiewicz i doktor Hubert Wolanin.

Bliżej poznałem profesora Zabłockiego w roku 1995, gdy zaproponował mi przejście do Katedry powierzając wykłady z historii starożytnej oraz kultury antycznej a także seminariun łacińskie. Wtedy też powierzono mi obowiązki nieformalnego zastępcy kierownika Katedry, co pozwoliło doktorowi Budzyńskiemu wykorzystać półroczny urlop naukowy, a następnie sfinalizować habilitację, która była najistotniejszym dotąd osiągnięciem naukowym Katedry. Równocześnie studia doktoranckie zaproponowane zostały młodszym kolegom, absolwentom Uniwersytetów Jagiellońskiego i Wrocławskiego – Tomaszowi Sapocie i Łukaszowi Tofilskiemu, którzy swoje doktoraty zrobili już po odejściu Profesora z Katowic, który zaprzestał przyjeżdżania do Uniwersytetu Śląskiego w maju 1998 roku. Decyzja o rezygnacji z dalszej pracy w Katedrze była konsekwencją stanowczej odmowy przejścia do Uniwersytetu Śląskiego na tak zwany pierwszy etat, ale także odzwierciedlała temperament i ethos Profesora.

Kierowanie Katedrą i studiami klasycznymi przez niemal dekadę zaowocowało trwałymi wartościami, z których najistotniejszą było pozyskanie do współpracy wybitnych uczonych, gwarantujących wysoki poziom dydaktyki i opiekę naukową nad młodszymi pracownikami. Promotorami pierwszych doktoratów byli profesorowie Jerzy Styka i Alicja Szastyńska-Siemion, którzy na prośbę profesora Zabłockiego podjęli się opieki naukowej nad dysertacjami Tomasza Sapoty i Łukasza Tofilskiego. Ten kierunek dalszego rozwoju Katedry został utrzymany także później, gdy promotorami doktoratów otwieranych przez absolwentów katowickiej filologii klasycznej zostali profesorowie Romuald Turasiewicz i Józef Korpanty. Bardzo owocne okazały się również kontakty nawiązane z Komisją Filologii Klasycznej Polskiej Akademii Umiejętności.

Dorobek naukowy Profesora obejmuje cztery książki i około sześćdziesięciu artykułów z filologii klasycznej i neolatynistyki wydanych w kraju i za granicą w językach polskim, łacińskim i niemieckim . Zdecydowana większość z tych publikacji ukazała się w latach wrocławskich. Natomiast w okresie pracy w Uniwersytecie Śląskim opublikował Profesor artykuł o Ryszardzie Gansińcu jako neolatyniście, którego tekst wcześniej wygłosił w Katowicach podczas sesji naukowej poświęconej wybitnemu i bardzo wszechstronnemu filologowi klasycznemu pochodzącemu z Siemianowic Śląskich . W zgodnych opiniach filologów, w dorobku naukowym Stefana Zabłockiego szczególnie ważne są prace z zakresu neolatynistyki.

Najwyraźniej zaniechawszy twórczej aktywności naukowej Profesor często brał udział w konferencjach, podczas których występował ze swadą w charakterze erudycyjnego dyskutanta i dynamicznego polemisty. Należał także do zanikającego już grona mistrzów konwersacji. Potrafił opowiadać całe serie dykteryjek i żartów, ale bywał także autorem opinii zdecydowanych i ostrych, z których nie wszystkie podzielałem.

W Katedrze Filologii Klasycznej Uniwersytetu Śląskiego profesor Zabłocki prowadził wykłady z całej literatury rzymskiej. W opinii studentów był wykładowcą barwnie i ciekawie opowiadającym o dziejach piśmiennictwa starożytnych Rzymian . Jako egzaminator był wyrozumiały, choć indywidualne rozmowy egzaminacyjne trwały zwykle około godziny. Wyrozumiały był również jako recenzent prac magisterskich i uważał, że nie zaszkodzi, jeśli studentom pozwoli się trochę błądzić. Najwybitniejszymi uczniami profesora Zabłockiego są – prof. UG dr hab. Zofia Głombiowska i obecnie prof. WSP w Częstochowie dr hab. Józef Budzyński.

Profesor Stefan Zabłocki był klasycznym homo viator. Kierując filologią klasyczną w Gdańsku przyjeżdżał co dwa tygodnie na parę dni do Katowic, po drodze odwiedzał Szczecin, a potem Suwałki. Miewał wykłady także w Niemczech, Austrii i Szwecji. Odszedł zdecydowanie przedwcześnie. Requiescat in pace.

1 Por. K. Holzman, Informacja o ogólnopolskiej konferencji nt. „Najnowsze kie-runki i metody badań w naukach o kulturze antycznej”, „ Meander” 1976, t. 31, s. 256 – 262.

2 Por. S. Zabłocki, Wybrane problemy edycji autorów polsko-łacińskich, „Meander” 1976, t. 31, s. 425 – 442.

3 Np. S. Zabłocki, De Gregorio Samboritano bucolicorum carminum auctore quaestiones, Warszawa – Wrocław 1962; idem, Antyczne epicedium i elegia żałobna. Geneza i rozwój, Wrocław 1965; idem, Polsko-łacińskie epicedium renesansowe na tle europejskim, Wrocław 1968; idem, Od prerenesansu do oświecenia. Z dziejów inspiracji klasycznych w literaturze polskiej, Warszawa 1976; idem, Literatura nowołacińska. Średniowiecze – renesans – barok, w: Dzieje literatur europejskich, t. 1, pod red. W. Floryana, Warszawa 1977, s. 311 – 382

4 S. Zabłocki, Ryszard Gansiniec jako neolatynista, w: Prof. dr Ryszard Gansiniec. Z życia i twórczości. Materiały posesyjne, Do druku przygotował J. Śliwiok, Katowice 1997, s. 47 – 56.

5 Por. K. Lesiak, Wspomnienie o prof. dr. hab. Stefanie Zabłockim, „Classica Catoviciensia. Scripta Minora” 2001, vol. 2 (w druku).