Dr Andrzej Tyc, kierownik Zakładu Geomorfologii Krasu w Katedrze Geomorfologii na Wydziale Nauk o Ziemi UŚ

Podziemne wyzwania

Jest uczestnikiem prac organizacyjnych Wydziału, Senackiej Komisji ds. Badań Naukowych, Regionalnej Rady Ochrony Przyrody, zespołów eksperckich przy Regionalnym Dyrektorze Ochrony Środowiska w Katowicach i Wrocławiu oraz w Śląskim Urzędzie Marszałkowskim, a także członkiem międzynarodowych gremiów naukowych. Dr Andrzej Tyc jest dwukrotnym laureatem nagrody naukowej i medalu im. Marii Markowicz-Łohinowicz Polskiego Towarzystwa Przyrodników im. M. Kopernika za publikacje naukowe w zakresie speleologii, a także nagrody „Zielony Czek” przyznanej przez Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach.

Dr Andrzej Tyc w jednej z jaskiń na Słowenii podczas badań prowadzonych w ramach projektu HYPOCAVE
Dr Andrzej Tyc w jednej z jaskiń na Słowenii podczas badań prowadzonych w ramach projektu HYPOCAVE

Moje zainteresowania naukowe wiążą się z Ziemią jako miejscem życia człowieka – wyjaśnia doktor Tyc. – Główne obszary działalności koncentruję wokół zjawisk krasowych oraz ewolucji rzeźby obszarów krasowych.

Pokłosiem jego badań są publikacje: ponad 80 prac, w tym ponad 40 oryginalnych artykułów naukowych i rozdziałów w monografiach, autorstwo, współautorstwo bądź redakcja monografii naukowych, publikacja (we współautorstwie) skryptu z geomorfologii oraz książek popularnonaukowych.

– Po drugim roku studiów związałem się z katedrą, w której obecnie pracuję. Korzystałem wówczas z możliwości działania dostępnych dla studenta, byłem członkiem Koła Naukowego oraz Akademickiego Klubu Speleologicznego. Studenckie fascynacje jaskiniami, krasem i skałami, w których te zjawiska występują, zadecydowały o całym moim przyszłym życiu. W moich pracach naukowych i badawczych skały wapienne nieodmiennie zajmują bardzo ważne miejsce. To moja wielka pasja – uśmiecha się naukowiec. – Powstawanie wapieni w morzach i oceanach w dawnych okresach geologicznych w historii Ziemi miało istotny wpływ na rozwój życia na naszej planecie. Jaskinie i kras, którymi się zajmuję, są efektem złożonych procesów niszczenia tych skał.

Jaskinie są dla naukowców światem wartym poznania, ponieważ wciąż kryją wiele tajemnic. Ulubiony obszar badań dr. Tyca stanowi Wyżyna Krakowsko-Częstochowska, potocznie zwana Jurą. Jak wyjaśnia specjalista, występuje tam prawie dwa tysiące różnego rodzaju jaskiń. Już w czasach studenckich zastanawiał się, dlaczego nie przystają one do podręcznikowych obrazów i teorii. Rozwiązaniu zagadki powstania jaskiń jurajskich poświęcone są badania naukowe, podejmowane przez niego w ostatnich latach w ramach krajowych grantów badawczych. W zakończonym w ubiegłym roku projekcie naukowiec z Zakładu Geomorfologii Krasu kierował częścią badań, które odbywały się we współpracy z zespołem archeologów i paleontologów. Obejmowały jedną z najbardziej interesujących jaskiń na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej, a zarazem w tej części Europy – Jaskinię Biśnik w Smoleniu, gdzie odkryte zostały ślady człowieka sprzed ponad dwustu tysięcy lat.

Aktualny projekt dotyczący jaskiń realizowany jest wspólnie z Uniwersytetem w Sydney oraz Instytutem Badań w Postojnej na Słowenii, najbardziej znanym ośrodkiem badań jaskiń na świecie. Projekt pt. „Hypogene Caves Morphology – Europe/ Australia Comparison – HYPOCAVE” finansowany jest w ramach 7. Programu Ramowego UE. Wspólne badania w Europie i Australii dają, jak wyjaśnia doktor Tyc, nowe spojrzenie na powstanie jaskiń, w tym również tych na Wyżynie Krakowsko- Częstochowskiej. Uniwersytet Śląski jest koordynatorem projektu, dr Tyc pełni zaś funkcję kierownika zespołu badawczego. Na sukces przedsięwzięcia składa się nie tylko praca doświadczonych członków projektu, ale również bardzo dobre zaplecze laboratoryjne zaangażowanych ośrodków oraz udział w badaniach młodych naukowców, którzy kiedyś będą rozwijać zainicjowane kontakty.

Kolejny obszar zainteresowań badacza koncentruje się wokół zagadnień ochrony środowiska jaskiniowego i przyrody nieożywionej. W tych dziedzinach jest on ekspertem nie tylko w naszym regionie, lecz również w międzynarodowych komisjach UNESCO.

Dr Andrzej Tyc brał udział w wielu wyprawach naukowych oraz uczestniczył w licznych stażach w ośrodkach zagranicznych (m.in. w Padwie, Chinach, Australii, na Syberii i Słowenii). Równie intensywnie realizuje prace w kraju. Z sentymentem wspomina badania obszarów wapiennych na Pogórzu Cieszyńskim, szczególnie bliskim ze względu na rodzinne korzenie.

Eksploracja jaskiń to naprawdę podziemna działalność, jak żartobliwie określa ją doktor Tyc. Duża ostrożność jest nieodzowna z powodu złożonego i bardzo trudnego środowiska, w którym należy myśleć nie tylko o profesjonalnym wykonaniu pracy naukowej, lecz również – a raczej przede wszystkim – o bezpieczeństwie własnym oraz pozostałych członków grupy. Trudne warunki, pojawiająca się czasem konieczność użycia sprzętu taternickiego, są wyzwaniem w organizacji badań, lecz jednocześnie sprzyjają zawiązywaniu przyjaźni opartej na głębokim, wzajemnym zaufaniu.

Autorzy: Agata Hajda
Fotografie: Bojan Otoničar