Prof. Bożena Tokarz i prof. Emil Tokarz laureatami prestiżowej nagrody im. Toneta Pretnara

Ambasadorzy słoweńskiej kultury

Wręczenie nagrody było najważniejszym wydarzeniem trwającej od 7 do 9 czerwca wielkiej imprezy kulturalnej tzw. Spotkań Literatów w willi Herbersteina, na które zjechali się słoweńscy twórcy oraz tłumacze i znawcy literatur słowiańskich z całego świata. Myślą przewodnią tegorocznych Spotkań stało się Baudelaire’owskie zawołanie: "Odurzajcie się! Winem, poezją, moralnością, czym tylko chcecie".

Prof. Bożena Tokarz i prof. Emil Tokarz
Prof. Bożena Tokarz i prof. Emil Tokarz

Swoistym kluczem do uświadomienia sobie istoty i rangi tej nagrody jest postać profesora Toneta Pretnara, którego kulturalno-naukowa działalność stała się inspiracją dla badaczy wielkiego formatu, niestrudzenie propagujących słowiańskie kultury w świecie. Pretnar - prawdziwy człowiek renesansu - to osobowość twórcza i wyjątkowa: teoretyk literatury, poeta, lektor języka słoweńskiego, świetny tłumacz literatury polskiej (i innych literatur słowiańskich), komparatysta, szerszemu kręgowi polskich odbiorców znany jest głównie jako współautor jedynego do tej pory słownika słoweńsko-polskiego oraz podręcznika do nauki języka słoweńskiego dla Polaków, napisanego zresztą wspólnie z prof. Emilem Tokarzem. Prestiżową nagrodę jego imienia przyznaje się w Słowenii od roku 2004 tym, którzy z prawdziwą pasją i oddaniem promują kulturę tego małego narodu na arenie międzynarodowej. Do tej pory w znakomitym gronie ambasadorów literacko-językowej tożsamości Słoweńców znalazły się takie osobistości, jak: Ludvig Hartinger z Austrii (2004), Frantisˇek Benhart z Czech (2005) i Gancˇo Savov z Bułgarii (2006).

W tym roku, specjalna komisja złożona z wybitnych przedstawicieli słoweńskiego środowiska literackiego, na czele której stanął przewodniczy Związku Pisarzy Słoweńskich Vlado Zˇabot, jednogłośnie zdecydowała się uhonorować Pretnarowskim laurem profesorów naszego uniwersytetu - Bożenę Pikalę-Tokarz i Emila Tokarza, nadając im zaszczytny tytuł "ambasadorów słoweńskiej kultury (literatury i języka) w Polsce".

"Profesorstwo i małżeństwo Tokarz - napisali Słoweńcy w oficjalnym uzasadnieniu swojego jednogłośnego wyboru - to najznakomitsi ambasadorowie słoweńskiej literatury, kultury i języka nie tylko w Polsce, lecz prawdopodobnie również w Europie i na świecie. Ona jest historykiem literatury, on językoznawcą - dzięki czemu znakomicie się uzupełniają (...) Drzwi ich sosnowieckiego domu są zawsze otwarte dla tych, których interesuje słoweńska literatura i pragną ją rozumieć, czytać, przekładać, interpretować czy po prostu o niej dyskutować".

Nagrodę ufundowało Ministerstwo Kultury Republiki Słowenii oraz władze miasta Velenje, a wręczenie jej było najważniejszym wydarzeniem trwającej od 7 do 9 czerwca wielkiej corocznej imprezy kulturalnej (organizowanej w mieście Velenje) tzw. Spotkań Literatów w willi Herbersteina, na które zjeżdżają się słoweńscy twórcy oraz tłumacze i znawcy literatur słowiańskich z całego świata. Co ciekawe, myślą przewodnią tegorocznych Spotkań stało się Baudelaire’owskie zawołanie: "Odurzajcie się! Winem, poezją, moralnością, czym tylko chcecie", hasło, które wbrew pozorom swojego prowokacyjnego "wyluzowania", w pewnym sensie właściwie oddaje również istotę zaangażowania naszych nagrodzonych - to prawdziwa pasja, swoiste "odurzenie słoweńszczyzną", które nieustannie towarzyszy życiu i pracy naukowo-dydaktycznej profesorstwa Tokarzów. Prof. Emil Tokarz, językoznawca (znawca języków południowo-słowiańskich) założył w latach 90. na Uniwersytecie Śląskim pierwszą słowenistykę w Polsce, a jeszcze wcześniej pierwszy lektorat języka słoweńskiego na Uniwersytecie w Toruniu. Prof. Bożena Pikala-Tokarz jako przekładoznawca, nieoceniona badaczka literatury słoweńskiej i polskiej, genialny pedagog nieustannie oczarowuje swoimi naukowymi fascynacjami kolejne pokolenia studentów.

"Młodych ludzi nie jest trudno zachwycić językiem słoweńskim" - powiedział we wspólnym wywiadzie dla najpopularniejszej słoweńskiej gazety codziennej prof. E. Tokarz - "historia Słowenii, jej prawdziwie europejskie osiągnięcia cywilizacyjno-kulturowe, są dla nas, ludzi z północny, niewyczerpanym źródłem kulturowej fascynacji" (tłumaczenie, A.M.)

Obecnie na Uniwersytecie Śląskim słowenistykę studiuje ok. 90. studentów, tyleż samo na Akademii Techniczno-Humanistycznej w Bielsku-Białej, gdzie prof. E. Tokarz pełni funkcję Prorektora do Spraw Nauki i Spraw Ogólnych. Między innymi właśnie dzięki działalności takich entuzjastów jak Profesorstwo, polsko-słoweńskie kontakty międzykulturowe stają się coraz intensywniejsze, rośnie również zainteresowanie Słowenią, którą jeszcze do niedawna określano znamienną Jancˇarowską formułą terra incognita. Ciągle jednak na naszym rynku wydawniczym brakuje przekładów literatury słoweńskiej, a polscy czytelnicy nie mają pojęcia o tym, jak wiele działo się i dzieje chociażby na współczesnej słoweńskiej scenie literackiej.

"Mamy coraz więcej dobrze przygotowanych, utalentowanych potencjalnych tłumaczy literatury słoweńskiej" - diagnozuje sytuację w dalszej części wspomnianego wywiadu prof. Bożena Tokarz - problemem są jedynie pieniądze potrzebne na wydanie książek. Wydawcy niechętnie inwestują w literaturę, której po prostu nie znają". Niestety.

Podziękowania naszym śląskim "ambasadorom kultury słoweńskiej" złożyły również władze stołecznego Uniwersytetu w Ljubljanie, które wystosowały list gratulacyjny z wyrazami uznania dla ich nieocenionej, długoletniej działalności kulturalnej. Dołączamy się do gratulacji.

Autorzy: Anna Muszyńska, Foto: Joze Miklavc