... Czyli o tym jak lokalna włoska myśl integruje Europę w walce z bezrobociem. I o tym, jak walkę tę wspomaga zespół Katedry Psychologii Pracy i Organizacji Uniwersytetu Śląskiego, który za namową i pod bacznym przewodnictwem prof. dr hab. Zofii Ratajczak przystąpił do projektu EQUAL-WISP.

Idea projektu EQUAL-WISP, czyli tzw. Wirtualnego Inkubatora Gospodarki Społecznej pochodzi z Inicjatywy Wspólnotowej EQUAL, koordynującej międzynarodowy program wdrażania nowych form przeciwdziałania bezrobociu w ramach organizacji pozarządowych. Pojawiła się ona na początku lat 90. ubiegłego wieku, początkowo jako lokalna inicjatywa włoska, która jednak szybko rozprzestrzeniała się we wszystkich krajach europejskich, głównie w Wielkiej Brytanii, Niemczech i Portugalii. Dwa lata temu do programu przystąpiła Polska. W naszym regionie zaczęło działać Stowarzyszenie Współpracy Regionalnej, którego projekt został włączony do programu europejskiego i finansowany jest jednocześnie przez Europejski Fundusz Społeczny oraz środki budżetowe RP. W tym celu należało wprowadzić pewne unormowania prawne i akty wykonawcze. - Jest to interesujący problem, jak idea, początkowo spontaniczna znajduje swoje wcielenie w aktach legislacyjnych i toruje sobie drogę do praktyki społecznej - kwituje proces rozwoju przedsięwzięcia prof. dr hab. Zofia Ratajczak, przewodnicząca zespołu zaangażowanego w projekt z ramienia Uniwersytetu Śląskiego.

Idea tzw. gospodarki społecznej jest jedną z największych innowacji społecznych ostatniego 15-lecia. - Istnieją różne określenia, dotyczące tego rodzaju przedsiębiorczości - mówi się o tzw. trzecim sektorze gospodarki, obok prywatnego i państwowego, który jednocześnie łączy elementy obu, o ekonomii społecznej, o ekonomii opartej na zasadach solidarności społecznej, o sektorze nienastawionym na zysk, wreszcie - o przedsiębiorstwie społecznym, a w ramach tegoż - o spółdzielczości socjalnej. Przedsiębiorstwa społeczne powstają na styku spółdzielni oraz stowarzyszeń - mówi prof. Ratajczak.

Coraz bardziej wyraźna ekspansja tego rodzaju inicjatyw w wielu krajach wymaga z jednej strony teoretycznej refleksji, z drugiej - pomocy ze strony przedstawicieli różnych dyscyplin naukowych, głównie z zakresu nauk społecznych. Psychologia jest jedną z nich. Między innymi było to powodem przystąpienia psychologów pracy i organizacji do tego projektu. - Ciekawość poznawcza z jednej strony oraz chęć włączenia się do praktyki zwalczania bezrobocia - z drugiej. Nasza katedra, która od lat zajmowała się problematyką bezrobocia, teraz ma okazję przyczynić się do wdrażania nowatorskich metod walki z bezrobociem. To rdzeń naszej motywacji - z dumą tłumaczy prof. Ratajczak.

Prof. dr hab. Zofia Ratajczak

Obecnie projekt jest na etapie gromadzenia wyników badań z trzech obszarów: zaradności osób bezrobotnych, potencjalnych beneficjentów projektu, którzy deklarują gotowość przystąpienia do organizacji przedsiębiorstwa społecznego (spółdzielni), tzw. kontraktu psychologicznego, jaki nawiązują przy tworzeniu takiego przedsiębiorstwa oraz wsparcia społecznego, jakiego potrzebują i jakie mogą otrzymać w trakcie tworzenia tej wspólnej inicjatywy. Podkreślić należy, że środki na utworzenie takiego przedsięwzięcia nie mogą być "przejadane" ani wykorzystywane w postaci zysku na konsumpcję w jakiejkolwiek formie. - Istotne jest to, by nie doszło do rozbudzenia nadmiernych nadziei na błyskawiczne sukcesy w tej formie działalności na rzecz bezrobotnych i by nie powstało wśród nich przekonanie o dodatkowym źródle świadczeń socjalnych. W tym wypadku chodzi o pobudzanie podmiotowości ludzi, pragnących godnie zapewnić sobie środki na byt i przetrwanie - mówi prof. Ratajczak. Jest to psychologiczna bariera dla beneficjentów, ale pokonanie jej prowadzi do uzyskania wielu korzyści, nie tylko materialnych.

Projekt ma szansę na realizację w zamierzonym kształcie. - Obecnie jesteśmy na tzw. półmetku. Zbieramy owoce pierwszych badań i wkrótce ukaże się monografia podsumowująca ten właśnie etap - uzupełnia prof. Ratajczak. A po chwili dodaje - Ponieważ tematyka projektu jest przedmiotem wzrastającego zainteresowania w literaturze światowej, niemałą część czasu poświęcamy na studiowanie nowych pozycji. Jedną z pozytywnych stron uczestniczenia w projekcie jest możliwość konfrontowania nie tylko poglądów, ale i uczenia się na doświadczeniach takich krajów, jak: Wielka Brytania, Niemcy, Portugalia oraz Włochy. Jest to znakomita okazja do przypatrywania się budowie solidarnej Europy i łączenia się w strukturach poziomych w ideę na najniższym poziomie organizacyjnym, tym najbardziej fascynującym.

AGNIESZKA TURSKA-KAWA